Met ruime gratie voor Capitool-bestormers tracht Trump geschiedenis ‘6 januari’ te herschrijven

De oudste broer greep een agent bij de nek, pakte dreigend diens wapenstok af en spoot een irriterende vloeistof richting een politiecordon. De jongere broer gooide een plastic stoel naar agenten en raakte er minstens één. Met deze en andere aanvallen op de politie hielpen Matthew en Andrew Valentin (32 en 27) op 6 januari 2021 barricades te doorbreken rond het Capitool in Washington.

Ook al drongen ze – in tegenstelling tot vele andere Trump-aanhangers – die dag de volksvertegenwoordiging zelf niet binnen, justitie kreeg hen in het vizier. Vrijdag kregen de gebroeders Valentin hun straf te horen: beiden 2,5 jaar cel. Maandagavond kwamen ze alweer vrij.

Als eersten profiteerden de Valentins van de gratie die Donald Trump in zijn eerste uren terug in het Witte Huis verleende aan de bestormers van het Capitool. Nagenoeg alle ruim 1.500 veroordeelde of aangeklaagde relschoppers, die begin 2021 probeerden Joe Bidens verkiezingszege nog te verhinderen, komen hierdoor vrij.

‘Patriotten’ en ‘gijzelaars’

Met het openzetten van de gevangenispoort voor deze groep aanhangers, lost Trump een brisante campagnebelofte in. Als kandidaat noemde hij veroordeelde bestormers en amokmakers al ‘patriotten’ en ‘gijzelaars’ van de regering-Biden. Tijdens rally’s liet hij meermaals het liedje spelen dat het officiële ‘6J-gevangeniskoor’ opnam om geld in te zamelen.

Foto’s: Kayla Bartkowski/Getty via AFP

Maar dat hij zijn presidentiële pardonneermacht zó ruimhartig zou inzetten, was maandagavond toch een verrassing. Republikeinse partijgenoten hadden erop aangedrongen dat relschoppers die geweld gebruikten tegen agenten, uitgezonderd zouden blijven van gratie. De Republikeinen profileren zich van oudsher als de partij van law and order en als steunpilaar van dienders, bijvoorbeeld wanneer zij beschuldigd worden van (racistisch) politiegeweld.

Bij de Capitool-rellen werd niet alleen de democratie, maar ook de politie frontaal aangevallen. In totaal raakte 140 agenten gewond, vier pleegden er in de nasleep ervan zelfmoord.

Voor zijn aantreden lieten Trumps medewerkers nog doorschemeren dat er „van geval tot geval” zou worden bekeken wie vrijuit kon gaan. „Die mensen hebben lang en stevig geleden”, stelde Trump na zijn stembuszege. Maar, zei hij daar direct achteraan, „er zijn mogelijk een paar uitzonderingen. Daar moet ik naar kijken, of iemand echt radicaal, gek, was.”

Ook Trumps beoogde minister van Justitie, Pam Bondi, werd vorige week tijdens haar hoorzitting in een Senaatscommissie nog kritisch ondervraagd over de kwestie. Zo stelde de Republikeinse senator Thom Tillis: „Ik vind het toch lastig te geloven dat de president van de VS of u naar de feiten kijkt waarvoor mensen zijn veroordeeld die op 6 januari gewelddadig waren, en dan zegt: dat was maar een bevlieging.”

Zelfs Trumps eigen vicepresident J.D. Vance stelde eerder deze maand nog dat relschoppers die geweld hadden gebruikt „natuurlijk” geen gratie zouden krijgen. Al zei hij ook dat er soms „een beetje een grijs gebied” is.

Maandag bleek zijn politieke baas de kwestie toch geheel zwart-wit te zien. Iedereen die zich op 6 januari juridisch in de problemen werkte, ontspringt de dans. Niet alleen de circa 1.270 mensen die veroordeeld zijn en van wie ruim duizend zelf schuld bekenden, maar ook circa driehonderd mensen die nog terecht moesten staan.

Ook militieleiders vrij

De gratie strekt zich daarmee ook uit tot de voorlieden van extreemrechtse milities als The Proud Boys en Oath Keepers. Sommigen van hen pleegden weliswaar zelf geen geweld, maar werden wegens hun aansturende rol wel veroordeeld tot het zware delict van opruiing – soms met terrorisme als strafverzwarend oogmerk. Volgens justitie gedroegen deze knokploegen zich die dag „als het leger van Trump”.

De president gaf twaalf van deze kopstukken geen pardon, waarmee hun veroordeling volledig zou zijn geschrapt. Daarentegen schrapte hij ‘slechts’ hun resterende straf. Hierdoor behouden ze hun strafblad en krijgen ze bepaalde burgerrechten niet terug, zoals hun stemrecht en het recht om legaal een vuurwapen te bezitten. Maar de cel hoeven ze niet meer in.

Sympathisanten van Trump-aanhangers die zijn veroordeeld voor hun aandeel in de bestorming van het Capitool in 2021 verzamelen zich maandag bij een gevangenis in Washington.

Menig veroordeelde relschopper had een verleden van huiselijk geweld, bleek tijdens de rechtszaken. Zij werden niet zelden bij de autoriteiten aangegeven door directe familieleden of (oud-)partners. Die gingen er daarbij niet vanuit dat hun meppende vader of ex vervolgens maar zo’n kortere straf zou hoeven uitzitten.

Het gratiebesluit was vooraf dan ook niet populair bij de meeste Amerikanen, bleek begin dit jaar bij verscheidene peilingen naar de kwestie. Daarin keerde ruim zes op de tien ondervraagden zich tegen het vrijlaten van reeds veroordeelde relschoppers. Onder Republikeinse kiezers bleek er echter wél brede steun voor te zijn: van hen steunt twee derde de gratieverlening.

Met zijn gratiebesluit bedient Trump zo enkel zijn eigen achterban. Zoals Republikeinen in meerderheid de leugen omarmden dat hun kandidaat in 2020 door stembusfraude verloor, zo zijn velen de afgelopen jaren ook gaan geloven dat de Capitool-bestorming wel meeviel.

Één pennenstreek

Trump en hem goedgezinde media begonnen de rellen al meteen in 2021 te bagatelliseren. De meeste indringers zouden ‘grootmoeders’ en ‘dagjesmensen’ zijn zonder kwade bedoelingen, die slechts een kijkje namen nadat de politie „de deur voor hen opengezet had”. Ook de complottheorie dat de bestorming een ‘inside job’ was van antifascistische betogers of de FBI, werd door velen geloofwaardig geacht.

De rellen noopten de afgelopen vier jaar tot het grootste justitie-onderzoek uit de Amerikaanse geschiedenis. Een Huis-commissie concludeerde in 2022 na maanden van openbare hoorzittingen en diepgravend onderzoek dat ze niet zomaar ontstonden, maar onderdeel waren van een criminele samenzwering die wekenlang werd beraamd in het Witte Huis. Met één pennenstreek heeft Trump daar maandag zijn eigen, alternatieve lezing van de geschiedenis overheen geplakt.

Delen





Mail de redactie