Nederlands defensiebudget naar 5 procent, zoals Trump wil? ‘Je kunt niet eindeloos spullen blijven kopen als je niet de mensen hebt om ze te bedienen’

Posted on January 8, 2025 by admin

„Volstrekt idioot”. Defensiespecialist Dick Zandee kan kort zijn over de eis van aankomend president Donald Trump aan Europese bondgenoten om de defensiebegroting te verhogen tot 5 procent van het bruto binnenlands product (bbp). Trump zei dit gisteren tijdens een persconferentie.

Nederland voldoet pas sinds kort aan de NAVO-afspraak om 2 procent uit te geven aan defensie. Om dat mogelijk te maken is de Defensiebegroting verdubbeld van 11 miljard in 2020 tot 22 miljard euro dit jaar. Het optrekken van de uitgaven naar 5 procent zou betekenen dat de Defensiebegroting zou uitkomen op 55 miljard euro. De huidige krijgsmacht bestaat uit beroepsmilitairen en krijgt dergelijke bedragen onmogelijk uitgegeven, zegt Zandee. „Nog even afgezien van de lange leveringstijden (iedereen in Europa wil wapens op dit moment) kun je niet eindeloos spullen blijven kopen, als je niet de mensen hebt om ze te bedienen.”

Nieuwe wapens en munitie

In de afgelopen jaren heeft het ministerie van Defensie al de nodige moeite gehad om al het extra geld ‘weg te zetten’. Om te voorkomen dat middelen voor investeringen zouden terugvloeien naar de staatskas werd een materieelfonds in het leven geroepen, waar geld dat niet kon worden uitgegeven aan nieuwe wapens en munitie wordt opgespaard. De oproep van secretaris-generaal van de NAVO Mark Rutte om „aanzienlijk meer” dan 2 procent uit te geven stuit in de praktijk dus op aanzienlijke beperkingen. Zandee: „Laten we reëel zijn: het opkrikken naar 3 procent bbp wordt al heel moeilijk.”

Defensie-experts zien de oproep van Trump daarom vooral als een openingsbod voor de onderhandelingen die zullen worden gevoerd in de aanloop naar de NAVO-top in Den Haag aankomende zomer. „De Baltische landen en Polen zullen 5 procent misschien toejuichen, maar bedenk dat landen als België en Spanje nu nog onder de 2 procent liggen”, zegt Zandee. „Het onderhandelingsresultaat zal ergens tussen deze twee uitersten komen te liggen. Daarbij is het niet alleen belangrijk hoe hoog het percentage wordt, maar vooral ook het groeipad daar naartoe in de komende jaren.”

Het onderhandelingsresultaat zal ergens tussen de twee uitersten van 2 en 5 procent komen te liggen

Dick Zandee
defensie-expert

Dienstplicht

Tijdens de Koude Oorlog, zo blijkt uit cijfers van het Centraal Planbureau (CPB), schommelden de defensie-uitgaven tussen de 2 en de 3 procent bbp. Destijds had Nederland nog een grote krijgsmacht, die werd gevuld met dienstplichtigen en reservisten die ten tijde van oorlog konden worden opgeroepen. De enige manier om toe te groeien naar 5 procent zou de activering van de dienstplicht zijn, zo zegt Zandee, „maar daar is geen draagvlak voor, niet in de politiek, maar ook niet op het ministerie van Defensie zelf”.

Overigens blijven ook de VS (dat met ruim 900 miljard dollar in 2024 ongeveer twee keer zo veel aan defensie uitgaf als China en Rusland samen) vér achter bij de door Trump gehanteerde 5 procents-norm. Uit een overzicht van de Atlantic Council (een in Washington gevestigde denktank) bedroegen de Amerikaanse defensie-uitgaven in 2024 3,38 procent van het bnp. Daarmee eindigden de VS áchter Polen (4,12 procent).

Vijf procent van het bbp uitgeven aan Defensie zou enorme gevolgen hebben voor de staatskas: 55 miljard euro is meer dan een tiende van de totale jaarlijkse overheidsuitgaven (in 2025 is dat 487,9 miljard euro). Het zou de defensiebegroting ongeveer even groot maken als de onderwijsbegroting, en bijna drie keer zo groot als de begroting van Justitie en Veiligheid. Slechts aan twee andere ministeries geeft minister Eelco Heinen (Financiën, VVD) meer geld uit. „Het is een enorm bedrag. Dat tover je niet zomaar bij elkaar”, zegt hoogleraar economie aan de Universiteit van Amsterdam, Sweder van Wijnbergen.

