Protest tegen Slowaakse premier Fico groeit. ‘We willen de wereld laten zien dat we niet allemaal pro-Russisch zijn’

Gekleed in dikke winterjassen en nippend aan warme thee trotseren steeds meer Slowaken de kou om te protesteren tegen de regering van premier Robert Fico. In meer dan vijftig steden in binnen- en buitenland gingen vrijdag Slowaken de straat op – een verdubbeling ten opzichte van de omvang die de demonstraties twee weken geleden hadden. De betogers eisen het opstappen van premier Fico, na zijn openlijke flirts met Rusland.

Fico, die in mei een moordaanslag overleefde, won eind 2023 de verkiezingen in Slowakije met de belofte de militaire steun aan Oekraïne te beëindigen en werd voor de vierde keer premier van het land. Sindsdien heeft zijn regering voor corruptie veroordeelde loyalisten vrijgelaten, anticorruptieonderzoeken beperkt, prominenten binnen de cultuursector ontslagen en is er een nieuwe publieke omroep opgericht, die als spreekbuis van de regering dient.

De demonstraties in Slowakije volgden na een bezoek van Fico aan de Russische president Vladimir Poetin in Moskou eind december. De betogers vrezen dat Fico uit de EU en de NAVO wil stappen. Een stap die hij de afgelopen weken als optie noemde, maar na felle reacties heeft hij die uitspraken teruggenomen. Ondertussen weet Fico zich geen raad met de demonstraties – hij beweerde dat „buitenlandse mogendheden” een „coup” proberen te plegen. Zonder hiervoor overtuigend bewijs te leveren. Het zorgde alleen maar voor meer woede onder de betogers en leidde zelfs tot protesten in bolwerken van Fico’s partij Smer.

In Bratislava verschenen vrijdag ruim 40.000 demonstranten.

Jasmine Ondriasova (19)

De 19-jarige Jasmine Ondriaso nam twee klassiekers van George Orwell mee naar het protest omdat die volgens haar laten zien hoe „dit soort regeringen ontstaat en blijft bestaan”.

Foto: Mark Middel/NRC

Helemaal vooraan bij het podium staat de 19-jarige Jasmine Ondriasova met twee boeken in haar hand. Animal Farm en 1984 van de Britse journalist en schrijver George Orwell. „Deze boeken laten zien hoe zo’n regering zoals we die nu in Slowakije hebben kan ontstaan en kan blijven bestaan”, vertelt ze in haar eigen woorden over de dystopische romans van Orwell. „De politici hier dienen niet het volk, maar alleen zichzelf.”

Ze demonstreert al sinds 2018 geregeld – toen onderzoeksjournalist Jan Kuciak samen met zijn verloofde werd vermoord nadat hij onderzoek deed naar corruptie binnen de eerdere regeringen van premier Fico. „Ik was dertien jaar toen”, vertelt Ondriasova. „Sindsdien is het er niet beter op geworden. De situatie in het land is zelfs slechter.”

Dit jaar doet ze eindexamen en wil ze gaan studeren „in een land hier zo ver mogelijk vandaan”. Het onderwijssysteem in Slowakije noemt ze „slecht”, waarbij „leraren worden onderbetaald” en „de tafels in mijn school elk jaar opnieuw geverfd worden omdat ze zo oud zijn.”

Maar ze worstelt ook met haar keuze Slowakije te verlaten. „Wat gebeurt er met het land als alle critici van de regering weggaan?”

Simon Omanik (19 )

Simon Omanik (19 ) werd landelijk bekend nadat hij weigerde de hand te schudden van een politicus uit de regering-Fico. „Laat je de mond niet snoeren”, is zijn boodschap voor andere jongeren.

Drie weken geleden was Simon Omanik nog een onbekende voor het grote publiek in Slowakije. Vrijdag stond hij op het podium in Bratislava het publiek toe te spreken onder luid gejuich. De 19-jarige scholier werd in een klap bekend nadat hij bij een uitreiking van een wiskundeprijs weigerde de hand te schudden van president Peter Pellegrini – wiens partij in de regeringscoalitie zit van premier Fico. „De president misbruikt de oorlog in Oekraïne voor eigen gewin”, zegt hij naast het podium met een Oekraïense vlag op zijn jas gespeld.

