Wat vindt NRC | Dreigementen tegen Maduro zijn goed – maar of ze werken?

Het is Nicolas Maduro toch gelukt. Zonder bewijs dat hij de verkiezingen won, werd de Venezolaanse autocraat afgelopen vrijdag geïnaugureerd als president van het Zuid-Amerikaanse land. Aan vriend en vijand maakte Maduro duidelijk dat het om één man draait in Venezuela. In de lucht boven de hoofdstad Caracas was een enorme afbeelding van zijn gezicht te zien, gemaakt door licht van drones.

Het is het sluitstuk van maandenlange onrust in Venezuela, na de verkiezingen van 28 juli. Daar was al van mijlenver te zien aankomen dat Maduro zich niet zou neerleggen bij een nederlaag, maar voor zijn geclaimde winst leverde hij nooit bewijs. Zelfs de Nationale Kiesraad, die op zijn hand is, deed dat niet. De Venezolaanse oppositie zegt al sinds de zomer te kunnen aantonen dat hun kandidaat, Edmundo González, de echte winnaar is en accepteert de verkiezingsuitslag niet. Ook de VS, veel Europese en sommige Zuid-Amerikaanse landen erkennen dat González de rechtmatige winnaar is.

Sindsdien deed Maduro wat autocraten en dictators doen als ze hun zin niet krijgen: hij voerde zijn al repressieve greep op het land verder op en sloeg protesten tegen de oneerlijke uitslag hard neer. Volgens officiële cijfers vielen er in de zomer 25 doden en 192 gewonden. Daarna ging het actieve verzet tegen zijn geclaimde verkiezingswinst tijdelijk liggen. Maar in aanloop naar de inauguratie liet Maduro opnieuw zijn macht gelden en werden prominente oppositieleden en activisten opgepakt.

Zo waagde de populaire oppositieleider María Corina Machado zich donderdag in het openbaar in Caracas, na vijf maanden te zijn ondergedoken, voor een toespraak waarin ze opriep „niet bang” te zijn. Volgens haar partij werd ze daar met geweld opgepakt – en kort daarna weer vrijgelaten. Internationaal erkende winnaar González (75) zei vooraf ook terug te willen keren naar Venezuela. Hij besloot na een internationale toer, met bezoeken aan de Amerikaanse president Biden en de Argentijnse president Milei, de inauguratie af te wachten in de Dominicaanse Republiek.

Het tekent hoe ver Maduro is afgegleden. De autocratische greep op het land begon weliswaar onder zijn voorganger, de in Venezuela nog altijd zeer populaire Hugo Chávez, maar onder Maduro’s bewind gleed Venezuela af tot een in naam socialistische, maar in de praktijk kleptocratische staat met een leider die er niet voor schuwt geweld tegen de Venezolaanse bevolking te gebruiken. Het land staat economisch aan de rand van de afgrond en verkeert al jaren in een permanente staat van crisis.

In aanloop naar de inauguratie kondigden de VS en de EU nieuwe sancties aan tegen hooggeplaatste Venezolanen. De VS verhoogde de beloning voor „informatie die kan leiden tot de arrestatie en/of veroordeling” van Maduro en zijn minister van Binnenlandse Zaken Diosdado Cabello naar 25 miljoen dollar (zo’n 24,4 miljoen euro), en voor de minister van Defensie Vladimir Padrino naar 15 miljoen dollar.

Het is goed dat een deel van de internationale gemeenschap, waaronder Nederland, zich in woord achter González – en daarmee de meerderheid van de bevolking schaart. Maar of deze dreigementen iets gaan uithalen is zeer de vraag. Tegelijk weet niemand hoe stevig Maduro écht in het zadel zit. De val van de Syrische dictator Assad heeft laten zien hoe snel een regime dat er van buiten solide uitziet in elkaar kan storten.

Delen

Mail de redactie

In België, waar ze lang de kunst verstonden om de meest ongelooflijke coalities te vormen, bestaat een prachtige uitdrukking: „Een paard dat de ministerraad passeert, wordt een dromedaris.” Het betekent dat je met zoveel verschillende partijen in de regering constant water bij de wijn moet doen. Elke beslissing is per definitie een politiek gedrocht. Vroeger, legde socioloog Luc Huyse eens uit in NRC, accepteerden mensen die dromedaris. Elke coalitiepartij masseerde dat er bij zijn eigen achterban in. Maar dat werkt niet meer. „Nu draait de politiek nauwelijks meer om argumenten, maar om perceptie. De kunst is nu, voor een politicus, om alles zo mooi mogelijk voor te stellen. Je maakt van die dromedaris dus weer een paard.”

