‘Miss Abrams!”
Meteen springen vier bodyguards voor de gouverneurskandidaat, als om een denkbeeldige kogel op te vangen. Stacey Abrams kijkt geschrokken. Het decor heeft iets van een politieke thriller: ’s avonds aan de achterkant van een historisch treindepot in Atlanta, bij het spoor en onder een viaduct, waar een zwarte suv tussen de ijzeren hekken met draaiende motor staat te wachten. En laten we wel wezen, dit is het land waar politieke aanslagen geen zeldzaamheid zijn. Maar haar lach komt tevoorschijn als ze ziet dat er geen dreiging is – de lach die haar hele gezicht opklaart, met het kenmerkende spleet-je tussen de voortanden.
„Hoe vond u het vanavond?” luidt mijn vraag.
Abrams, de Democratische kandidaat-gouverneur voor de staat Georgia, was een uurtje eerder op het podium gestapt in een hal die over de hele lengte van het depot loopt, zo’n honderd meter lang. Voor haar stond een joelende groep van vooral studenten, in T-shirts met teksten als ‘betaal abortussen, niet de politie’. Muzikanten traden op, politici spraken hun steun voor haar uit.
Terwijl ze in de auto stapt, steekt Abrams twee duimen in de lucht en antwoordt: „It was very nice.”
Very nice – meer niet. Want hoe enthousiast haar publiek ook reageerde, op een zondagavond midden in miljoenenstad Atlanta stonden er misschien 120 mensen. Abrams heeft meer, veel meer mensen nodig wil ze de midterm-verkiezingen op 8 november winnen.
Nipt verlies
Dit is de tweede keer dat Stacey Abrams (48) een gooi doet naar het hoogste ambt in Georgia. Als ze wint, is ze de eerste Afrikaans-Amerikaanse gouverneur in deze staat. In 2018 verloor ze nipt van Republikein Brian Kemp. Abrams kreeg ruim 1,9 miljoen stemmen en kwam krap 55.000 stemmen tekort. Een ongekend klein verschil in een staat die deze eeuw onbeweeglijk in de schoot van de Republikeinse Partij leek te liggen. Ze was erin geslaagd kiezers naar het stembureau te krijgen die in geen jaren, of misschien wel nooit waren komen opdagen. De low propensity-kiezers, noemt Xakota Espinoza degenen die geen zin hebben om te stemmen. Zij is woordvoerder van Fair Fight, de organisatie die Abrams in 2018 oprichtte om deze groep te activeren. „Zwarte kiezers, daar is Brian Kemp doodsbang voor.”
Haar bijna-overwinning maakte Abrams in één klap beroemd. Haar naam wordt door Democraten nu uitgesproken met de zweem van eerbied die exclusief voor Barack Obama leek weggelegd. De verlosser. De partij wordt op dit moment geleid door witte mensen van tachtig (president Joe Biden en speaker of the House Nancy Pelosi) en zeventig (senaatsleider Chuck Schumer). Zij noch de onzichtbare vicepresident Kamala Harris maken veel enthousiasme onder kiezers los. Abrams wel. Mede dankzij haar inspanningen in Georgia won Biden er in 2020, en twee Democratische senatoren in 2021. „Wij hebben de koers van dit land veranderd”, zegt DuBose Porter, voorganger van Abrams als minority leader van het Huis van Afgevaardigden van Georgia.
Het is nog maar zo kort geleden dat Georgia een openlijk racistische staat was, zegt Jim Galloway. Dat is essentieel om te begrijpen hoe hier nog altijd politiek wordt bedreven. De gepensioneerde journalist van kwaliteitskrant The Atlanta Journal Constitution en zijn vrouw Judy serveren croissantjes gevuld met kipsalade in hun huis in Kennesaw, terwijl hond Sherlock onder tafel de servetten van onze schoot steelt.
Nog in 1970 moest een gouverneurskandidaat zich presenteren als een racial moderate om te winnen, zegt Galloway. „Een racial moderate was iemand die persoonlijk overtuigd was van de voordelen van rassenscheiding, maar zich neerlegde bij de wetten die segregatie verboden.”
In 1976 probeerde George Wallace, een aanhanger van rassenscheiding, nog presidentskandidaat voor de Democratische Partij te worden. Hij veroverde drie staten met zijn racistische boodschap. In Mississippi, een van die staten, werd Stacey Abrams dat jaar drie.
