‘Kathedraal’ voor duurzaamheid moet miljoen bezoekers trekken

Belle aait de varkens die in de vrachtauto wachten om naar het slachthuis te worden gebracht. „Hai boefje, wil je een beetje water?” Door de tralies heen biedt zij de terdoodveroordeelde een waterflesje aan en spreekt hem bemoedigend toe: „Je hebt niks fout gedaan, schat.” Belle is dierenactivist. Sinds haar eigen puppy een sok opat en bijna het leven liet, is zij veganist. Met de stervensbegeleiding van de varkens vraagt ze aandacht voor het grote lijden in de vleesindustrie.

Het ernstig toespreken van varkens ziet er lachwekkend en zinloos uit, zoals wel meer protestacties die aan bod komen in de reeks Voorvechters (NPO 2). Iedere dag slachten we 40.000 varkens, wat heeft het voor zin om er eentje een slok water te geven? Maar gaandeweg ga je je toch afvragen: wie is hier gek, Belle of de mensen die deze intelligente dieren straks gaan opeten? Bij presentator Jurre Geluk komt het varkens troosten keihard binnen. Hij barst in huilen uit: „Ik wil dit niet.” De confrontatie met de varkens noemt hij „het dieptepunt van de hel”. In één klap wordt hij vegetariër.

In het tweede seizoen van Voorvechters (NPO 3) volgt presentator Jurre Geluk wederom enkele activisten. Hij begon het programma als de doorsneeburger die een afkeer heeft van actievoeren. Hij heeft het zelf goed, zegt hij, zodat hij de noodzaak niet voelt. Ook vindt hij het beschamend om in het openbaar aandacht te trekken, te schreeuwen en wrevel op te wekken. Actieschaamte, zeer herkenbaar. Volgens Geluk komt het doordat hij als gay getraind is in niet opvallen: „Je bent altijd die rare persoon.” En: „Ik heb geen zin om uitgelachen te worden op het schoolplein.”

Maar inmiddels is Geluk een heel eind opgeschoven. Mooi om te zien hoe hij uit zijn comfortzone stapt om bijvoorbeeld een pick-uptruck naar het Oekraïense front te brengen. Klimaatactivist Anne (die met de schattige konijntjes) doet ook weer mee. In de eerste reeks was ze nog een bleue debutant, inmiddels is ze een doorgewinterde snelwegbezetter. In de volgende aflevering neemt ze Geluk mee naar de bezetting van de A12 en beleeft hij zijn vuurdoop als arrestant.

Worsteling

Reportageseries gebouwd rond de participerende presentator zijn het handelsmerk van NPO 3. Een goede manier om de kijkers mee te krijgen, die zich kunnen herkennen in de worsteling van de vis-uit-de-kom. Soms zitten die persoonlijke struggles wel in de weg van het onderwerp. Zo ging de eerste aflevering van Een valse start – 100 dagen in de jeugd- en gezinszorg (NPO 3) vorige week wel erg veel over de opvoedproblemen die presentator Nicolaas Veul had in het kindertehuis waar hij stage loopt.

Ook in de tweede aflevering heeft hij weer de grootste moeite om bijvoorbeeld de elfjarige Damien zijn kamer te laten opruimen. Zijn coach spreekt hem vermanend toe: de kinderen hebben er niets aan als de verzorger medelijden met ze heeft en ze behandelt als kwetsbare slachtoffers. Later heeft Veul gelukkig nog een mooi moment met de dwarse Damien als die verteld over zijn overleden parkiet Fluffie: „Ik had best wel een goede band met hem.”

Deze aflevering gaat over de moeders. De kinderen zijn uit huis geplaatst omdat de ouders niet voor ze konden zorgen. De moeders komen ze opzoeken in het tehuis. Daarbij krijgen ze opvoedtips. Een moeder vertelt dat ze verteerd wordt door schuldgevoel doordat haar zoon in een tehuis moet wonen. Haar kind was gewelddadig. Ze is zeer verbaasd dat hij dat in het tehuis niet is. Dapper dat ze ondanks de schaamte haar verhaal voor de camera durft te doen.