De video werd wereldwijd gedeeld. De actie van Omanik kreeg kritiek van premier Fico, die zei dat Omanik „drie klappen verdient”. Spijt van zijn actie heeft hij niet, zegt Omanik. „Ik zou het zo weer doen.” En de woorden van Fico doen hem ook niks, aldus de 19-jarige scholier. „Fico kan mij niet beledigen.”

Dat is ook de boodschap die hij aan andere jongeren wil overdragen. Omanik: „Wees niet bang voor de aanvallen van politici en laat je de mond niet snoeren.”

Petronela Basnak Rudzanova (48) en Ana Valentova (75). „Corruptie zit in het dna van Fico” zegt Ana die zichzelf gedwongen ziet cash te geven aan dokters om behandeld te worden. Foto Mark Middel

Petronela Basnak Rudzanova (48)

Petronela Basnak Rudzanova gaat sinds een jaar naar de psycholoog. „Ik ben zo geschrokken van het beleid van deze regering”, zegt de accountant uit Bratislava. „Veroordeelde criminelen zijn vrijgelaten door de regering. Om de natuur geven ze niet. Ze hebben de cultuursector kapot gemaakt. De publieke omroep opgedoekt. Fico is vrienden met Poetin. En ondertussen is een Oekraïner op straat vermoord”, zegt ze doelend op een dakloze Oekraïense man die afgelopen week in onduidelijke omstandigheden om het leven werd gebracht. „In een paar maanden tijd heeft deze regering alles in het land kapot gemaakt.”

En dat kwam haar mentale gezondheid niet ten goede. „Maar nu ik naar de psycholoog ga, gaat het iets beter met me. Ik trek het me wat minder persoonlijk aan en probeer rustig te blijven.”

Meteen na de verkiezingswinst van Fico is ze gaan demonsteren. Ze is sindsdien bij alle demonstraties – zeker een tiental – geweest. „We willen aan de wereld laten zien dat we niet allemaal pro-Russisch zijn”, zegt Basnak Rudzanova. „En het helpt ons ook mentaal, we laten aan elkaar zien dat we niet alleen staan.”

Anna Valentova (75)

Nadat ze haar eerste zin uitspreekt moet Anna Valentova al huilen. Ze heeft net verteld dat haar broer in 1969, een jaar na de Sovjetbezetting van Tsjechoslowakije, naar Utrecht vluchtte. „Hij kwam in 2018 terug naar Slowakije om te demonsteren na de moord op Jan Kuciak”, vertelt ze over de massaprotesten na de moord op de onderzoeksjournalist. Het leidde tot het opstappen van Fico. „Maar mijn broer vertelde bij terugkomst in 2018 dat alles hetzelfde is gebleven sinds hij vertrok tijdens het communistische bewind in Slowakije”, zegt Valentova.

„Het Fico-regime zorgt voor nog meer corruptie dan de communisten”, aldus de 75-jarige, die naar eigen zeggen een envelop met geld moet meenemen naar doktersbezoeken. „Fico en zijn kameraden hebben corruptie in hun DNA zitten. Het is walgelijk.”

In tegenstelling tot haar broer, wil Valentova Slowakije niet verlaten. „En ik hoop dat mijn kleinkinderen ook niet zullen vertrekken, zodat er iemand is om mij thee te geven als ik het niet meer zelf kan. Maar als ze wel weggaan dan begrijp ik dat. Ik zal meemaken wat ik heb meegemaakt in dit land.”

Lubo Tuchscher (48) en dochter Tabita (16)

Lubo Tuchscher houdt een bord omhoog met de data van alle Russische invallen uit de afgelopen jaren: Boedapest 1956, Bratislava 1968, Georgië 2008, de Krim 2014 en Oekraïne 2022. „Ik houd erg van Russische wodka”, zegt Tuchscher. „Maar sinds de bezetting van de Krim drink ik het niet meer.”

Hij maakt zich zorgen om de toekomst van zijn dochter die naast hem staat. Tabita (16) weet zeker dat ze in het buitenland gaat studeren. „Ik wil in een vrij, democratisch en vredig land leven”, zegt ze. „En dat is Slowakije momenteel niet.”

Maar terug naar de wodka. „Ik heb nog een fles thuis staan”, zegt Tuchscher. „Echte kwaliteitswodka uit Rusland. Maar die ga ik pas openen als de Krim weer toebehoort aan Oekraïne”, zegt hij. „Nou ja, misschien zullen het mijn kleinkinderen pas zijn die de fles opdrinken.”

Delen





Mail de redactie