Lize Spit werd met haar bestsellerdebuut ‘Het smelt’ in één klap een naam in de Belgische literaire wereld. Haar boeken wekten nieuwsgierigheid: wat is verzonnen en wat is werkelijkheid? In haar nieuwe boek ‘Autobiografie van mijn lichaam’, laat ze alle maskers vallen. Met Pieter van der Wielen praat ze over haar ingewikkelde jeugd en hoe ze probeerde waardig afscheid te nemen van haar moeder, met wie ze nooit een intieme band had. Over de vrijheid die het schrijven van een boek biedt, maar ook over de gevolgen ervan. En over hoe haar ziekte, diabetes, haar lichaam en leven getekend heeft.
Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze ombudsman via [email protected].
„Wonen we hier nog wel veilig?” Dat is dezer dagen de hoofdvraag die veel inwoners van Den Dolder bezighoudt. De vraag klinkt op bewonersbijeenkomsten, in telefoontjes naar de gemeente en naar de bewonersvereniging. Hoe waakzaam moeten ze zijn? Kunnen ze nog wel zonder risico winkelen? ‘s Avonds alleen naar het station?
De vraag speelt sinds afgelopen donderdag. Toen werd overdag een 76-jarige bewoonster op weg van het dorpscentrum naar huis met een mes aangevallen door een 27-jarige man en overleed. De verdachte werd diezelfde avond aangehouden op steenworp afstand in de kliniek waar hij verbleef: Wier+, een kliniek voor mensen met een licht verstandelijke beperking en psychiatrische stoornissen.
En het voelt voor inwoners alsof de geschiedenis zich herhaalt want Wier+ is onderdeel van zorginstelling Fivoor, die ook Michael P. behandelde. Die doodde in 2017 de 25-jarige Anne Faber, in de buurt van hetzelfde instellingsterrein. Gegrift in het geheugen van elke Doldenaar.
Fivoor heeft laten weten de nieuwe zaak te onderzoeken. En ook de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd zegt een onafhankelijk onderzoek in te stellen, vanwege de „grote maatschappelijke commotie”. Intussen is al wel duidelijk dat de patiënt op het moment van behandeling niet onder justitie viel en dus niet – zoals Michael P. destijds – was opgenomen vanwege van een strafrechtelijke maatregel. Ook was hij volgens Fivoor op dat moment met toestemming buiten de kliniek. Zo’n verlof beoordeelt de instelling altijd „zorgvuldig”, aldus Fivoor. „Op basis van richtlijnen en professionele inschattingen.” Meer wil de instelling vanwege privacy over de verdachte niet kwijt.
Bloemen langs de Duivendorst in Den Dolder, op de plek waar een 76-jarige vrouw is doodgestoken. Een 27-jarige patient van psychiatrische kliniek Fivoor is aangehouden als verdachte. ANP / Freek van den Bergh
Gerechtelijke zorgmachtiging
Volgens media zat de patiënt in Dolder vanwege een door de rechter afgegeven zorgmachtiging. Hij zou, schrijft het AD, in 2022 en 2023 in zijn woonplaats Heerhugowaard meermaals willekeurige voorbijgangers hebben gestompt in het gezicht. Volgens het betreffende rechtbankverslag zou hij lijden aan „sociale angst en psychose, een autismestoornis en een verstandelijke beperking” en met „wraakfantasieën” kampen en met „de ernstige overtuiging dat geweld in sommige situaties goed is”. Het Openbaar Ministerie zou zijn zaak volgens de krant hebben geseponeerd vanwege zijn complexe psychiatrische stoornis, waarna hij met een zorgmachtiging gedwongen bij Fivoor in Den Dolder werd geplaatst.
Een „enorme schok” noemen alle betrokkenen, van kliniek tot burgemeester en omwonenden, het nieuwe incident. „Tragisch” ook, omdat het slachtoffer woonde pal naast de kliniek en een bekende was in de gemeenschap. Ze was actief als vrijwilliger en heeft ook in de klankbordgroep gezeten die was opgericht om de relatie tussen bewoners, gemeente en kliniek te verbeteren. Na het trauma van 2017 wilde een deel van het dorp patiënten uit Den Dolder zo snel mogelijk zien verdwijnen. Anderen – onder wie zij – wilde daarnaast ook investeren in wederzijds begrip.
