In oude aantekeningen vind je soms jaren na dato nog waardevol materiaal. In dit geval: notities uit juli 1994, over een verblijf bij Nederlandse soldaten van de VN-vredesmacht Unprofor in Bosnië, die illustreren hoe desastreus het Amerikaanse besluit is om de NAVO geen rol te geven in een naoorlogse vredesmacht in Oekraïne.
De Britten en Fransen deden in Bosnië het militaire werk. Ze reden in tanks, schoten af en toe. De Nederlanders waren vooral ‘verbindelaars’: ze zorgden voor de communicatie en gaven zaaizaad aan burgers. Britten en Fransen werden in Bosnië ‘Gunprofor’ genoemd, Nigerianen (die weleens slapend langs de weg werden aangetroffen) ‘Sunprofor’ en Nederlanders ‘Funprofor’. In ‘hotel Nunspeet’, het Nederlandse onderkomen, vertelde men dat er bij ‘Britbat’ een keer was ingebroken. In het notitieblok staat: „De dief werd doodgeschoten toen hij over het hek wilde klimmen en ze hebben hem expres twee dagen laten hangen. Bij Dutchbat werd ook eens ingebroken. De jongen wiens spullen gestolen waren, heeft de dief gezien. Maar schieten kwam niet in hem op. ‘Ik begrijp het wel, onze luxe maakt mensen jaloers’, zegt hij.”
Dit was een incident natuurlijk. Maar het hele notitieblok staat vol met dit soort schattige opmerkingen. Als je dit nu leest, vraag je je ernstig af of je met zo’n mentaliteit de Russen kunt stoppen. Want het is een mentaliteit die in Europa na tachtig jaar vrede totaal dominant is geworden.
Zonder maximale veiligheidsgaranties wordt Oekraïne alsnog ingelijfd
De oorlog in Oekraïne is Europa’s oorlog. Daarom moet Europa, als Donald Trump een wapenstilstand forceert tussen Rusland en Oekraïne, alles doen om te zorgen dat Rusland de tijd niet gebruikt om zijn leger te versterken en later met hernieuwde kracht opnieuw toeslaat. Oekraïne heeft maximale veiligheidsgaranties nodig voor ná de oorlog. Anders wordt het alsnog ingelijfd in het Russische rijk – waarna Moskou de Baltische staten kan opslobberen. Afgaande op uitspraken van president Poetin en diens medewerkers houden NAVO-landen er ernstig rekening mee dat dit vanaf 2030 gebeurt.
De vraag is: kan een Europese troepenmacht dit voorkomen? Kunnen Europeanen, van wie de meesten amper nog weten wat oorlog is, een blijvende dam opwerpen tegen Poetins meedogenloze imperiale oorlogsmachine? Waarschijnlijk niet. Europese legers zijn kleiner en slechter uitgerust dan in de jaren negentig. Dat is geen reden om geen troepen te sturen – nogmaals, dit raakt Europa’s veiligheid direct. Maar die troepenmacht moet supergroot zijn én, belangrijker, zou keihard gedekt moeten worden door de NAVO en dus de Amerikanen.
Ook Ruslandkenner Stephen Sestanovich, senior fellow bij de Amerikaanse Council on Foreign Relations, heeft oude Bosnische aantekeningen opgeduikeld. In Foreign Policy trekt hij dezelfde conclusie: in Bosnië waren de Europeanen machteloze toeschouwers van de meest afgrijselijke oorlogsmisdaden – zie Srebrenica. Ze kregen, met alle goede bedoelingen, niks voor elkaar. Het waren de Amerikanen die de oorlog stopten.
De parallellen druipen eraf, schrijft Sestanovich. Opnieuw hebben we hier te maken met een desintegrerende staat waarvan de rancuneuze romp wordt bestuurd door een ultra-nationalistische dictator die zijn oude rijk weer probeert op te tuigen. Poetin lijkt op Slobodan Milosevic. Ook de andere spelers zijn vergelijkbaar. De Bosniërs/Oekraïeners zijn dappere underdogs, die dringend vrede nodig hebben. Europese landen zijn verdeeld en klagen continu dat ze gepasseerd worden, zodat Trump hen even links laat liggen als president Clinton destijds.
Het Dayton-vredesakkoord (1995) voor Bosnië kwam er doordat onderhandelaar Richard Holbrooke twee dingen deed. Een: hij dreigde Milosevic met keiharde straf als die bleef doorvechten. Twee: hij beloofde Bosniërs (en Kroaten) militaire versterking én nauwe samenwerking met Amerika op veiligheidsgebied. „Het sturen van NAVO-peacekeepers na de oorlog,” schrijft Sestanovich, „toonde iedereen dat Amerikaanse belangen op de Balkan niet zouden verslappen.” NAVO-troepen waren, kortom, de cruciale bijdrage voor succes.
Oekraïne is Bosnië in het kwadraat. Minister van Defensie Hegseth zei het categorisch: no American boots on the ground. Europa mag zijn borst natmaken. Europese defensie is deze week eindelijk geboren.