Arbeidsmarkt

Maar waar zou je het geld moeten vinden voor zo’n permanente verhoging van de uitgaven? Hoewel Nederland een lage staatsschuld heeft, kan de overheid extra uitgaven aan defensie niet alleen financieren door extra geld te lenen, want dan overschrijdt Nederland in een paar jaar de Brusselse staatsschuldnorm van 60 procent. Op middellange termijn zal Nederland naar verwachting, als het niets aanpast aan het uitgavenpatroon, die grens al bereiken zonder extra defensieuitgaven. Dat leverde Nederland onlangs al een reprimande op vanuit Brussel. Deels heeft dat te maken met de ouder wordende bevolking. Het aantal mensen dat werkt zal afnemen, waardoor de overheid minder inkomstenbelasting int. Tegelijkertijd hebben mensen meer zorg nodig, dus stijgen de kosten daarvoor.

Een permanente verhoging van uitgaven vereist eigenlijk een even constante verhoging van inkomsten of verlaging van andere uitgaven. Dus zal het ministerie van Financiën de rijksbegroting flink moeten verbouwen met bezuinigingen of belastingverhogingen om stijgende uitgaven aan Defensie te financieren. Maar ook dat is ingewikkeld.

De inkomstenbelasting zou in theorie omhoog kunnen, maar met de huidige krapte op de arbeidsmarkt is het risico op verzoeken om loonsverhogingen en vervolgens prijsstijgingen aanzienlijk. Grootste Nederlandse kostenposten zijn zorg en sociale zekerheid, maar het wordt met de ouder wordende bevolking lastig om die kosten binnen de perken te houden. Meer bezuinigen op onderwijs of infrastructuur? Dat gaat ten koste van de economie op lange termijn.

Zo gooi je olie op het vuur van de krappe arbeidsmarkt

Sweder van Wijnbergen
hoogleraar economie UvA

In de huidige politieke samenstelling zal het een haast onmogelijke opgave worden daar keuzes in te maken. Het kabinet heeft nu al grote moeite om politiek draagvlak te vinden voor alle begrotingen, bleek eind 2024. Vooral bezuinigingen kunnen op veel kritiek rekenen. En ook de onderhandelingen voor de begroting voor 2026 beloven ingewikkeld te worden vanwege tegenvallers, niet behaalde doelen en onrealistische plannen. Zo bezien is een verhoging van de defensie-uitgaven naar 2,5 of 3 procent (5,5 tot 11 miljard extra) al een zware dobber.

En heractivering van de dienstplicht heeft niet alleen invloed op de staatskas maar ook op de arbeidsmarkt, zo zegt Sweder van Wijnbergen. „Je onttrekt een hoop jonge arbeidskrachten aan het werkveld en zo gooi je olie op het vuur van de krappe arbeidsmarkt.” Gevolg: nog meer openstaande vacatures. Ook dat zou het verdienvermogen van Nederland aantasten.

Na ruim twee jaar heeft noodlijdend Libanon eindelijk weer een president

admin
January 9, 2025
0

Na ruim twee jaar touwtrekken heeft Libanon eindelijk een nieuwe president. Bij een stemming in het parlement, de dertiende in totaal, werd legerleider Joseph Aoun (60) deze donderdag aangewezen als het nieuwe staatshoofd. Hij zal het zeer verdeelde land, dat nog niet bekomen is van de recente oorlog tussen Israël en Hezbollah en al langer met een diepe economische crisis kampt, samen met andere groepen weer overeind moeten proberen te helpen. In zijn dankrede tot het parlement sprak Aoun van „een nieuw tijdperk” en „het moment van de waarheid”.

De verkiezing werd vooraf als een belangrijke graadmeter beschouwd voor de afgebrokkelde machtspositie van Hezbollah, de door Iran gesteunde sjiitische militie die de laatste decennia was uitgegroeid tot de machtigste speler in de Libanese politiek. Vooral afgelopen herfst liep Hezbollah echter zware klappen op door hevige Israëlische luchtaanvallen en een inval van Israëlische grondtroepen in het zuiden van Libanon. Israël billijkte zijn offensief met een verwijzing naar de beschietingen die Hezbollah sinds oktober 2023 op doelen in Noord-Israël uitvoerde uit solidariteit met Hamas en de Palestijnen in de Gazastrook.

