Piepjonge dansers zouden bij Shen Yun lange werkdagen maken, tegen bijzonder lage betaling, bleek uit onderzoek van The New York Times. Oud-dansers beschuldigen het gezelschap onder meer van indoctrinatie en uitbuiting. Hoe gaan Nederlandse podia hiermee om?
1. Wat is Shen Yun ?
Het Amerikaanse dansgezelschap Shen Yun adverteert met de belofte dat ze met hun spektakelvoorstellingen het ‘China van voor het communisme’ op het podium brengen. Shen Yun werd in 2006 opgericht in New York en toert sindsdien over grote delen van de wereld met dans en orkest, met honderden optredens per jaar. De dansvoorstellingen bieden een reis door de Chinese cultuur, door middel van traditionele, hoogsymmetrische dansstukken met verschillende verhaallijnen.
Wat ze óók presenteren: het gedachtegoed van Falun Gong, een religieus-spirituele beweging uit China. De beweging baseert zich op boeddhistische principes en meditatieleer en wordt getekend door een afkeer van evolutieleer, homoseksualiteit, feminisme en communisme. Falun Gong werd snel na de oprichting in 1992 razend populair en heeft miljoenen aanhangers. De geloofsbeweging is sinds 1999 verboden in China – en wordt ook buiten de landsgrenzen tegengewerkt. De Chinese overheid heeft meermaals geprobeerd optredens van Shen Yun te verhinderen, soms met succes.
2. Wat krijg je te zien als je een kaartje koopt?
De shows trekken een breed publiek, kaarten voor de uitvoeringen in Nederland (vanaf 18 februari) zijn zo goed als uitverkocht, prijzen variëren tussen 80 en 150 euro. Shen Yun heeft zaalruimte gehuurd in Amsterdam, Groningen en Den Haag. De voorstellingen zijn kleurrijk, overdadig, met veel dansers, kostuums en een groot scherm met fantasie-achtige Chinese landschappen. Het Parool zag een paar jaar geleden in het Chassé Theater in Breda „pure propaganda” voor de Falun Gong-beweging, waarin enige subtiliteit ontbrak. Op een scherm verschenen boodschappen als: ‘Ontaarde denkwijzen en gedrag voorspellen de ondergang voor het nageslacht. Atheïsme en evolutieleer schaden ons allen.’ De Volkskrant zag in 2018 een „bizarre mix van kunst, commercie, politiek en bekeringsdrang” en gaf complimenten aan de dansers die „technisch sterk en expressief” waren.
Er moet voor Nederlandse podia meer zijn dan een lopend onderzoek, voordat een organisatie weigert de zaal te verhuren
3. Waar wordt Shen Yun van beschuldigd?
Shen Yun verdient miljoenen, 266 miljoen dollar in 2023, en zou dat volgens onderzoek van The New York Times deels doen met een werkwijze die stoelt op kinderarbeid, uitbuiting en indoctrinatie. Onderzoek van het Nederlandse BNR Nieuwsradio bevestigt deze conclusie: de „vaak piepjonge artiesten maken zeer lange dagen en krijgen hier weinig voor betaald”. Zeker één oud-danser heeft de groep aangeklaagd, ze noemt de groep een „forced labor enterprise”. Het laatste nieuws is dat er al zeker sinds 2023 een strafrechtelijk onderzoek zou lopen, zo bericht The New York Times. Dat onderzoek zou over een waaier aan onderwerpen gaan: mogelijke fraude met visums, de arbeidsomstandigheden van de dansers, en huwelijken die de organisatie voor haar dansers zou organiseren. Er liep al een onderzoek van het staatsdepartement voor werk in New York, dat toezicht houdt op kinderarbeid, arbeidsomstandigheden en loon.
Shen Yun is niet bereikbaar voor commentaar, ondanks herhaaldelijke verzoeken. Maar de organisatie zegt in een statement op haar website dat The New York Times „het succes van Shen Yun bevestigt, maar al het andere fout heeft”. De groep ziet een parallel met de argumenten van de Chinese Communistische Partij.
4. Aan welke regels moet een dansgezelschap op tournee in Nederland zich houden?
De Nederlandse arbeidsinspectie is eerder dit jaar langs gegaan bij Shen Yun, laat een woordvoerder weten. In januari trad het gezelschap ook al een paar keer op. Voor kinderen geldt: tot dertien jaar mogen ze alleen in een professionele productie meespelen als daar een ontheffing voor is geregeld.
Shen Yun valt niet onder álle regels als ze een paar dagen in Nederland optreden, zegt Willem Westerman van de Vereniging van Evenementenmakers. Het is bijvoorbeeld niet zo dat elke buitenlandse medewerker die hier twee dagen werkt Nederlands minimumloon moet verdienen.
5. Welke rol hebben podia en evenementenlocaties hierin?
De podia waar Shen Yun optreedt in Nederland zijn niet verantwoordelijk voor het naleven van de arbowet door het dansgezelschap, laat de arbeidsinspectie weten. Het is aan Shen Yun om de regels na te leven.
Er moet voor Nederlandse podia meer duidelijkheid zijn dan een lopend onderzoek, voordat een organisatie weigert de zaal te verhuren, aldus Westerman.
De drie evenementenlocaties waar Shen Yun te zien is, RAI Amsterdam, het World Forum Den Haag en Martiniplaza in Groningen, laten elk weten aan NRC op de hoogte te zijn van de onderzoeken naar Shen Yun. Zoals ze dat bij elke organisatie doen, benadrukken ze in het contract met Shen Yun dat de groep zich aan de Nederlandse arbowet moet houden.
Of de arbeidsinspectie nog verder onderzoek doet, zegt de woordvoerder niet: daar doet de inspectie nooit uitspraken over.
