De Getty Villa, een door J. Paul Getty opgericht museum in de heuvels van de Pacific Palisades, was op dinsdag 7 januari één van de eerste kunstinstituten die gevaar liep door de natuurbranden die Los Angeles al anderhalve week in de greep houden. Het bleef, op enkele bosjes en bomen in de omliggende tuinen na, onaangetast. Maar andere iconische architectuur, beroemde filmlocaties, archieven, belangrijke muziekstudio’s en persoonlijke kunstcollecties werden verwoest. Het besef daalt in dat de stad zonder een deel van dat culturele erfgoed nooit meer hetzelfde zal zijn.
Zo werd het grootste deel van de campus van Palisades Charter High School, de school waar films als Freaky Friday (2003) en cultklassieker Old School (2003) werden gefilmd, verwoest. Het huis uit de HBO-serie Succession, waar de Roy-telgen in het vierde seizoen een coup planden, en de grote roze villa uit HBO-serie Hacks en AppleTV+’s Palm Royale in Altadena, werden door het vuur verzwolgen. Evenals de 31 kamers met Hollywoodmemorabilia die open waren voor het publiek in het ranchhuis van rodeo- en vaudevillester Will Rogers (1879-1935).
Muziekhistorie ging verloren met een deel van het archief (foto’s en brieven) van componist Arnold Schönberg dat in het afgebrande huis van zijn zoon Larry Schönberg lag. Ook het gebouw van Belmont Music Publishers in de Pacific Palisades, een voor de VS belangrijke uitgeverij van Schönbergs muziek, werd met inhoud en al verwoest. Het gaat om meer dan honderdduizend partituren, al is een groot deel ervan gedigitaliseerd. Er zijn geen originele muziekmanuscripten verloren gegaan – die liggen in het Arnold Schönberg Center in Wenen.
Muziekproducer Bob Clearmountain meldde dat hij en zijn vrouw hun huis in dezelfde buurt moesten verlaten en niks hebben om naar terug te keren behalve een oprit. De studio waar hij met Bruce Springsteen, The Rolling Stones, Paul McCartney, Hall & Oates en Bryan Adams muziek maakte, is niet meer. En een Canadese galeriehouder verloor een persoonlijke collectie van 200 kunstwerken, ter waarde van miljoenen dollars. Met onder andere stukken van Keith Haring en in ieder geval tien verschillende Campbell Soups van Andy Warhol en een roze koningin Elizabeth. De sproei-installatie die hij in alle kamers van zijn huis installeerde, was niet opgewassen tegen de vlammenzee die de Pacific Palisades overnam.
Ook ander soort stedelijk erfgoed is verdwenen. Historicus Charlie Ryan en marketeer Thom Vest, die allebei in Los Angeles opgroeiden, startten tijdens de coronapandemie samen de Instagrampagina LA Explained. Hierin tonen ze het verleden, heden en de mogelijkheden van de toekomst van Los Angeles aan de hand van archiefbeelden. „Als het me in quarantaine te benauwd werd, stapte ik in mijn auto. Sindsdien reed ik regelmatig één van mijn favoriete ritjes over de Sunset Boulevard naar de Pacific Coast Highway richting Malibu. Daar kon ik in korte tijd de stad én de natuurlijk schoonheid ervaren. Die uitzichten waren voor mij essentieel LA”, mijmert Vest. Maar ook die route is door de Palisades-brand, die inmiddels een gebied van ruim 95 vierkante kilometer aantastte, onherkenbaar.
Kunstgemeenschap
Het gaat nog lang duren voordat we precies weten wat er allemaal verloren is gegaan, stelt Joan Weinstein, directeur van de Getty Foundation, de stichting die namens het J. Paul Getty Trust het onderzoek naar en het behoud van visuele kunst financiert. De Trust beheert ook de Getty Villa in Malibu en het Getty Center in Brentwood waar respectievelijk sinds dinsdag en zaterdag tegen de vlammen werd gestreden. Maar met een waterreservoir van bijna vier miljoen liter en een nauwkeurig plan voor het onderhoud van vegetatie op beide terreinen, dat het hele jaar door wordt gesnoeid, zijn het zo’n beetje de veiligste plekken voor kunst tijdens een ramp.
Weinstein maakt zich meer zorgen over de toekomst van de kunstgemeenschap in Los Angeles. In de wijk Altadena, waar het Eaton Fire met een oppervlakte van ruim 55 vierkante kilometer korte metten maakte met hele buurten, gedijde een bijzonder diverse groep kunstenaars. Nu de huizenmarkt daar door de ramp op knappen staat, is de stichting bang dat zij niet terug kunnen keren naar betaalbare woningen. „Of dat ze de stad helemaal zullen verlaten”, vult ze aan. „Los Angeles is zo lang een bedevaartsoord geweest voor vernieuwers in de kunst, de angst is dat we dat nu ook kwijtraken.”
Het Norton Simon Museum, minder dan tien minuten ten zuiden van het evacuatiegebied rondom Altadena, opende donderdag voor het eerst weer zijn deuren. Kieren en gaten waren tot die tijd van binnen afgedicht, om hun collectie met onder andere een zelfportret van Rembrandt, de moerbeiboom van Van Gogh en een hele rits Nederlandse klassiekers te beschermen. De komende periode is het museum net als vele andere gratis open voor iedereen die behoefte heeft de zinnen te verzetten of even een veilige omgeving wil waar je naar frisse lucht kan happen.
De luchtfilter en klimaatregelaar maken overuren, terwijl je buiten de dikke grijze aswolk die het gebied insluit, nog ziet hangen. Samantha Cruz, coördinator van het publieke onderwijsprogramma in het museum, is blij dat ze weer naar binnen mag. „Het was pure stress en hier is het heerlijk rustig”, vertelt ze opgelucht in de vleugel met Europese kunst uit de 19de eeuw. In het museum kun je volgens haar ook juist genieten van alles wat er de afgelopen honderden jaren niet verloren is gegaan. Zoals het schetsachtige portret van Édouard Manets vrouw, Madame Manet, uit 1874. Cruz legt die middag in het ‘Mindful Looking’ programma aan een clubje van tien geïnteresseerden uit dat dit een oefenwerk was. „Dat soort research, schetsen en notities, het werk dat voorafgaat aan een meesterwerk, is in deze ramp op veel plekken helaas ook verloren gegaan.”
Maar Thom Vest en Charlie Ray weten als geen ander dat niets in Los Angeles voor altijd hetzelfde blijft. Ze deelden afgelopen jaren regelmatig archieffoto’s van rampen in de stad, waaronder een brand die in de jaren zestig een heuvelgebied verwoestte. „De Hollywoodregel dat de show door moet gaan, is hardnekkig. Op die manier komt er altijd weer iets voor in de plaats”, concludeert Ray hoopvol.
Inmiddels loopt de schatting van de opgelopen schade in Los Angeles op tot 150 miljard dollar. De verloren archieven, kunstwerken en -collecties tellen daarin niet mee. „Dus, wat doen we met wat van onschatbare waarde is en niet zomaar te vervangen of opnieuw te bouwen is?”, vraagt Joan Weinstein zich hardop af. „Dat zal de kunstgemeenschap de komende periode bezighouden. Terwijl we moeten bedenken hoe we niet vergeten wat er verloren is en dat eer aandoen.”
