Koranverbrander Salwan Momika is woensdagavond doodgeschoten in de Zweedse stad Södertälje in de provincie Stockholm. De 38-jarige Iraakse vluchteling stak afgelopen zomer meermaals het voor moslims heilige boek in brand. Inmiddels heeft de politie vijf mensen aangehouden, melden internationale media.
Iets na elven ontvingen de Zweedse autoriteiten een melding over geweerschoten in een huis, waarna Momika gewond werd aangetroffen. Later overleed hij aan zijn verwondingen.
Op donderdag zou de koranverbrander samen met zijn aanhanger Salwan Najem terechtstaan voor vermeende groepsbelediging en aanzetten tot haat, maar de zitting is afgelast.
Militant
De Assyrisch-Iraakse christen vocht in zijn geboorteland als militant tegen de terreurgroep Islamitische Staat en vluchtte in 2018 naar Zweden. In 2023 besloot hij, in navolging van de Deens-Zweedse extreemrechtse politicus Rasmus Paludan, om korans te verbranden. De acties leidden tot grote onrust in de Zweedse en internationale moslimgemeenschap. In steden als Malmö braken rellen uit en in Irak werd de Zweedse ambassade bestormd. Momika, die de verbrandingen live uitzond via sociale media, ontving veel bedreigingen.
In Zweden valt het verbranden van een koran onder de grondwettelijke vrijheid van meningsuiting, maar het Zweedse Openbaar Ministerie ging toch op vervolging over, omdat Momika moslims vanwege hun geloof zichtbaar zou hebben geminacht met zijn acties.
Ondanks de vervolging liet Momika afgelopen augustus weten dat hij doorging met koranverbrandingen. „Ik zal doorgaan met het verbranden van de Koran en ermee voetballen, en ik zal een klein varken kopen om mee te nemen naar demonstraties en het Koran-papier voeren voor het oog van de hele wereld”, schreef hij op X.
De wereld schrok zich rot toen China’s AI robot DeepSeek beter, sneller en goedkoper dan de Amerikaanse bleek te zijn. Redacteur Marc Hijink ziet hoe de Chinese techsector ondanks allerlei beperkingen zijn concurrenten tóch te snel af is.
Heb je vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze ombudsman via [email protected].
Veel mensen zullen Edward Snowden allang vergeten zijn, de klokkenluider die bijna twaalf jaar geleden verboden Amerikaanse spionageactiviteiten aan het licht bracht en inmiddels tot Rus genaturaliseerd is. Maar donderdag staat hij, samen met de Russische dictator Vladimir Poetin en de net verjaagde Syriër Bashar al-Assad, centraal in het senaatsverhoor van Tulsi Gabbard. Zij is Trumps beoogde directeur van de inlichtingendiensten: de presidents voornaamste trechter van geheime informatie over alle dreigingen in de wereld. Een functie waarvoor ze in de ogen van senatoren van beide partijen niet alleen relevante ervaring mist, maar ook het inschattingsvermogen, zo blijkt tijdens haar hoorzitting.
Republikeinen en Democraten zijn het over weinig eens, maar de meesten delen afschuw voor de drie mannen waar Gabbard juist haar sympathie voor heeft uitgesproken. Ze wil die waardering in de Senaat niet tot nauwelijks herroepen. Herhaaldelijk wordt haar gevraagd of ze, net als de inlichtingengemeenschap waar ze leiding aan moet gaan geven, Snowden „een verrader” vindt. Ze weigert die vraag met ‘ja’ of ‘nee’ te beantwoorden. Verder dan „Snowden overtrad de wet” komt ze niet. Ze prijst hem dat hij „schandalige, illegale en ongrondwettelijke praktijken” openbaar maakte. In het verleden heeft ze hem „dapper” genoemd en ervoor gepleit dat hij gratie zou krijgen.
De vraag is of dat voor de Republikeinse senatoren in en buiten de commissie die haar overhoorde een obstakel is om haar te benoemen. Gabbard (43), ex-legerreservist en voormalige Democratische Afgevaardigde uit Hawaii, is waarschijnlijk Trumps zwakste schakel in zijn beoogde kabinet. Naast ervaring in de inlichtingenwereld ontbreekt het haar ook aan een vocale eigen achterban, zoals Republikeinen die in deze regering wel hebben. Ook haar collega Democratische overloper Robert F. Kennedy Jr. heeft een schare eigen fans en kiezers, die donderdag in flink aantal naar de Senaat zijn gekomen. Bij Gabbard is de zaal niet helemaal vol.
