Vijf jaar na het uitbreken van de coronapandemie komt er opnieuw zorgwekkend virusnieuws uit het laboratorium in het Chinese Wuhan, de stad waar het allemaal begon. Onderzoekers melden de ontdekking van een nieuwe coronavariant die voorkomt bij vleermuizen en óók menselijke cellen kan infecteren. Daarover publiceerden wetenschappers van de Guangzhou Academy of Sciences, de Wuhan University en de Wuhan Institute of Virology in het wetenschappelijke tijdschrift Cell. Het onderzoek werd geleid door de bekende viroloog Shi Zhengli, ook wel de „vleermuisvrouw” genoemd, vanwege haar staat van dienst op het gebied van onderzoek naar SARS-achtige coronavirussen bij vleermuizen.
Vleermuizen als coronadrager
Vleermuizen zijn notoire dragers en verspreiders van allerlei soorten coronavirussen. De bekendste is SARS-CoV-2, de veroorzaker van de coronapandemie, waarvan wordt aangenomen (maar nooit werd bevestigd) dat het vanuit de vleermuis met een omweg bij de mens terechtkwam. Gelukkig kunnen lang niet alle coronavirussen de mens infecteren, maar met het oog op een mogelijke nieuwe pandemie houden wetenschappers varianten die dat wél lijken te kunnen scherp in de gaten.
De groep van Shi stuitte op HKU5-CoV-2, een merbecovirus, dat weer onder de coronavirussen valt. Het virus werd gevonden in een dwergvleermuis in Hongkong. Deze nieuwe variant, uit dezelfde familie als het MERS-virus, is in staat om via dezelfde route menselijke cellen binnen te dringen als SARS-CoV-2 dat deed, al lijkt dat wel iets minder makkelijk te gaan.
ACE2-receptor
HKU5-CoV-2 blijkt zich te kunnen binden aan de ACE2-receptor aan de buitenkant van menselijke cellen. Eenmaal daaraan vastgebonden kan het virusdeeltje zich een weg de cel in banen en zich vanuit daar vermenigvuldigen. ACE2 is dezelfde receptor die ook SARS-CoV-2 bij mensen naar binnen liet. Deze receptor zit zowel op cellen in de bovenste als onderste luchtwegen. Als een virus zich in de bovenste luchtwegen bevindt, kan het zich doorgaans snel verspreiden tussen mensen, maar of dat ook bij HKU5-CoV-2 het geval is, is nog niet bekend.
Wat Bart Haagmans, viroloog in het Erasmus MC in Rotterdam, zorgen baart, is dat er niet eerder menselijke besmetting met een variant van het merbecovirus heeft plaatsgevonden. „De kans is dus groot dat er in de populatie geen immuniteit voor het virus aanwezig is, zoals dat er nu waarschijnlijk wel is met varianten van SARS-CoV-2.”
Asymptomatisch
Anderzijds is nog niet duidelijk hoe ziekmakend dit virus voor de mens kan zijn, en of dit virus zich makkelijk verspreid tussen mensen, benadrukt Haagmans. Die vraag voorspelt voor een deel of een virus pandemisch kan worden, en wat de impact daarvan zal zijn. „Een infectie met SARS-CoV-2 was erg gevaarlijk voor mensen met een zwakke gezondheid, maar verliep ook voor veel mensen mild of asymptomatisch: zij gaven het door zonder daar erg in te hebben. Dan gaat het razendsnel.”
Het binnendringen van de menselijke cel door het nieuwe vleermuisvirus lijkt nog niet erg soepel te gaan, in ieder geval minder soepel dan bij SARS-CoV-2. „Er zijn relatief veel virusdeeltjes nodig voordat er ééntje een cel weet binnen te dringen”, zegt Haagmans. De viroloog sluit niet uit dat ook dit virus, net als de omikronvariant van corona, in de loop van de tijd zo muteert dat het makkelijker binnendringt.
Nertsenfokkerij
„Verontrustend”, noemt hij het feit dat een andere Chinese onderzoeksgroep onlangs in Nature publiceerde over een variant die erg lijkt op HKU5-CoV-2. Die variant werd aangetroffen in nertsen, wat volgens Haagmans kan betekenen dat het virus vanuit een vleermuis is overgesprongen. „Zo ging het destijds waarschijnlijk ook met SARS-CoV-2: de kans dat een vleermuis rechtstreeks een mens besmet is klein, maar zodra het virus rondgaat in de bontindustrie, waar duizenden dieren bij elkaar zitten, kan het snel muteren en overspringen op mensen.”
