Trump ontkentent een handelsconflict met zijn directe buurlanden, die verbijsterd reageren

„Economische oorlogvoering”. Zo omschreef de voormalige Canadese vicepremier Chrystia Freeland zondag de importheffingen van 25 procent die de Amerikaanse president Donald Trump dit weekeinde afkondigde tegen buurland Canada. „Dit is verraad van Amerika’s beste vriend en bondgenoot”, aldus Freeland, kandidaat om de in maart vertrekkende premier Justin Trudeau op te volgen.

De forse heffingen op importen van de noorderburen, die sinds eind jaren tachtig een vrijhandelsverdag hebben met de VS, vormen „een illegale en ongerechtvaardigde actie”, zei Freeland tegen de Canadese omroep CBC. „Het is belangrijk dat we hard terugslaan.” Volgens Doug Ford, premier van de provincie Ontario, „zullen we elk middel in onze gereedschapskist gebruiken om dit te vergelden.”

De felle reacties van Freeland en Ford zijn typerend voor de verbijstering en woede in Canada over de agressieve maatregel van Trump. Na wekenlange dreigementen stelde de president zaterdag per decreet heffingen van 25 procent in op importen uit zowel Canada als Mexico, de twee grootste handelspartners van de VS – een drastische stap die het startschot vormt voor een continentale handelsoorlog. De heffingen gaan dinsdag in.

Vergelding

Canada stelt als vergelding heffingen van 25 procent in op ongeveer 155 miljard Canadese dollar (zo’n 103 miljard euro) aan importen uit de VS, liet Trudeau zaterdagavond in Ottawa weten, na beraad met zijn regering en provinciale leiders. In eerste instantie zal het gaan om heffingen op 30 miljard Canadese dollar aan Amerikaanse importen. Over drie weken komen daar heffingen op 125 miljard Canadese dollar bij. Het gaat om goederen van levensmiddelen tot kleding en huishoudelijke apparaten.

Dit is verraad van Amerika’s beste vriend en bondgenoot

Trudeau sloeg een ferme diplomatieke toon aan. „Wij willen dit niet, we hebben hier niet om gevraagd, maar we zullen opkomen voor Canada”, aldus de premier. „Ik denk dat de Amerikaanse bevolking begrijpt dat hun belangrijkste uitdaging niet is om ruzie te zoeken met Canada. Als president Trump een nieuw ‘gouden tijdperk’ wil voor de Verenigde Staten”, zei Trudeau met verwijzing naar Trumps inauguratietoespraak, „is een betere weg om met Canada samen te werken, niet om ons te straffen.”

Hij verwoordde daarmee het ongeloof onder Canadezen over het Amerikaanse offensief tegen een trouwe bondgenoot. Ze staan versteld dat de VS hen, na decennialange economische samenwerking, opeens de rug toekeren.

Beide landen zijn, zowel economisch als cultureel, in hoge mate geïntegreerd. In 2023 was met hun onderlinge handel een bedrag van 923 miljard dollar gemoeid. Canada leverde dat jaar 418 miljard dollar aan exporten aan de VS. Bovendien is het land de grootste afnemer van Amerikaanse importen, ter waarde van 354 miljard dollar in 2023, en de belangrijkste buitenlandse leverancier van energie aan de VS, waaronder olie.

Drogreden

Volgens Trump doen Canada en Mexico niet genoeg om de instroom van illegale migranten en drugs, met name fentanyl, tegen te gaan. Maar die motivering wordt in Canada gezien als een drogreden: minder dan 1 procent van illegale migranten en drugs komt de VS binnen vanuit Canada. Niettemin zegde Trudeau in december een pakket maatregelen ter waarde van 130 miljard Canadese dollar (ongeveer 864 miljoen euro) toe om bewaking van de duizenden kilometers lange grens te versterken.

De heffingen, door het Witte Huis gerechtvaardigd als een reactie op een „nationale noodsituatie”, zijn volgens velen dan ook ongepast. „Deze handelsactie tegen Canada is niet de beste manier om samen te werken om levens te redden”, zei Trudeau. De Amerikaanse krant The Wall Street Journal sprak in een commentaar van „de domste handelsoorlog in de geschiedenis.”

