Uittredend president van de Verenigde Staten Joe Biden heeft maandag, kort voor de inauguratie van Donald Trump, gratie verleend aan een aantal ‘vijanden’ van de aanstaand president. Het gaat onder anderen om overheidsadviseurs Anthony Fauci en Mark Milley. Daarnaast heeft Biden gratie verleend aan leden van de commissie die onderzoek doet naar de Capitoolbestorming. Een van hen is Liz Cheney, een Republikeinse politicus die de campagne van de Democratische presidentskandidaat Kamala Harris steunde.
Biden hoopt te voorkomen dat Trump over zal gaan tot vervolging van wat hij de ‘vijanden van binnenuit’ noemt. „Dit zijn buitengewone omstandigheden, en ik kan niet niks doen zonder gewetensbezwaren”, zei Biden maandag.
Anthony Fauci coördineerde als voorzitter van het Amerikaanse instituut voor infectieziekten de bestrijding van Covid-19 in de VS. De coronapandemie brak uit in het laatste jaar van de eerste presidentstermijn van Trump. Fauci weigerde destijds mee te gaan in de ongefundeerde uitspraken van de president over het virus. Vervolgens werd hij het mikpunt van (online) haat door aanhangers van Trump.
Mark Milley, voormalig voorzitter van het belangrijkste Amerikaanse militaire adviesorgaan, noemde Trump een „fascist” en gaf details over Trumps handelen rond de Capitoolbestorming. Ook hij botste met Trump tijdens diens eerste presidentstermijn.
Lees ook
Trump spreekt dreigende taal over ‘de vijand van binnenuit’ – kan hij als president het leger inzetten tegen zijn tegenstanders?
Anthony Fauci, voormalig voorzitter van het Amerikaanse instituut voor infectieziekten, coördineerde de aanpak van Covid-19 in de VS Foto Alex Brandon/AP
Een kluit van tien jonge mannen met hoodies wijkt op het podium van de Oosterpoort in Groningen uiteen. En daar kruipt de Amsterdamse popsensatie Roxy Dekker tevoorschijn, de eerste regels zingend van haar hit ‘Gaan We Weg’ met rapper Ronnie Flex, die naast haar danst: „Wat doen we hier? Hoe zijn we hier beland? Kwart over vier en ik ben uit balans…” Kort gonst de aarzeling door de volgepakte grote zaal: huh, is zíj de winnaar? Maar de confetti knalt en algauw gaan de handen in de lucht voor het tintelfrisse refreintje van de grote zomerhit. „Gaan we weg? Ik hou niet eens van house. Ik dans alleen door jou. Als je down bent, ben ik down, down, down.”
Zangeres Roxy Dekker won afgelopen weekend de Popprijs op festival Noorderslag in de Groningse Oosterpoort, van oudsher de ‘nieuwjaarsreceptie’ voor de muziekindustrie. En ze had ’m daarvoor best geknepen, gewaarschuwd als ze was voor traditionele morele verontwaardiging over ‘Popprijs-kapers’. Geen muziekprijs maakt zoveel los. Het is een typische splijtzwam van artistieke inhoud versus culturele impact.
Feit is dat Dekker haar stempel op popjaar 2024 drukte met vier nummer 1-hits. En op Spotify was haar liedje ‘Sugardaddy’ het meest beluisterd met ruim 66 miljoen streams. Ze is een fenomeen aldus het rapport van de jury, die bestond uit diverse muziekkenners – van radio-deejays tot programmeurs. Het klonk haast als een verontschuldiging hoe de jury stelde simpelweg niet om het ongekende succes van de twintigjarige Amsterdamse zangeres en TikTokker heen te kunnen. „Als geen ander wist zij de tijdgeest te vangen in scherpe, humoristische teksten vol zelfspot over haar eigen generatie.”
Te vroeg?
Maar zie de meningen nu eens over elkaar buitelen: deze belangrijke prijs voor de artistiek über-prille Roxy Dekker zou te vroeg komen. Ze maakte immers pas acht liedjes en moet haar eerste club-optreden op eigen naam nog geven (in april staat ze in Paradiso en de Melkweg in Amsterdam). Of kijk Noorderslag toch eens mainstream worden. „De vervlakking en verschraling van de muziek gaat maar door, mede door de TikTok aanhangers die een zouteloze smaak hebben!”, meent iemand bij de poll die het Dagblad van het Noorden heeft opgesteld met de vraag of Dekker de Popprijs verdient. 62 procent zag liever een andere winnaar.
De zangeres zelf was zaterdagavond uit Amsterdam naar Groningen komen racen. Ze had opgetreden in de Ziggo Dome met de populaire jongensgroep Bankzitters. Tegen het publiek: „Ik ben blij dat er toch mensen enthousiast zijn. Ik was er een beetje bang voor.” Vechtend tegen haar tranen: „O, ik wil nu niet janken hoor. Maar dit is zo bijzonder, een jaar geleden stond ik hier op het allerkleinste podium.” Dan zingt ze, in tegenstelling tot de langere shows van eerdere winnaars, met haar deejay nog slechts twee liedjes.