Dit verklaart waarom het drie Oostenrijkse middenpartijen, samen een comfortabele meerderheid, niet is gelukt een regering te vormen. En ook in andere Europese democratieën hebben middenpartijen steeds meer moeite om compromissen te sluiten, oftewel dromedarissen te produceren en aan kiezers te verkopen. De Oostenrijkse onderhandelingen liepen stuk op geld. Op bezuinigingen. Zo banaal was het. Geld is altijd moeilijk, vooral als er bezuinigd moet worden. Tegelijkertijd: over geld – cijfers, percentages – kun je akkoorden sluiten zonder dat onderhandelaars elkaar in hun waarde aantasten. Dat is een ‘hard’ onderwerp, waarover je kunt argumenteren. Compromissen over ‘softere’ onderwerpen die steeds vaker de agenda beheersen, zoals identiteit of religie, liggen gevoeliger.

Dat de Oostenrijkse regeringsvorming juist op geld is gestrand, is een veeg teken. Het toont dat de problemen in deze volwassen democratie zo ernstig zijn, dat gematigde politici het zelfs over geld niet meer eens worden. Zo brak de dijk tegen extreemrechts. Een partij die bij de verkiezingen 28 procent haalde, vormt nu een regering met de claim dat zij „namens het volk spreekt” (klinkt dit bekend?).

In een week waarin Elon Musk de Britse regering probeert af te zetten en Donald Trump met claims op Groenland, Canada en het Panamakanaal bewijst dat imperialisme meteen opleeft als het internationale regelsysteem wankelt – in zo’n week kun je denken: hadden die Oostenrijkse onderhandelaars dan geen besef van wat ze aanrichtten? Maar kijk uit, dit speelt overal. In december vielen de regeringen van Frankrijk en Duitsland allebei over geld.

Het Oostenrijkse weekblad Falter publiceerde dinsdag een reconstructie van de mislukte regeringsvorming. 96 dagen, driehonderd onderhandelaars, dertig werkgroepen: het is niet dat ze er met de pet naar hebben gegooid. Niemand gunde extreemrechts de macht. Nee, het probleem ligt elders. Het probleem is dat de drie partijen elk millimetertje concessie over de klimaatbonus, pensioenhervorming, zorgfinanciering, vermogensbelasting enzovoort, steeds met hun achterban moesten aftikken.

Terug naar Luc Huyse: vroeger, toen partijen duidelijke achterbannen hadden, sloten partijleiders compromissen over, zeg, een pensioenhervorming, en gingen dan hun kiezers overtuigen. Dat liep weleens hoog op. Maar arbeiders hadden destijds misschien twee manieren om met pensioen te gaan. Nu zijn er honderd manieren. Hoe overtuig je als politicus een verzameling individuen die verschillende belangen hebben en continu van partij wisselen? Onbegonnen werk. Steeds als kanselier Nehammer de sociaal-democraten iets tegemoetkwam, zetten werkgevers of andere belangenclubs in zijn conservatieve partij hem de voet dwars. Omgekeerd werd Andreas Babler door zijn eigen sociaal-democraten teruggefloten. Nul bewegingsruimte, dat is het probleem. Ten slotte trokken niet politici maar belangengroepjes de stekker eruit. Nu springen charlatans in het gat.

Het is tijd voor een opwaardering van de dromedaris. Juist in een versnipperde samenleving moet je met compromissen leven. Ja, gedrochten zelfs. Anders is gematigde politiek onmogelijk. Zoals Falter schreef: „Zonder speelruimte komt er geen compromis, zonder compromis geen deal, zonder deal geen coalitie.”

Delen

Mail de redactie

Dana White, het nieuwe bestuurslid van Meta, heeft een kooigevechten-imperium, lees ik in De Groene Amsterdammer. Het is mooi symbolisch voor de recht-van-de-sterkste-attitude die internationaal furore maakt aan de vooravond van Donald Trumps rentree in het Witte Huis. Nog voor zijn inauguratie heeft Trump aangekondigd Canada en Groenland te willen inlijven – woorden waarmee hij niet alleen dreigt een letterlijke grens te overschrijden, maar ook alvast een politieke grens verlegt. Tegelijk is zijn rechterhand Elon Musk druk bezig de grenzen van het fatsoen en de redelijkheid te verleggen door te beweren dat alleen de AfD Duitsland kan ‘redden’, te eisen dat de Britse premier Starmer opstapt, en te beweren dat Hitler een communist was.