De handelstarieven zullen in Canada, de negende economie ter wereld, naar verwachting een recessie veroorzaken. Handel met de VS is de hoeksteen van de Canadese economie; 78 procent van zijn exporten gaat naar de zuiderburen. De economische groei in Canada zal dit jaar mogelijk 2 à 2,5 procentpunt lager uitvallen. De werkloosheid kan volgens ramingen oplopen van 6,7 procent tot 7,5 à 8 procent. Een miljoen banen lopen gevaar. De Canadese dollar zal verder dalen, waardoor importen duurder worden.

Maar ook de VS zullen pijn lijden. In tegenstelling tot wat Trump suggereert, worden de heffingen niet betaald door Canada, maar door Amerikaanse importeurs. Die berekenen hogere prijzen door aan hun klanten, wat zal leiden tot inflatie. Trump beloofde tijdens de verkiezingscampagne juist om die te bestrijden. „De ironie is dat ze zichzelf in de voet schieten door Amerikaanse bedrijven meer te laten betalen voor Canadese bestanddelen van hun producten”, aldus econoom Jim Stanford.

Daarbij loopt vooral de geïntegreerde Noord-Amerikaanse auto-industrie gevaar. Sinds het zogeheten ‘Autopact’ tussen Canada en de VS uit 1965 worden auto’s en onderdelen aan beide kanten van de grens in samenwerking geproduceerd. Daarbij steken onderdelen, halffabrikaten en eindproducten vaak meerdere keren over. Heffingen van 25 procent zullen de prijs van voertuigen drastisch opdrijven.

Howard Lutnick, Trumps beoogde minister van Handel, zei woensdag in de Senaat dat hij wil dat autofabrieken in zowel Canada als Mexico „terugkeren” naar de VS. Dat zou kapitaalinvesteringen van tientallen miljarden dollars vergen van de autoproducenten.

Linda Hasenfratz, topvrouw van Linamar, een Canadese producent van auto-onderdelen, denkt dat de automakers zich tegen de importheffingen zullen verzetten, voorspelt zij. „Dit komt aan op de autofabrikanten. Zij moeten deze kosten ophoesten. Dat kunnen ze zich niet veroorloven.” Flavio Volpe, hoofd van de Automotive Parts Manufacturers Association, een Canadese belangengroep, denkt dat de productie van auto’s in Noord-Amerika op korte termijn zal vastlopen als gevolg van de heffingen, zei hij tegen de CBC. „Niemand in de Verenigde Staten zal nog auto’s of onderdelen maken.”

Delen

Mail de redactie

Als de wereld nog enige hoop had dat Donald Trumps voorliefde voor heffingen overdrijving was, is daar na dit weekend niks meer van over.

Nog geen twee weken na zijn aantreden kondigde de nieuwe Amerikaanse president heffingen aan van 25 procent op vrijwel alle producten uit Canada en Mexico. Op goederen uit China komt een heffing van 10 procent, bovenop bestaande heffingen. De maatregelen worden dinsdag van kracht.

De heffingen markeren een begin van wat vrijwel zeker een Noord-Amerikaanse handelsoorlog wordt. Canada heeft al direct concrete tegenmaatregelen aangekondigd voor een grote reeks Amerikaanse producten.

1 Wat is er precies aangekondigd, en wat betekenen de heffingen?

Tussen verschillende producten maken de heffingen van Trump geen onderscheid, met uitzondering van olie uit Canada. Daarvoor gaat een heffing van ‘slechts’ 10 procent gelden. De impact ervan is moeilijk te overschatten. Producten uit Mexico, Canada en China omvatten ruim 40 procent van de totale Amerikaanse import, ter waarde van meer dan 1.000 miljard dollar per jaar.

Hoewel Trump de heffingen presenteert als inkomstenbron voor de Verenigde Staten, twijfelen economen er niet aan dat voor Amerikanen de prijzen van veel producten zullen stijgen. Om maar wat te noemen: de VS importeren veel tomaten uit Canadese kassen, 80 procent van de avocado’s komt uit Mexico. Prijzen aan de pomp zullen vermoedelijk ook omhoog gaan. Een groot deel van het businessmodel van de twee Amerikaanse buurlanden is gebaseerd op de VS als afzetmarkt.