De rechtbank van Tunesië heeft dinsdag gevangenisstraffen van 12 tot 35 jaar opgelegd aan prominente politici, meldt persbureau Reuters. 21 mensen werden in het massaproces vervolgd wegens vermeende samenzwering tegen de staat.
Tien van de oppositieleden, onder wie Rachid Ghannouchi, zitten al in de gevangenis. Elf anderen zijn naar het buitenland gevlucht. De 84-jarige oppositieleider Rachid Ghannouchi kreeg veertien jaar cel. Nadia Akacha, de voormalige stafchef van president Kais Saied, werd veroordeeld tot 35 jaar cel. Ze verblijft al enige tijd in het buitenland.
De veroordeelden zijn voornamelijk tegenstanders van president Saied. Mensenrechtenorganisaties zien de straffen als een bevestiging dat Saied steeds autoritairder optreedt en dat hij het rechtssysteem gebruikt om zijn tegenstanders de mond te snoeren. Al jaren trekt hij steeds meer macht naar zich toe.
In de zomer van 2021 ontsloeg Saied de regering en schorste hij het parlement. Hij gaf zichzelf allerlei bevoegdheden en regeert sindsdien per decreet. Later ontsloeg hij tientallen rechters die hem niet goed genoeg gezind waren. De oppositie sprak van een coup, maar Saied spreekt zelf van maatregelen die nodig zijn om corruptie te bestrijden.
Vrijwel alle oppositieleiders van Tunesië zitten inmiddels vast. Ook veel journalisten en critici zijn opgepakt.
Lees ook
‘Met deze grondwet houdt de president Tunesiërs voor de gek’
James Gunn kan zich wel iets voorstellen bij mijn constatering dat zijn nieuwe Superman, David Corenswet, een Tom Hanks-vibe heeft. Maar hij steigert als ik hem ‘goofy’ (mal) noem. „Ik ontken dat Superman mal is. We verdiepen ons serieus in zijn persoonlijkheid. Wel is de film grappig, bevat hij humor.”
Voor regisseur James Gunn (58), die we via Zoom vragen mogen stellen over Superman, staat veel op het spel. De zomerblockbuster, die hij zelf schreef en regisseerde, moet de toon zetten voor een nieuwe lichting superheldenfilms van stripboekenbedrijf DC Studios, waarvan hij sinds kort mede-directeur is.
Gunn begon zijn loopbaan bij de campy horrorstudio Troma, maakte daarna voor studio Marvel een drietal speelse hitfilms rond het galactische superheldenteam Guardians of the Galaxy en werd in 2018 tijdelijk door moederbedrijf Disney gecanceld nadat oude, grappig bedoelde tweets over de Holocaust en pedofilie opdoken. Toen Disney hem weer in genade aannam – de cast van Guardians of the Galaxy wilde zonder hem geen derde film maken – was James Gunn al half overgestapt naar Marvels rivaal DC, thuishaven van Superman, Batman en Wonder Woman.
Regisseur James Gunn veronderstelt Supermans ‘origin story’ als bekend en valt met de deur in huis, met een Superman die bloedend neerstort.
Wagneriaans
Nu probeert hij dus Superman nieuw leven in te blazen. Maar is het wel zo’n geschikt moment? Het bioscooppubliek lijkt klaar met superhelden, alleen films die ze op de hak nemen scoren nog. Gunn gaat dan ook wijselijk voor humor, heel anders dan zijn voorganger Zack Snyder, onder wie DC in statig Wagneriaans gebral verviel. Snyders Superman (Henry Cavill) was in Man of Steel (2012) een onbegrepen emo die in een vervolgfilm stierf na een broederstrijd met zuurpruim Batman om weer een film later messiaans uit zijn graf te herrijzen. Met die van Christopher Nolan afgekeken gravitas hoopte DC zich te onderscheiden van de luchtige aanpak van rivaal Marvel.
Die eenzame Superman was wel erg ver verwijderd van de zonnige alien Kar-El van planeet Krypton die als baby in Smallville, Kansas landt en op een boerderij tot een solide Amerikaan wordt opgevoed die als reporter Clark Kent zijn superkrachten inzet om levens te redden. De Superman van de stripboekjes is sinds 1938 al goedhartig, optimistisch en ongecompliceerd, en zo speelde acteur Christopher Reeve hem vanaf 1976 ook in een viertal iconische superheldenfilms.
Bij James Gunn hervindt Superman zijn onschuld. „In David Corenswet zocht en vond ik een acteur met veel komisch talent”, zegt hij. „Hij kan snelle dialogen leveren in de trant van David Mamet, Aaron Sorkin of oude films als His Girl Friday waaraan ik een voorbeeld nam. Met Christopher Reeve’s Superman deelt mijn versie een zekere speelsheid. Hij zit goed in zijn vel en vindt het heerlijk om een kitten uit de boom te redden en aan een klein meisje terug te geven.