Aangrijpende televisie. De ouders en de verzorgers in het tehuis doen samen hun best om de kinderen toch weer thuis te laten wonen, maar soms gaat dat gewoon niet. Om dit dilemma draait het. Soms kun je het gewoon niet aan.

Delen

Mail de redactie

Bevrijd worden van de male gaze, daar was het regisseur Halina Reijn met de film Babygirl deels om te doen, legde ze in meerdere interviews uit. Vanaf augustus werd de campagnetrein ingezet om haar derde film – over de succesvolle zakenvrouw Romy Mathis (Nicole Kidman) die alles onder controle heeft en heerst over een robot-automatiseringsbedrijf, maar in haar seksleven juist gedomineerd wil worden – richting een Oscarnominatie te krijgen. Er is redelijk veel om te doen: vrouwen die een orgasme faken, daddyporn kijken, knielen voor een stagiair en melk drinken vanaf een schoteltje omdat een man dat zegt: dat roept zowel enthousiasme als teleurstelling op. En vooral de vraag: is de film nu feministisch of juist niet?

Het is ongetwijfeld een teken des tijds dat er in vrij korte tijd drie opvallende films uitkwamen die iets zeggen over vrouwelijke seksualiteit. Naast Babygirl was dat bijvoorbeeld The Substance, waarin een vrouw na een ongeluk een nieuw product uitprobeert om een betere versie van zichzelf te worden. In Poor Things geniet een vrouw volkomen onbekommerd van seks; wat opvalt aan haar is dat ze het lichaam van een volwassene heeft, waarin het brein van een kleuter is getransplanteerd. En bij alle drie de films werd de vraag gesteld: is dit nu feministisch of juist niet?

The Substance was volgens sommigen antifeministisch omdat hier de horror van ouder worden werd getoond, maar anderzijds kon je hem ook zien als kritiek op botox. Bij Poor Things – van deze drie de enige film die door een man werd geregisseerd – werd de mogelijkheid geopperd of een jonge vrouw die seks als een spelletje bedrijft, niet eerder een mannelijke fantasie is in plaats van een verbeelding van de bevrijding van vrouwelijke seksualiteit.

Is de vraag of deze films nu wel of niet feministisch zijn wel het interessantste wat er over te zeggen valt? Wat namelijk ook opvalt is dat alle drie de films in meer of mindere mate het pad van realisme verlaten. Een futuristisch goedje in The Substance, een operatief aangebracht kinderbrein in Poor Things, of het optreden van de hond in Babygirl: de male gaze wordt onschadelijk gemaakt met een verbeelding die aan het fantastische grenst. Is het vrouwelijke perspectief zo afwijkend dat het een absurdistische laag nodig heeft?

Dat Babygirl een maatschappelijke discussie losmaakt, is natuurlijk goed nieuws en een van de bestaansredenen voor kunst. De film van Halina Reijn heeft tot gevolg dat er nagedacht en geschreven wordt over de positie van de vrouw, zowel in professionele, maatschappelijke als seksuele relaties. Daarbij zegt de aard van die discussies ook iets over de maatschappij. In Amerika wordt het bevrijdende karakter vaak benadrukt, als een film die de orgasmekloof onder de aandacht brengt. In de Nederlandse discussie staat de vraag centraal: waar staat de film als je hem legt langs de feministische meetlat?

Wat Reijn in interviews ook benadrukt, is dat ze „voorbij de schaamte wil gaan, zonder te shamen”. Of dat nou feministisch is of niet, daar gaat het dus niet om, het gaat erom dat je je niet hoeft te schamen voor dingen die je zelf misschien schaamtevol zou vinden. Daarmee lijkt ze zich aan te sluiten bij Gisèle Pelicot, de vrouw die door haar man en zijn vrienden in bewusteloze toestand werd verkracht. Die verklaarde voor de rechtbank dat de schaamte over haar misbruik niet bij de vrouw hoort. Hoewel Reijns hoofdpersoon absoluut geen slachtoffer is in de zin van Pelicot, hebben ze een ding gemeen: ze hebben geen behoefte aan een man om te bepalen hoe de rol van de vrouw zou moeten zijn.