Dat begrip staan nu verder onder druk, want met dit nieuwe incident is het antwoord op de vraag ‘wonen we hier nog wel veilig’ nu wel gegeven, meent Belangenvereniging Den Dolder (BDD), een bewonersvereniging met ruim tweehonderd leden. „Kennelijk niet”, schreef inwoner en voorzitter Hetty Beekman namens de vereniging deze week aan het gemeentebestuur van Zeist. „We zijn ervan overtuigd dat Fivoor na de moord op Anne Faber hard heeft gewerkt om de veiligheid in Den Dolder te verbeteren, maar het is kennelijk niet genoeg geweest.”
Buurtcoaches
De laatste jaren ging het met de relatie tussen de kliniek en omwonenden best goed. Winkeliers in het dorp betrapten nog wel eens een patiënt op diefstal, maar grote incidenten bleven uit. Het aantal overlastmeldingen daalde, mede door het verscherpte toezicht, de aanstelling van buurtcoaches, en ook de klankbordgroep speelde daarbij een rol.
Maar tegelijkertijd is een deel van de omwonenden altijd angstig gebleven, zegt Beekman van BDD. „Die liepen niet graag meer alleen in het bos bij het instellingsterrein. Die zaten niet graag ’s avonds op het station.”
Deze bewoners accepteerden het omdat met Fivoor harde afspraken waren gemaakt over vertrek van de instelling, zegt Beekman. Bedoeling is dat alle drie de klinieken op het terrein per 1 januari 2027 zijn verdwenen om plaats te maken voor zo’n vierhonderd woningen – de grond is al verkocht. „Dus wij hebben altijd gedacht: oké, met een einddatum in zicht, kunnen we het nog even volhouden.”
Potentiele locaties
Maar eerder dit jaar bleek al dat Fivoor zo’n vertrek in 2027 niet gaat halen, omdat gemeenten de klinieken liever niet in hun omgeving verwelkomen. Al twintig potentiële locaties in de regio vielen af, waaronder eentje in Zeist, de eigen gemeente, waar de gemeenteraad onlangs in een voorbereidingsbesluit vaststelde de regie te willen houden op de vestiging van forensische zorg.
Om Fivoor te helpen wegkomen voerde de gemeente Zeist daarna wel een onderzoek uit naar potentiële locaties in zowat heel Midden-Nederland. De publicatie daarvan stond deze maand gepland, maar die zal – vanwege dit nieuwe incident – vermoedelijk later worden, aldus een gemeentewoordvoerder.
Maar omwonenden willen niet langer wachten, zegt Beekman. De bewonersvereniging pleit voor een strenger verlofbeleid en een directe opnamestop, zodat de kliniek over anderhalf jaar nagenoeg leeg staat – de gemiddelde patiënt in Den Dolder verblijft er achttien maanden. Desnoods de kliniek in kleinere delen verhuizen over meerdere locaties, zegt Beekman, om de ‘pijn’ te verdelen. „Het is nu echt genoeg geweest. Wij willen niet continu in angst en onzekerheid leven.”
Lees ook
„Vertrouwen? Laat de kliniek dat eerst maar eens verdienen”
Vanaf een hek springt een lichtgrijs, pluizig wezentje met grote donkere ogen dat zich midden in de lucht uitvouwt tot een vierkant met een kop en een staart. Tussen voorpoten en achterpoten zit een dun stuk huid, waarmee het diertje een soort vlieger wordt en ook een stuk kan zweven. De suikereekhoorn is vanwege zijn luchtacrobatiek geliefd op TikTok – en wordt daardoor onterecht gezien als leuk huisdier.
Ook in Nederland wordt de sugar glider als huisdier gehouden. Het afgelopen jaar zelfs meer dan voorgaande jaren, blijkt uit cijfers van Stichting AAP, dat dieren in nood opvangt. In 2024 kregen zij over het uit Australië en Nieuw Guinea afkomstige buideldier – dat ondanks wat zijn naam doet vermoeden niet verwant is aan de (vliegende) eekhoorn – 87 meldingen binnen. De jaren daarvoor ging het nog om 5 tot 10 opvangverzoeken. „We zagen er eerder ook wel eens eentje, maar nooit zoveel”, zegt Peter de Haan, woordvoerder van Stichting AAP.
‘Discutabele eer’
In 2024 kreeg Stichting AAP sowieso aanzienlijk meer meldingen binnen. Ging het in 2023 nog om 1.168 meldingen, vorig jaar waren dat er ruim driehonderd meer, afkomstig uit tien landen. Ruim 58 procent van de meldingen ging over kleine zoogdieren, zoals de degoe en de prairiehond. Maar stipt op één stond de suikereekhoorn.