Ze was achttien toen ze als eerstejaars rechtenstudent op de trappen van het Capitool in Georgia’s hoofdstad Atlanta de vlag van de staat verbrandde. Toen de burgerrechtenbeweging de eerste grote successen boekte in 1956, liet Georgia een nieuwe vlag ontwerpen, een schijngestalte van de confederate flag, het vaandel van de zuidelijke slavenstaten uit de Amerikaanse burgeroorlog. „Een typische backlash”, zegt Galloway. „Op elke stap voorwaarts in de richting van gelijkberechtiging volgt een tegenreactie in dit land. Na Obama kregen we Trump.”
‘Messcherp stel hersenen’
In 2006 werd Abrams afgevaardigde in het Huis van Georgia. „Daar kwam een briljante jonge vrouw binnen”, zegt DuBose Porter, destijds leider van de Democratische fractie. „Ze was verlegen, maar welbespraakt en aan Yale opgeleid in fiscaal recht. Over belastingen wilde je echt niet met haar in debat, dan veegde ze de vloer met je aan. Ze heeft een messcherp stel hersenen en het lef om ermee te werken.”
In 2011 volgde Abrams Porter op als leider van de Democratische fractie. Ze werkte regelmatig samen met de Republikeinse meerderheid om bijvoorbeeld nog íéts van een uitkeringsprogramma voor kinderopvang en onderwijs te redden. Het leverde haar kritiek op van partijgenoten. Maar Abrams is een pragmaticus. Ze heeft meer dan eens gezegd dat ze zichzelf eerder als bestuurder dan als politicus beschouwt.
Bij de verkiezingen van 2010 hadden de Democraten, toch al in de minderheid, een grote opdoffer gekregen. „Stacey zag dat we hadden verloren doordat mensen die op ons zouden stemmen, niet wáren gaan stemmen”, zegt Porter. „Ze begreep dat dit probleem moest worden aangepakt wilden we ooit iets van onze politieke plannen realiseren.”
Record-overwinning
In 2013 richtte Abrams het ‘New Georgia Project’ op met dit doel: het vinden van progressieve kiezers, met name jongeren, ongehuwde vrouwen en minderheden. Het kreeg onmiddellijk aandacht van de tien jaar oudere Brian Kemp, destijds als secretary of state verantwoordelijk voor het verloop van de verkiezingen in Georgia. De Republikein zag dat in korte tijd 85.000 nieuwe Democratische kiezers werden geregistreerd, en vermoedde fraude. De verdenkingen zouden verdampen, maar als vertragingstactiek had het gewerkt en de Republikeinen boekten een record-overwinning.
Hier werd de kiem gelegd voor Abrams’ vete met Kemp, de man die zijn partijgenoten destijds waarschuwde: „Democraten zijn druk bezig met het inschrijven van minderheden die nu aan de zijlijn staan. Als ze dat lukt, kunnen ze in november winnen.”
Dat is wat de verkiezingen van 2020 en 2021 hebben aangetoond, met hun record-opkomst. „Voorheen voerden Democratische kandidaten campagne onder de witte stemmers, in de hoop dat ze Republikeinen en partij-lozen konden overhalen”, zegt Jim Galloway. „Pas daarna gingen ze naar ‘hun’ zwarte kiezers, want die stemden toch wel voor hen. Abrams heeft gezien dat heel veel Afrikaans-Amerikaanse stemgerechtigden, zo’n 30 procent van het electoraat, niet kwamen opdagen en dáár heeft ze alle aandacht op gericht. Ze heeft de verkiezingswiskunde veranderd.”
De tragiek is: ze heeft daarmee wel anderen, maar niet zichzelf de overwinning kunnen bezorgen. Nu ligt ze volgens de peilingen veel verder achter op Kemp dan in 2018, tussen de 5 en 10 procentpunten.
Sprinkhaandanspassen
Een poëzie- en rapfeest in de sprookjesachtige havenstad Savannah, Artists for Abrams. Met z’n dertigen in een flinke garage. Phancy van 21 die rapt dat ze „de baas” is, Libby Love met haar sprinkhaandanspassen, Izreal Graham die zichzelf met zijn vijftig jaar zo oud vindt dat hij vraagt of mensen die weten hoe je hartmassage moet geven, op de voorste rij willen komen zitten. Tussendoor wordt het publiek aangemoedigd om te stemmen en vrienden mee te nemen naar het stembureau. De enige witte man hier is Wade Herring, een 63-jarige advocaat die in het Huis van Afgevaardigden in Washington hoopt te komen. Het heeft iets opportunistisch, zoals Herring Abrams’ aantrekkingskracht gebruikt om kiezers te werven die hijzelf nooit zou kunnen bereiken. Hij klaagt dat hij geen enkele steun krijgt van de Democratische Partij en ook niet van Abrams’ politieke organisaties.