Delen

Mail de redactie

In de wachtkamer van het Arnhemse Evidensia Dierenziekenhuis – geheel toevallig ook om andere redenen in het nieuws – lees ik over een kersvers initiatief in de stad. Arnhemmers mogen post van de gemeente voortaan terugsturen als die onduidelijk is. Wie met een markeerstift de gewraakte passages aangeeft en een foto mailt naar [email protected] krijgt binnen tien dagen een brief terug die wél te begrijpen is.

„Betuttelend”, mompelt een man met labradoodle naast me. Toegegeven, cynisme ligt op de loer. Nóg langer wachten op een antwoord van de gemeente, nodeloos papierwerk. Waarom niet direct een leesbare brief? Toch is dit het hoopvolste nieuws dat ik in weken heb gelezen. Juist in een wereld die met de dag onbegrijpelijker voelt is een gele marker goud waard. Politiek geraaskal, oorlogsmisdaden, geschonden mensenrechten: wat heerlijk zou het zijn om alles retour afzender te sturen, voorzien van een fluorescerend gele streep.

Vannacht nog lag ik wakker na het zien van No other land, de aangrijpende documentaire van de Palestijnse Basel Adra en de Israëlische Yuval Abraham. In de film krijgen families op de Westelijke Jordaanoever een sloopverordening onder hun neus gedrukt, om dan te zien hoe bulldozers hun huis platwalsen. Kinderen kunnen nog net hun school uit vluchten voor die met de grond wordt gelijkgemaakt. En nergens een stift om bezwaar mee aan te tekenen.

De vrouw tegenover me bladert in Border Collie Nieuws. Dit is de hondenwachtkamer

De vrouw tegenover me bladert in Border Collie Nieuws. Dit is de hondenwachtkamer; die voor katten is aan de andere kant van het gangpad. „Brááf”, zegt een vrouw tegen haar Weimaraner. En: „Néé, die andere hond zit ook aan de lijn, die doet niets.” Misschien dat de gemeente Arnhem hier inspiratie kan opdoen. Als er iemand goed is in klare taal dan is het de hondenbezitter.

Ik ben hier voor een interview met veterinair neuroloog Paul Mandigers, expert op het gebied van epilepsie bij honden. Momenteel is hij in Nederland hét aanspreekpunt voor vragen over het mysterieuze weerwolfsyndroom, waarbij honden ineens gaan schuimbekken en angstig janken. Soms leidt het zelfs tot de dood. „Het lijkt op epilepsie, maar is het niet.” De oorzaak ligt zo goed als zeker bij uit China afkomstige ‘kauwbotten’ van gedroogde runderhuid, zegt Mandigers. Mogelijk is daar een gifstof in terechtgekomen – echt moederkoren bijvoorbeeld, een schimmel die op tarwe voorkomt. „De kauwbotten bevatten tarwelijm, maar naar de precieze toedracht is het vooralsnog gissen.” De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit doet onderzoek maar kan nog geen update geven.

Dan maar even langs de gemeente Arnhem. Heldere communicatie begint hier al op de stoep: naast het gemeentehuis staat een wegwijzer met ‘Gelredome 29 minuten’. Woordvoerder Carlo van der Borgt toont enthousiast de nieuwe enveloppen met de tekst „Vindt u deze brief niet duidelijk? Wij schrijven hem opnieuw”. 700.000 brieven worden er per jaar verstuurd. De belangrijkste daarvan worden vooraf gekeurd door een lezerspanel en ambtenaren die twijfelen aan hun taalvaardigheid mogen op kosten van de gemeente een schrijfcursus volgen. „We hebben nog geen mails ontvangen, maar we zijn ook pas één dag bezig.”

Later, in de trein, roept de conducteur: „Dames en heren, het einde is nabij!” Nerveus gelach. Dan, na een lange stilte: „Althans van deze treinreis.”

Delen

Mail de redactie