Lees ook
Crunchy moms hopen dat Robert F. Kennedy Jr. hun kinderen ‘beschermt’ tegen ongezond voedsel en vaccins
Als de Republikeinen één van Trumps kandidaten durven te laten struikelen, is de kans groot dat zij het zal zijn. Wanneer alle Democraten tegen haar benoeming stemmen, mag ze niet meer dan drie Republikeinse stemmen verliezen.
Kruisverhoor
Hoorzittingen in de Senaat zijn geen sollicitatiegesprekken of feitenonderzoeken waar politici een kandidaat met werkelijke nieuwsgierigheid tegemoet treden, zo blijkt ook weer bij Gabbard. Oprechte vragen die senatoren hebben, hebben zij haar in één-op-één gesprekken kunnen stellen voorafgaand aan het publieke kruisverhoor. Dat schouwspel is vooral bedoeld om een kandidaat van de eigen partij op te hemelen en inkoppertjes toe te spelen. Of een kandidaat van de tegenpartij te grillen. En om als senator zelf soundbites te produceren die het nieuws halen en enige viraliteit op sociale media opleveren.
Hoorzittingszaal SD106 is ouderwets ingericht, met houten lambrisering en zware groene gordijnen, maar expliciet uitgerust voor televisie. Felle lampen die een sportstadion zouden kunnen verlichten tijdens een avondwedstrijd schijnen Gabbard, in een volledig wit pak, toe. In haar openingspraatje keert ze zich tegen de inlichtingendiensten. „Te lang hebben gebrekkige, ontoereikende of bewapende inlichtingen geleid tot kostbare mislukkingen en de ondermijning van onze nationale veiligheid en door God gegeven vrijheden, vastgelegd in onze grondwet.”
Ze richt ze zich niet tot de senatoren, maar meteen tot het publiek thuis – of het eenkoppige publiek in het Witte Huis – als ze zegt: „U gaat vandaag leugens en laster over mij horen die mijn loyaliteit aan en liefde voor ons land ter discussie stellen.”
Welke senatoren wanneer over Gabbard liegen, maakt ze tijdens het verhoor niet duidelijk. Wel wordt evident dat zij zichzelf vaak had laten foppen, bijvoorbeeld door bronnen en contacten die haar hielpen met haar reizen naar het Midden-Oosten. Ze ontmoette Assad ooit in Syrië, tijdens de burgeroorlog daar.
Ook verspreidde ze onmiddellijk na de Russische invasie van Oekraïne de propaganda dat toenmalig president Joe Biden en de NAVO Rusland daartoe geprovoceerd hadden. Op de vraag wiens schuld de oorlog in Oekraïne is, antwoordt ze: „Poetin begon de invasie van Oekraïne”.
Opmerkelijk is dat niet alleen Democratische senatoren het Gabbard moeilijk maken. Ook Republikeinen, die haar meestal liefkozend aanspreken als Tulsi in plaats van kolonel Gabbard, zijn kritisch. Een contrast met bijvoorbeeld de hoorzitting van de controversiële Defensieminister Pete Hegseth en die van Kash Patel, de beoogd FBI-baas die ook donderdag gehoord wordt.
Gabbard uit zich „beledigd” door een vraag over haar gevoelens voor Rusland door Jerry Moran (Kansas). Senator Susan Collins (Maine), een regelmatige dissident onder de Republikeinen, begint over Snowden. James Lankford (Oklahoma) en Todd Young (Indiana) zagen haar er verder over door.
Young, die wordt genoemd als een mogelijke tegenstem, lijkt haar te willen helpen door een tweet van Snowden voor te lezen die haar zelf aanmoedigt afstand van hem te nemen. Maar zelfs dat brengt haar niet in beweging. „Het zou nuttig zijn (…) als u ten minste zou erkennen dat hij de nationale veiligheid heeft geschaad”, aldus Young. Het gebeurt niet.
Het zal zo zijn dat Gabbard – met veel andere Amerikanen – Snowden oprecht een held vindt en geen verrader. Maar door op geen enkele manier aan de senatoren tegemoet te komen, heeft ze het zichzelf extra lastig gemaakt om directeur van de inlichtingendiensten te worden. In die baan zou ze niet zelf geheim agenten aansturen, maar een bureau van tweeduizend ambtenaren leiden dat vooral verantwoordelijk is voor de veiligheidsbriefing die de president elke ochtend krijgt.