Lees ook
Roxy Dekker is dé nederpop-sensatie van dit moment: ‘Niet weer een gouden plaat. Ik kon het gewoon even niet meer aan’
Controversieel
De discussie rondom de Popprijs-winnaar staat in een lange traditie. Bands worden omarmd, streamsucces gewantrouwd. De winst van zangeres Dekker brengt ook de gedenkwaardige, controversiële Popprijs-winnaar van 2017 in herinnering: hiphopcollectief New Wave met fakkeldragers Ronnie Flex en Lil’ Kleine. Ze wonnen toen om hun verbijsterende hoeveelheid streams. Maar ze riepen ook een golf van weerzin op tijdens de prijsuitreiking: was de jury gek geworden te kiezen voor stuiterende, puberaal grofspuiende rappers? Bij hun jolige optreden liep de zaal in De Oosterpoort leeg.
Ook het succes van Dekker leunt sterk op sociale media en knappe virale marketing. Jongeren lopen met haar weg, de oudere muziekliefhebber ziet liever erkenning voor artiesten met een bredere impact. Maar ook de winnaar van vorig jaar, Joost Klein kreeg kritiek, ook al ving ook hij „de tijdgeest”, aldus de jury. En zo verging het ook Goldband, het jaar ervoor al werd hun muziek beschouwd als ‘soundtrack van de postcoronatijd’.
Dit jaar werden de zangeressen Froukje (sterk popjaar met veel highlights van grote shows en een sterk album) en Eefje de Visser (sterk album en opvallende concerten, liep de prijs volgens kenners in 2021 al mis doordat de prijs door corona niet werd uitgereikt) het hoogst ingeschat.
Speculeren
Zeker, de prijs is vaak uitgedeeld aan bands met veel dienstjaren zoals De Dijk, Racoon, The Nits. Maar het is een van de grootste misverstanden over de Popprijs dat het een oeuvreprijs zou zijn. Anders dan veel andere muziekprijzen kun je er in je carrière nooit op rekenen. Dat weet ook Golden Earring, dat in 2021 na vijftig jaar zonder deze prijs stopte. En ook Doe Maar, Boudewijn de Groot, rockband De Staat en de poëtische rapper Typhoon kregen de popprijs nooit. Andere misvatting: dat internationale erkenning telt. Natuurlijk won deejay Martin Garrix eens met zijn imposante wereldcijfers, maar ook muziek als exportproduct is geen doorslaggevend gegeven.
De Popprijs gaat traditioneel naar de artiest die ‘de belangrijkste bijdrage heeft geleverd aan de Nederlandse popmuziek’. En dat kan op talloze manieren: door vernieuwing, artistieke prestaties, eigentijdsheid of door knappe schaalvergrotingen naar groot publiek. Maar wat altijd hetzelfde blijft, is de discussie erover.
Afslankmedicijnen leveren méér op dan alleen gewichtsverlies. Dat was bekend. Maar Amerikaanse onderzoekers hebben nu het effect op een lange lijst aandoeningen in kaart gebracht. Deze atlas van effecten van zogenoemde GLP-1-medicijnen staat maandag in Nature Medicine.
De onderzoekers hebben in een databank van veteranen naar 175 gezondheidskenmerken van ruim twee miljoen gebruikers gekeken. De verbanden die ze vonden ondersteunen anekdotisch bewijs voor allerlei effecten van GLP-1-medicijnen, die inmiddels door circa één op de acht Amerikanen worden gebruikt en waarvan Ozempic het bekendste merk is.
De studie leest als een winst- en verliesrekening: de medicijnen die ontwikkeld zijn om obesitas en diabetes type 2 te behandelen, hebben allerlei positieve bijwerkingen, onder meer op hart- en bloedvaten en het beteugelen van verslavingen.
Maar de lijst toont ook legio vervelende en gevaarlijke bijwerkingen. Misselijkheid en braken komen veel voor. In zeldzamere gevallen kan de maag voedsel niet meer goed verwerken of krijgen mensen nierstenen of een lage bloeddruk.
De gunstige effecten zijn desalniettemin zo talrijk, dat tijdens de perspresentatie iemand vroeg of GLP-1-medicatie niet in het kraanwater zou moeten. „Deze medicijnen hebben ook risico’s, er belanden gebruikers in het ziekenhuis”, bracht hoofdonderzoeker Ziyad Al-Aly daar tegenin. „Niet iedereen heeft evenveel voordeel, en mensen zonder obesitas hebben op veel ziekten al een lager risico.” De epidemioloog van Washington University benadrukte dat artsen per individu moeten beoordelen of de risico’s opwegen tegen de verwachte gezondheidswinst.