Extra verontrustend is de situatie in de autosector: de Amerikaanse en Canadese auto-industrie zijn sterk met elkaar verweven, productie van onderdelen en auto’s vindt aan beide zijden van de grens plaats. Toeleveringsketens zijn complex en sterk op elkaar ingespeeld, en bij het bouwen van een auto is kostprijs erg belangrijk. De sector vreest grote gevolgen en tot stilstand komende productielijnen, maar in een videospeech in Davos zei Trump dat de VS Canada „niet nodig” heeft om auto’s te bouwen. Ondertussen laten ook veel automerken in Mexico hun modellen voor de Amerikaanse markt bouwen.

Econoom Dimitry Anastakis, professor in de economie aan de universiteit van Toronto, zei tegen de Financial Times dat de economische schok voor Canada en de VS net zo pijnlijk kan zijn als die van de coronapandemie – zo zeer zijn de economieën verweven. Canada en Mexico komen mogelijk in een recessie terecht.

2 Waarom doet Trump dit, als het ook de Amerikaanse economie zo erg raakt?

Grofweg heeft de Amerikaanse president de afgelopen dagen twee redenen aangevoerd: een tekort op de handelsbalans met deze drie landen, maar vooral woede over de binnenkomst van immigranten en drugs als fentanyl. Hij wijst de drie landen aan als schuldigen: China zou grondstoffen voor drugs via Mexico naar de VS laten lopen.

Tegelijkertijd is duidelijk dat deze problematiek aan de Canadese grens nauwelijks speelt. De Canadese econoom Carlo Dade zei eerder tegen NRC dat hij denkt dat Trump Canada gebruikt om een voorbeeld te stellen. „Trump is bereid om importheffingen in te stellen tegen ons, ook al brengt dat de Amerikaanse economie schade toe. Als hij bij het volgende land aanklopt, heeft hij al laten zien dat hij bereid is pijn te incasseren.”

3 Heeft Trump een punt met het fentanyl-argument?

Het klopt dat Mexicaanse drugskartels de drug naar de VS smokkelen met hulp van corrupte ambtenaren, soms op zeer hoog niveau. In de VS leidt dat jaarlijks tot duizenden doden, het is de belangrijkste doodsoorzaak voor mensen tussen de 18 en 45 jaar.

Tegelijkertijd is het voor de regering in Mexico moeilijk om de kartels aan te pakken. De verse regering van Claudia Sheinbaum zegt een hardere aanpak voor te staan en heeft duizenden mensen opgepakt in vier maanden, maar dat heeft nog niet geleid tot een daling van de drugssmokkel. Hoe dan ook is het zeer de vraag of een handelsoorlog, die de VS zelf ook veel schade berokkent, het juiste middel is om dit probleem op te lossen.

China plaatst zondag een uitgebreide verdediging van het eigen fentanylbeleid op de website van het ministerie van Buitenlandse Zaken. Het land vindt zelf dat het veel doet om de wereldwijde drugssmokkelstromen tegen te gaan. Desalniettemin is duidelijk dat veel ingrediënten in Mexicaanse drugslabs afkomstig zijn uit China.

4 Hoe hebben de geraakte landen gereageerd?

Het meest opvallend was zaterdag een speech van de Canadese premier Justin Trudeau. Hij ging diep in op de historische banden tussen de VS en Canada, om het gevoel van broedermoord te onderstrepen. „Van de stranden in Normandië tot de bergen van het Koreaanse schiereiland, van de velden in Vlaanderen tot de straten van Kandahar, op jullie donkerste momenten hebben we samen gevochten en zijn we samen gestorven.” Trudeau, die in maart zal vertrekken, liet tijdens het weekend weten dat hij Trump sinds diens inauguratie nog niet had gesproken, ondanks pogingen daartoe.

Canada kondigde tegenmaatregelen aan – maar met enige tegenzin. „We willen niet op dit punt zijn”, zei Trudeau. Canada stelt ook heffingen in van 25 procent op een groot aantal producten, zoals bier, wijn, groenten, parfum en plastics.