Deemoedig
Vier verdiepingen hoger in de Senaat presenteert Robert F. Kennedy Jr. zich donderdag als een voorstander van vaccinaties, al heeft hij zijn hele politieke carrière gebouwd op verzet daartegen. Hij zegt toe zijn „excuses aan te bieden voor alle uitspraken die mensen hebben misleid”. Zijn benoeming lijkt af te hangen van de stem van de voorzitter van de commissie Volksgezondheid Bill Cassidy (Louisiana), die zelf arts is.
Ook Kash Patel, een bombastische stokebrand die eerder heeft gezegd de ‘deep state’ FBI te willen ontmantelen en zestig politieke vijanden te willen vervolgen, toont zich deemoedig. De ex-aanklager brak zelfs met Trump. „Ik ben het oneens met de omzetting van de straf van elke individu dat geweld heeft gebruikt tegen de politie”, zei hij over de gratie voor alle Capitoolbestormers. Zijn benoeming lijkt in kannen en kruiken.
Na Gabbards hoorzitting zijn ook sommigen aanhangers ontevreden over haar optreden. „Ze had zich beter moeten voorbereiden”, klinkt het op de gang in de Senaat. De Republikein Lankford toont zich achteraf verbaast over Gabbards opstelling. „Het is universeel geaccepteerd dat iemand die een miljoen pagina’s aan topgeheime documenten steelt en aan de Russen geeft verraad pleegt”, zei hij. „Het was geen strikvraag.”
De zwarte dozen met vluchtgegevens en gespreksopnames uit de cockpit van het verongelukte passagiersvliegtuig zijn gevonden. Dat meldt de Amerikaanse onderzoeksraad voor vervoersveiligheid NTBS. De zwarte dozen zullen door hen onderzocht worden en de onderzoeksraad verwacht binnen dertig dagen met een rapport over het ongeluk te komen. Ook aan boord van de militaire helikopter zou een zwarte doos aanwezig zijn geweest, maar die is nog niet gevonden.
Woensdag kwam een passagiersvliegtuig nabij Washington in botsing met een militaire helikopter. Hoogstwaarschijnlijk kwamen alle 67 inzittenden daarbij om het leven. Tot nu toe zijn 28 lichamen gevonden.
Amerikaanse media
Het is nog niet duidelijk hoe het ongeluk heeft kunnen gebeuren, maar diverse Amerikaanse media meldden dat de omstandigheden bij het Ronald Reagan vliegveld in Washington niet optimaal waren. Zo meldt The New York Times dat de personeelsbezetting bij de luchtverkeersleidingstoren „niet normaal” was ten tijden van het ongeluk. De krant zag een voorlopig rapport in van de Amerikaanse luchtvaartautoriteit. Daarin staat dat de verkeersleider die woensdagavond helikopters begeleidde, ook vliegtuigen instrueerde die landden en opstegen. Deze taken worden doorgaans door twee verschillende verkeersleiders uitgevoerd.
Ook meldt de krant op gezag van vier mensen die op de hoogte zijn van de onderzoeken rondom het ongeluk, maar hier in het openbaar geen uitspraken over mogen doen, dat de helikopter wellicht te hoog vloog en afweek van de toegestane vliegroute.
De Washington Postschrijft over een incident op basis van een geluidsopname van de luchtverkeersleiding van het vliegveld. Een dag voor het ongeluk moest de piloot van een vliegtuig moest zijn landing afbreken vanwege de nabijheid van een helikopter. Uiteindelijk kon het vliegtuig wel veilig landen.
Lees ook
Vliegramp in Washington: hoe konden een helikopter en een passagierstoestel botsen?
Diversiteitsbeleid
Donderdag gaf president Donald Trump een persconferentie naar aanleiding van de vliegramp. Daarin haalde hij hard uit naar zijn voorgangers Joe Biden en Barack Obama. Volgens Trump heeft hun beleid om het personeel diverser te maken geleid tot onveilige situaties bij de Amerikaanse luchtvaartautoriteit FAA.
„Bij mij staat veiligheid voorop”, zei Trump. Volgens hem mogen alleen „mensen op het hoogste niveau van genialiteit” bij de luchtverkeersleiding werken. Toen hem werd gevraagd of het diversiteitsbeleid van Biden en Obama de oorzaak was van het ongeluk antwoordde de president dat het „zomaar zou kunnen”.