„Het grote verschil met Reeve zit ’m volgens mij in Lois Lane [de liefde van Superman, red]. Zij is nu veel agressiever… of nee, laat ik zeggen: assertiever. Lois jaagt enorm vasthoudend op de waarheid en brengt Superman daarmee vaak in de verdediging. Reeve was dat nooit omdat zijn Lois Lane meer ingetogen was.”
Zo drijft ze Superman in de hoek als ze hem in een ‘proefinterview’ ondervraagt over zijn waarden en drijfveren. Superman staat dan met zijn mond vol tanden: hij is aandoenlijk naïef, bepaald geen denker. Gunn: „Wij willen allemaal wel Superman zijn: vliegen, wolkenkrabbers optillen en laserstralen uit onze ogen schieten. Maar hij wil niets liever zijn dan een mens die liefheeft en geliefd is. Superman wil erbij horen.”
James Gunn gebruikt in zijn verfilming veel humor.
Krypton
Gunn veronderstelt Supermans ‘origin story’ als bekend en valt met de deur in huis, met een Superman die bloedend neerstort. Dat beeld van een bloedende Superman triggerde hem, zegt Gunn. „Dat is vrij uniek, je beseft dan dat er echt iets op het spel staat.” Het lost ook een oud probleem van Superman deels op: zijn oppermacht en onkwetsbaarheid ondergraven de spanning. Daar helpt ook zijn vaste achilleshiel bij, het groene goedje kryptoniet dat ook Gunn op zeker moment tevoorschijn tovert.
Waarom zo’n abrupt begin, middenin het verhaal? Gunn: „Ik kan u een bullshitverhaal geven, maar ik test voor het schrijven allerlei concepten uit om het zwaartepunt van het script te vinden. Dit voelde als een geweldige kickstart, al bleek het best een worsteling te zijn tijdens de montage.”
Gunn negeert Supermans oorsprongsverhaal niet om origineel te doen, benadrukt hij. „De strips die ik als jongen las, gingen niet over zijn jeugd in Kansas maar over een universum bevolkt door bevriende superhelden en superschurken, door robots, reuzenmonsters, vliegende honden, heksen en wetenschap die eigenlijk ook hekserij is. Die wereld wilde ik tot leven wekken. En dat Superman tussen de explosies en actie door een kritische blik op zichzelf werpt.”
Gunn ontkent dat hij met zijn wat cartooneske Superman de notie van een ‘gedeeld cinematisch universum’ ten grave draagt. Ofwel: de oude succesformule van rivaal Marvel waarin speelfilms in een herkenbare huisstijl elkaar opvolgen als episodes van een tv-serie. DC’s nieuwe superheldenfilms spelen zich af in verschillende werelden: de Gotham-noir van de grimmige Batman (Robert Pattinson) laat zich lastig mengen met Supermans vrolijke circuswereld. Gunn: „DC Studios kent inderdaad geen huisstijl en produceert niet één soort film. We maken na Superman straks Peacemaker, met heel harde humor in een realistische setting. En Supergirl, een galactische fantasie, en ook Clayface, een 17-plus-horrorfilm. Ze zijn met elkaar verbonden als stripboeken van DC Comic, waar tekenaars en schrijvers hun eigen stijl in kwijt kunnen. En elk verhaal is weer anders.”
De bij een auto-ongeluk omgekomen Liverpool-aanvaller Diogo Jota reed waarschijnlijk harder over de Spaanse snelweg A52 dan de maximaal toegestane 120 kilometer per uur. Dat blijkt uit onderzoek van de Guardia Civil in Zamora, schrijft de Spaanse krant El País dinsdag. Ook de bijrijder, Jota’s jongere broer André die op het tweede profniveau van Portugal voetbalde, overleed.
De Portugese broers reden in de nacht van 2 op 3 juli in een Lamborghini Huracán door Zamora, een provincie in het noordwesten van Spanje. Tijdens het inhalen van een vrachtauto zou de sportauto een klapband hebben opgelopen, vermoeden onderzoekers. De Lamborghini raakte vervolgens van de weg en vatte vlam.
De autobrand bemoeilijkte het onderzoek, maar aan de hand van sieraden konden onderzoekers toch achterhalen wie de bestuurder was, meldt de Spaanse krant. Ondanks de beroerde staat van de weg, meent de politie volgens El País dat auto’s er probleemloos 130-140 kilometer per uur zouden kunnen rijden.
Bij de begrafenis van Diogo Jota, afgelopen zaterdag in Portugal, was de complete Liverpool-selectie aanwezig.