Achterin staat Moncello Stewart, lid van Abrams’ campagneteam. Op zijn T-shirt: ‘Black men for Stacey Abrams’. „De lastigste groep om in beweging te krijgen.” Hij vindt het sociale programma van Abrams het belangrijkst. „Vooral de uitbreiding van zorgverzekeringen.” Hij is minder enthousiast over haar bittere aanvallen op Brian Kemp. „Het gaat te ver hem af te schilderen als racist.”
„Bitter? Nee, ze is boos”, zegt DuBose Porter. Jim Galloway vindt Abrams wel degelijk meer verbeten dan in 2018. De verkiezingen van 2020 en 2021 werden vooral bepaald door Trump, zegt hij. Die joeg zowel zijn eigen aanhang als zijn tegenstanders naar de stembus. Daar hebben álle Democraten van geprofiteerd. Kemp is erin geslaagd de factor-Trump buiten deze strijd te houden. „Een nadeel voor Abrams.”
Drempels voor kiezers
„Ik ben niet failliet gegaan”, zei Abrams terugblikkend op haar verkiezingsnederlaag. In 2018 zat ze met een schuld van 200.000 dollar. Nu heeft ze enkele miljoenen in kas, ook door de opbrengst va haar boeken: de thrillers die ze al jaren schrijft en politieke boeken als Our Time Is Now. Hierin somt ze een lange en overtuigende lijst voorbeelden op waarbij Kemp als secretary of state maatregelen nam om drempels op te werpen voor vooral arme en zwarte kiezers. Sluiting van stembureaus, veel te ruime opschoning van de kiezersadministratie en daarna de heel trage afwikkeling van bezwaren daartegen. Hij deed dat als organisator van verkiezingen waarin hijzelf kandidaat was, in 2018.
In een debat op de lokale tv zei Kemp dat een slepende rechtszaak die Fair Fight over zijn praktijken had gevoerd, juist die week was uitgemond in een klinkende overwinning voor hem. Klopt niet helemaal; de rechter stelde van sommige maatregelen vast dat ze een „overmatige belasting” waren voor kiezers die hun stemrecht wilden uitoefenen. Maar de meeste maatregelen vond de rechter inderdaad te rechtvaardigen. Zo staat Abrams met lege handen. Het feit dat ze in 2018 niet wilde toegeven dat ze had verloren, zolang de rechtszaak nog liep, komt vooral onsportief over. „Het wordt mij nagedragen als mijn grootste zonde”, zei ze afgelopen week in een interview met Oprah Winfrey. Er klonk spijt in door, maar haar boosheid prevaleert.
De campagnebus van Abrams staat te dampen om de hoek bij barbecuerestaurant Tom, Dick & Hank in het zuiden van Atlanta. In de eettuin klappen zo’n 25 mensen voor „the next governor of Georgia”, zoals ze wordt aangekondigd. Ze vertelt over haar familie, haar grootvader die maar 25 jaar na de afschaffing van de slavernij was geboren, haar ouders die ziek zijn en nu bij haar in huis wonen. Haar vader was arbeider, haar moeder bibliothecaris, later werden ze methodistische predikanten. In haar zwarte jasje zonder knopen over een wit hemd, oogt Stacey Abrams ook als een dominee.
Haar vader werkte op een scheepswerf in Mississippi en moest ’s avonds na dubbele diensten liftend thuis zien te komen, vertelt ze. Op zo’n late avond, gestrand in de stromende regen, belde hij zijn vrouw, of die hem kon ophalen. Moeder Abrams zette haar dochters in de auto en reed naar haar man. Die stond langs de weg, zonder jas. Hij stapte klappertandend en drijfnat in. „Mijn zusje en ik keken elkaar aan”, zegt Abrams. „Wij hadden maar één jas en onze moeder zou razend zijn als we die kwijtraakten. ‘Nou krijgt papa op z’n kop’, zei ik tegen mijn zus.” Maar hun moeder draaide zwijgend de autoverwarming omhoog. „Waar is je jas, papa”, vroegen de zusjes. Hij zei dat-ie met een zwerver had staan praten terwijl hij op de auto wachtte. Hij had hem zijn jas gegeven. „Waarom”, vroegen zijn kinderen. „We waren allebei alleen in de nacht”, zei hun vader. „Maar ik wist: straks is hij nog altijd alleen en ben ik samen met jullie.”