Tijdens het lezen van al het nieuws klinkt de PLING! van een nieuwe werkmail. Hij komt van de interne communicatieafdeling, en gaat over het belang van een sociaal veilige werkomgeving. Grensoverschrijdend gedrag wordt bij NRC niet getolereerd.

Twee werelden botsen op elkaar: in de ene worden de omgangsvormen steeds ruwer, in de andere steeds verfijnder. In de (internationale) politiek gelden weer de wetten van de jungle, terwijl we in ons persoonlijk leven, waartoe ik ook de werkvloer reken, juist voorzichtiger met elkaar omgaan. Harde grappen mogen niet meer, de juiste (voornaam)woorden moeten wel, kwetsbaarheid tonen geldt als kracht, en veiligheid als hoogste waarde. Terwijl de kooivechters de politiek overnemen, zet in de samenleving de snowflake de toon. (Voordat de snowflakes kwaad worden: ik bedoel de term niet denigrerend. Ik ben zelf ook een enorme snowflake, bij tijd en wijle.)

De twee werelden zijn te zien in de boekhandel. Boeken over de toenemende agressie jegens de liberale democratie liggen uitgestald bij de politicologie-afdeling. Even verderop, bij psychologie, vind je de boeken over grenzen aangeven, ruimte innemen, zelfcompassie, veiligheid en trauma’s.

Met name jongeren zijn bedreven in het aangeven van grenzen en het opeisen van een op maat gemaakte behandeling. Van mensen die les- of leidinggeven aan twintigers hoor ik zoveel verhalen dat ik inmiddels kan spreken van een patroon. Een manager werd gevraagd om voortaan emoji’s te gebruiken in de groepsapp, omdat haar berichten anders agressief overkwamen. De organisator van een bedrijfsuitje kreeg het verzoek om onveilige situaties tijdens het uitje te laten monitoren door een soort sfeerbeheerder. Een docent aan een Engelse universiteit moet rekening houden met het ‘individual learning path’ dat inmiddels de helft van zijn studenten heeft: vanwege individuele afwijkingen, zoals ADHD of angst, worden zij uitgezonderd van opdrachten zoals klassikale presentaties.

Ondertussen is de grootste pestkop ter wereld ook de rijkste man, en de schaduwpresident van het machtigste land.

Hoe verhouden deze werelden zich tot elkaar? Hangen ze samen? Ik kan me voorstellen dat een deel van de verruwing een reactie is op de opgelegde zelfbeheersing van de afgelopen jaren: terecht of niet, sommige mensen voelen zich ingesnoerd door ‘woke’ en stemmen van de weeromstuit op kooivechters. De politieke verruwing kan op haar beurt weer anderen terugjagen in hun safe space.

Toch hebben de werelden ook iets gemeen. Ik realiseer me dat tijdens het herlezen van Sensibel (2022), een boek van Svenja Flasspöhler. De Duitse filosofe beschrijft de voortschrijdende verfijning die onze beschaving kenmerkt. Volgens haar is die soms een vooruitgang, maar kan ze ook doorslaan in een te particulier beleefde moraal. Flasspöhler haalt de Amerikaanse socioloog Richard Sennett aan, die stelt dat westerse samenlevingen „vanuit een situatie van sturing van buitenaf onderweg zijn naar een situatie van sturing van binnenuit”. In Flasspöhlers eigen woorden: „Niet de algemene omgangsvormen zijn nog bepalend voor ons handelen, maar onze gevoelens. Wat is kwetsend voor mij of voor anderen? Wanneer wordt het allemaal te persoonlijk?”

Ineens zie ik een parallel tussen de snowflakes en de kooivechters. Geen van beide accepteert nog algemene, door anderen bepaalde grenzen. De snowflakes bepalen zelf waar hun grenzen liggen en eisen dat die gerespecteerd worden, ook al lopen ze dwars door andermans territorium. Neem mijn voormalige buurman, die vond dat ik zijn Van Moof niet mocht aanraken – ook niet als hij die verkeerd geparkeerd had. Of neem studenten of werknemers die zich onveilig voelen door kritiek, en daarom de ruimte van hun critici willen inperken.

Ook de kooivechters bepalen zelf waar de grenzen liggen, of vooral waar ze niet liggen. Ze hebben geen boodschap aan collectieve afspraken over, bijvoorbeeld, territoriale integriteit of normale omgangsvormen. Die staan hun zelfexpressie, of hun expansiedrift, alleen maar in de weg.

De vraag is: hoe deel je een wereld zonder gezamenlijk idee van waar de grenzen liggen? Van dit experiment zijn we de komende jaren getuige.

Floor Rusman, redacteur bij NRC, schrijft wekelijks een column in NRC Weekend.

Delen

Mail de redactie