The New York Times wees erop dat Canada eerder had duidelijk gemaakt dat het van plan was terug te slaan met heffingen op sinaasappelsap uit Florida, whiskey uit Tennessee en pindakaas uit Kentucky. Dat leek een reactie uit het handelsoorlogboekje: de staten waar deze producten vandaan komen zijn sterk Republikeins. In handelsoorlogen draait het vaak om het kiezen van specifieke producten die je tegenstander raken, maar jezelf relatief weinig.

Van dit voornemen leek zaterdag, na de aankondiging van Trump, echter nog maar weinig over, met een forse verbreding van Canada’s reactie naar miljarden dollars aan handelsstromen.

President Sheinbaum van Mexico liet slechts weten dat het land terug zal slaan, maar maakte dit nog niet concreet. Ook China kwam nog niet met specifieke maatregelen. In zijn decreet heeft Trump opgenomen dat als landen terugslaan, de VS ook zelf weer kunnen terugslaan – wat mogelijk tot enige voorzichtigheid leidt bij de betrokken landen.

5 Wat merkt Europa van dit conflict?

Waar twee landen een handelsoorlog uitvechten, voelen derde landen al gauw een effect. Hoe dat precies uitpakt, is echter lastig te voorspellen. Economen en ondernemingen in Europa houden er bijvoorbeeld rekening mee dat China meer zal gaan exporteren naar de Europese Unie, wanneer een deel van de Amerikaanse markt wegvalt. Dat kan in veel sectoren tot problemen leiden. De Europese staalindustrie, bijvoorbeeld, heeft nu al te lijden onder een grote instroom van goedkoop Chinees staal.

Anderzijds: als China minder gaat importeren uit de Verenigde Staten, omdat het bijvoorbeeld als tegenmaatregel heffingen instelt op deze product, kan het land mogelijk juist meer gaan importeren vanuit Europa. Met andere woorden: handelsstromen zullen als gevolg van Trumps acties gaan verschuiven, maar hoe precies is nog onduidelijk.

Ook op een andere manier heeft het conflict gevolgen voor Europa: het treft uiteindelijk Europese ondernemingen. Duitse bedrijven investeerden sinds 2000 bijvoorbeeld zo’n 45 miljard dollar in Mexico, schreef Handelsblatt zondagochtend. Veel autofabrikanten en producenten van auto-onderdelen leveren aan de VS vanuit Mexico, zoals toeleverancier Bosch.

Voor het in moeilijkheden verkerende Volkswagen zijn de heffingen zeer slecht nieuws. Het heeft meerdere fabrieken in Mexico, waar het auto’s voor de Amerikaanse markt bouwt. Het megaconcern heeft al veel afzetproblemen in China en ziet nu ook in de VS de situatie rap achteruitgaan. Het bedrijf zou aan het onderzoeken zijn of het meer productie in de VS kan laten plaatsvinden.

Misschien nog wel het meest verontrustend: de maatregelen van Trump laten zien dat het hem menens is bij het instellen van heffingen. Hoge tarieven op een onbeperkte reeks producten van bevriende landen, zover ging Trump in zijn eerste termijn nooit. Hij heeft al gedreigd om ook de Europese Unie fors te raken met heffingen. Dat klinkt opeens een stuk reëler.

Met medewerking van Egbert Kalse

Delen

Mail de redactie

De zelfverklaarde ‘tariff man’ doet zijn naam eer aan, sneller en heftiger dan verwacht en gevreesd. Met heffingen van 25 procent op alle invoer uit Mexico en Canada heeft Donald Trump zaterdag een handelsconflict ontketend met zijn directe buurlanden en belangrijkste zakenpartners. Hun economieën zullen, als de VS deze ‘tariffs’ de komende maanden in stand houden, bijna zeker richting recessie geduwd worden.

Ook China kreeg nieuwe heffingen (van 10 procent) opgelegd, maar dat Trump ook zijn twee buurlanden – met wie de VS sinds 1994 een vrijhandelszone vormen – aanpakt, leidde tot verbijstering in Ottawa en Mexico-Stad. Zeker Canada, dat een grotendeels onbewaakte landsgrens met de VS heeft, voelt van oudsher een diep verwantschap met de Amerikanen. Mexico is het al wat langer gewend om gekoeioneerd te worden door Trump, maar leek toch nog overvallen dat hij deze stap echt zette.