„Een discutabele eer”, zegt De Haan. De suikereekhoorn staat niet op de Huis- en Hobbydierenlijst, en mag dus sinds 1 juli dit jaar officieel niet meer als huisdier gehouden worden. „Daar is hij als nachtdier ook totaal niet geschikt voor.” Dat ze nog in omloop zijn, komt doordat de dieren die voor 1 juli geboren zijn nog wel gehouden en verkocht mogen worden.
Mensen die een suikereekhoorn aanschaffen willen het beestje zien doen wat ze hem ook op TikTok zien doen: zweven. „Maar dat wil hij helemaal niet, of in elk geval niet overdag.” Eigenlijk slaapt de suikereekhoorn de hele dag, maar „dat strookt natuurlijk niet met ons ritme”, zegt De Haan. Dus maken baasjes hem ter eigen vermaak ook overdag wakker. „Terwijl deze nachtdieren echt niet goed tegen daglicht kunnen.”
Marktplaats
Daarbij heeft de kleine omnivoor – ze worden niet langer dan 21 centimeter en niet zwaarder dan 130 gram – ook nog eens een vrij specifiek dieet. In het wild eten ze diverse soorten insecten, drinken ze graag sap van de eucalyptusboom en jagen ze ook op reptielen en zelfs kleine vogeltjes. Nu zijn er wel een soort sugar glider-brokken verkrijgbaar, maar „dat kan je niet zomaar even bij de supermarkt halen”.
Ondanks zijn exotische afkomst kan het dier zelf redelijk makkelijk aangeschaft worden. Op Marktplaats worden regelmatig exemplaren aangeboden. De Haan: „De prijzen gaan wel omlaag nu ze niet meer op de positieflijst staan. In het verleden waren ze nog tussen de 400 en 500 euro, maar dat ze niet meer op die lijst staan heeft blijkbaar wel een preventieve werking. Mensen lijken te snappen: er is iets mee, ik begin er niet aan.”
De mensen die op dit moment nog wel een suikereekhoorn hebben of er een kopen zijn mogelijk nog jaren zoet, met de juiste verzorging kunnen ze tussen de 12 en 15 jaar oud worden.
Lees ook
Serval, stokstaartje en andere exotische dieren vanaf 2024 verboden als huisdier
Nicolás Maduro is vrijdag in Caracas beëdigd voor zijn derde termijn als president van Venezuela, ondanks de zeer omstreden verkiezingsuitslag van juli vorig jaar. „Laat deze nieuwe presidentstermijn er een zijn van vrede, voorspoed, gelijkheid en de nieuwe democratie”, zei Maduro tijdens zijn beëdiging. De verkiezingsuitslag wordt door de Venezolaanse oppositie en de internationale gemeenschap als onrechtmatig gezien.
Als reactie op de inauguratie hebben de Verenigde Staten de beloning voor „informatie die kan leiden tot de arrestatie en/of veroordeling” van Maduro en zijn minister van Binnenlandse Zaken Diosdado Cabello verhoogd naar 25 miljoen dollar (ongeveer 24,4 miljoen euro).
Ook kondigen zowel de Verenigde Staten als de Europese Unie nieuwe sancties aan tegen invloedrijke Venezolanen. De VS sanctioneren acht individuen, onder wie de directeur van het staatsoliebedrijf van Venezuela. De EU komt met sancties tegen vijftien Venezolanen, waaronder leden van de nationale kiesraad van het land. Die vijftien zijn onder andere onderworpen aan een reisverbod in de Europese Unie.
Oppositie
Volgens de oppositie zou Edmundo González met overmacht de meeste stemmen hebben binnengehaald. González ontvluchtte Venezuela na de verkiezingen en vroeg politiek asiel aan in Spanje. Er gaan geruchten rond dat González een dezer dagen op kan duiken in Venezuela, maar hij is vooralsnog niet gesignaleerd.
Een andere oppositieleider, María Corina Machado, werd uitgesloten van verkiezingsdeelname. Zij dook donderdag na maanden ondergedoken te hebben gezeten op bij een protest tegen Maduro. Ze werd aangehouden, maar enkele uren later vrijgelaten. Machado heeft aangekondigd vrijdagavond (Nederlandse tijd) een toespraak te geven.