Lees ook
Populair afslankmiddel blijkt medicijn met vele talenten
GLP-1-medicijnen werken op ontvangers (receptoren) die in het hele lichaam zitten, met name in de darmen en de hersenen. Semaglutide is één GLP-1-middel, maar er zijn er meer, en er zijn nieuwe op komst, ook in combinatie met andere middelen. Steeds duidelijker wordt dat ze effecten hebben die optreden los van het gewichtsverlies. „GLP-1-medicijnen zijn ontworpen voor één ding, maar de biologie van het lichaam is complex en er lijkt sprake van een web van effecten.”
Optimisme voerde de boventoon bij de presentatie. Opvallend is de gunstige werking op ontstekingen bijvoorbeeld, maar ook op verslaving aan alcohol en drugs. „Er is een school die obesitas een eetverslaving noemt”, zegt Al-Aly. Geen gekke gedachte, zegt hij, aangezien GLP-1-receptoren in het brein invloed hebben op impulsbeheersing en het beloningssysteem.
In de grote groep gebruikers was verder te zien dat zij iets minder vaak alzheimer en parkinson ontwikkelden. Het zijn wél bescheiden effecten. En ook voor de meeste andere ziekten nam het risico met hooguit 10 à 20 procent af. „Maar dat doet niets af aan de potentie van deze medicijnen voor ziekten waarvoor nu nauwelijks effectieve behandelingen zijn, zoals dementie”, zei Al-Aly.
Over de langetermijneffecten zegt deze studie nog weinig. De onderzochte veteranen – voornamelijk oudere witte mannen – gebruikten de medicijnen tussen 2017 en 2024.
Zien plassen doet plassen, althans bij chimpansees: als één chimpansee in een groep plast, beginnen vaak ook andere chimps uit die groep te wateren. Dat zagen onderzoekers van de universiteiten van Kyoto en Nagoya in Kumamoto Sanctuary, het enige onderzoekscentrum in Japan waar chimpansees en bonobo’s worden gehouden – (deels) gepensioneerde dieren die vroeger voor biomedisch onderzoek zijn gebruikt. De Japanners hebben hun plasonderzoek gepubliceerd in Current Biology.
Plassen was echt besmettelijk; het was niet zo dat de chimps elkaar leken aan te steken omdat de onderzoekers daar inmiddels op gefocust waren. Dat stelden de ze vast door eerst vier groepen van vijf chimpansees (drie mannengroepen en één groep van vier vrouwtjes en een mannetje) in totaal 604 uur lang te observeren in hun buitenverblijven en onder meer bij te houden wanneer ze plasten. Er werd alleen geobserveerd als het niet regende, anders zagen de onderzoekers het plassen niet goed.
Plasbesmettelijkheid
Vervolgens toetsten ze of het percentage keren dat chimps binnen zestig seconden van elkaar plasten statistisch significant verschilde van dat in grootschalige computersimulaties met random geprogrammeerde plasmomenten. Dat bleek inderdaad zo. En plassen was besmettelijker naarmate de chimp die ermee begon dichterbij zat.
Het deed er wel toe welke chimp er met plassen begon. Chimpansees die elkaar vaak vlooiden (dus die bevriend waren), namen het plassen niet van elkaar over. Maar chimps met een lagere status volgden wel vaker het piesen van chimps hoger op de apenrots na. De plasbesmettelijkheid heeft dus met macht te maken, maar hoe dat precies zit is nog niet duidelijk. Daarvoor is meer onderzoek nodig, liefst in het wild en in diversere chimpgroepen. De chimps in dit onderzoek waren tussen de 28 en 53 jaar oud en overwegend mannetjes.
Bronzen fontein
En, schrijven de onderzoekers, meer onderzoek bij andere diersoorten is ook nodig. Want bij allerlei soorten wordt de beslissing om te gaan plassen niet alleen beïnvloed door een volle blaas, maar ook door sociale factoren. Het kan bijvoorbeeld dienen om een territorium te markeren of om relaties te verstevigen – dat laatste ook bij mensen. En ook bij mensen is er niet veel over bekend. De onderzoekers noemen wel diverse kunstwerken waarin je mensen gezamenlijk ziet plassen, zoals een Japanse prent van Utagawa Kuniyoshi (1831) en de Staffelbrunserbrunnen (2016) in het Duitse Miltenberg, een bronzen fontein met drie plassende mannen, van beeldhouwer Helmut Kunkel („kein Trinkwasser” staat erbij).
Tegelijk plassen kan ook handig zijn, voor mens en dier, als je met zijn allen op stap gaat. Dan hoef je de groep niet op te houden als je onderweg ineens nodig moet. „Ik ga ook nog maar even”, hoor je mensen daarom wel zeggen, „ook al hoef ik nog niet.”