Als reden om Canada en Mexico als eerste aan te vallen, voert Trump op dat zij te weinig zouden doen tegen de smokkel van mensen en drugs als fentanyl. „Deze regeringen weten dat ze meer moeten doen bij het tegenhouden van illegale immigranten en drugs. Hoe eerder ze dat doen, hoe beter”, lichtte hij zaterdag toe vanaf zijn resort Mar-a-Lago. Zeker in het geval van Canada lijkt het een gelegenheidsargument: het noordelijke buurland speelt maar een zeer kleine rol in de smokkelproblematiek.

Protectionistische belofte

Met het decreet lost de Amerikaanse president vooral een protectionistische belofte in. In zijn visie op de wereldeconomie zijn handelstekorten met andere landen slecht voor de VS. Die zouden daarmee ‘bestolen’ worden. Tarieven zetten dit recht: ze „maken Amerikanen rijker”, omdat ze banen terughalen naar de VS en de schatkist vullen.

De realiteit is vaak weerbarstiger. De heffingen zullen ondernemingen wellicht deels voor eigen rekening nemen, maar een deel zal zeker doorberekend worden aan consumenten. Net nu de inflatie uit de Biden-jaren enigszins tot bedaren is gekomen zullen Amerikanen de tarieven gaan terugzien op de kassabon van de supermarkt, bij de aanschaf van een nieuwe auto of aan de pomp – al maakt Trump op Canadese energie een uitzondering, door ‘slechts’ 10 procent te heffen.

Trump wonde presidentsverkiezingen in november mede door in te spelen op de brede maatschappelijke onvrede over wat Republikeinen muntten als ‘Bidenflation’. Blijkbaar durven hij en zijn partij het risico te nemen dat deze weer kan oplopen. Republikeinen, onder wie amper nog openlijk verzet leeft tegen de president, uitten dit weekeinde vooral lof voor Trumps populistische handelspolitiek. Ook van zakelijke lobbygroepen was nog weinig kritiek op te tekenen, terwijl Amerikaanse bedrijven al decennia pleiten voor zo vrij en frictieloos mogelijke handel met de buren.

In zijn eerste termijn (2017-2021) was Trump ook al kwistig met ‘tariffs’. Hij zette ze in tegen China, maar ook tegen bondgenoten van de G7. Dat leidde toen niet tot de inflatiepiek die sommige critici voorspelden, maar de wereldeconomie was er destijds een van ultralage rentes en lage inflatie. Vorige week nog waarschuwde voorzitter Jerome Powell van de centrale Federal Reserve dat de inflatie niet duurzaam is bedwongen.

Diplomatieke schade

Trump kan de opbrengsten van de heffingen goed gebruiken, nu hij een verlenging van de belastingverlagingen snel door het Congres wil loodsen. De VS voeren al een enorm begrotingstekort en de rente op nieuw uitgegeven staatsschuld, die ook hoog is, loopt op. Maandag moet blijken hoe de aandelenbeurzen reageren op Trumps zet.

De diplomatieke schade met de buurlanden – met wie de VS volgend jaar het WK voetbal organiseren – is er al. In Mexico en Canada heersen naast verbijstering ook woede en treurnis. Onder Trumps eerste termijn waren ze al bereid om op zijn verzoek hun vrijhandelsverdrag te actualiseren en de afgelopen weken probeerden ze hem al ter wille te zijn op het gebied van drugs en immigratie. Het bleek niet genoeg.

Premier Justin Trudeau (Canada) en president Claudia Sheinbaum (Mexico) reageerden zaterdag dat ze zullen opkomen voor hun eigen landen en zeiden tegenmaatregelen te zullen treffen. Ook als Trump de heffingen de komende tijd toch nog mocht afbouwen of intrekken is het onderlinge vertrouwen op het Noord-Amerikaanse continent voor jaren beschadigd.

Delen

Mail de redactie