Eerder had Hezbollah een voorkeur geuit voor een andere kandidaat dan Aoun en alternatieven geblokkeerd. Maar mede onder Amerikaanse en Saoedische druk haalden ze bakzeil. Volgens analisten besefte Hezbollah dat ze Aoun beter konden accepteren omdat de nieuwe Amerikaanse president Donald Trump na zijn aantreden op 20 januari hen anders wellicht een nog minder welgevallige kandidaat door de strot zou pogen te duwen. Ook Saoedi-Arabië steunde Aoun. Hezbollah kon zich evenmin permitteren de Saoediërs tegen de haren in te strijken omdat die onontbeerlijk zijn voor de bekostiging van de wederopbouw van Zuid-Libanon. In dat nog altijd door Hezbollah beheerste gebied is ook de meeste oorlogsschade aangericht.

Etnisch sterk verdeeld

In het etnisch en religieus sterk verdeelde Libanon wordt het presidentschap vanouds bekleed door een christen, niet zelden een christelijke legeraanvoerder. De premier daarentegen is een soennitische moslim, terwijl de parlementsvoorzitter een sjiiet is.

Aoun, geen familie van de vorige president Michel Aoun, stond sinds 2017 aan het hoofd van het Libanese leger. Militair gezien was dit overigens al jaren de mindere van Hezbollah, dat dankzij Iraanse steun onder meer over een indrukwekkend rakettenarsenaal beschikte. Aoun, die al sinds 1983 deel uitmaakt van de strijdkrachten, hield zijn leger de laatste maanden ook wijselijk buiten de hevige strijd tussen Israël en Hezbollah.

Sinds eind november is er echter een wapenstilstand van kracht tussen Israël en het aangeslagen Hezbollah. De partijen hebben na Amerikaanse bemiddeling afgesproken dat Israël het zuiden van Libanon zal ontruimen maar ook dat Hezbollah zich niet meer ten zuiden van de rivier de Litani mag ophouden. Het Libanese leger moet hierop in samenwerking met de VN-troepenmacht Unifil toezien. Voor Aoun zal vooral dit laatste een vuurproef worden.

Strikt genomen hebben Hezbollah en de Libanese regering zich eind november zelfs verplicht om – op grond van een oude resolutie van de Veiligheidsraad van de VN alle milities, Hezbollah incluis – te ontwapenen. Tijdens zijn toespraak tot het parlement beloofde Aoun dan ook hard te zullen werken aan een geweldsmonopolie voor de staat.

Hoewel Aoun zich doorgaans op de achtergrond hield, uitte hij in 2021 stevige kritiek op de politieke leiding van het land

De president moet ook proberen het economische tij in Libanon te keren. Al zes jaar lang heerst er een diepe crisis, waardoor veel Libanezen amper meer kunnen rondkomen. Vaak is er slechts enkele uren per dag stroom beschikbaar. Ook de wijd verbreide corruptie is debet aan de economische problemen van het land. Hoewel Aoun zich doorgaans op de achtergrond hield, uitte hij in 2021 stevige kritiek op de politieke leiding van het land. Hij wees erop dat ook militairen soms honger leden door de crisis. ,,Wat zijn jullie van plan te doen”, wierp hij de politieke leiding toen voor de voeten.

Een andere factor die Aoun en zijn land parten kan spelen is de val van het onderdrukkende regime van de Syrische president Assad, tot voor kort eveneens een bondgenoot van Hezbollah. Het kleine Libanon herbergt nu nog meer dan een miljoen Syrische vluchtelingen. Slechts een fractie is daarvan inmiddels naar Syrië teruggekeerd, terwijl de laatste weken juist veel Assad-getrouwen naar Libanon zijn gevlucht.

Hollywood-beroemdheden zien hun huis in vlammen opgaan – lot van Paul Verhoevens villa onzeker

admin
January 9, 2025
0

‘Mijn hart is gebroken. Met mijn gezin op televisie zien hoe ons huis in Malibu [Californië] afbrandt is iets wat niemand zou moeten meemaken”, zo schreef Paris Hilton. Het afbranden van haar huis in Malibu – waarover ze mogelijk vanuit haar hoofdresidentie, een optrekje met zeven slaapkamers en dertien badkamers in Beverly Hills met als buren Justin Bieber en Adele – berichtte was een van de vele berichten over de verwoestende branden in Los Angeles en omgeving, waar donderdagmiddag bekend was dat er ten minste 5 mensen waren omgekomen en ten minste 40 vierkante kilometer in de as is gelegd.

Paris Hilton was niet de enige beroemdheid die getroffen is door de branden. Filmsterren als Jennifer Aniston, Bradley Cooper, Billy Crystal, Tom Hanks, Adam Sandler and Michael Keaton wonen in de zeer welgestelde Pacific Palisades, waar het epicentrum van de branden zich bevond. Het is ook de plek waar de Nederlandse regisseur Paul Verhoeven met zijn vrouw Martine een huis heeft. Hij werd met zijn vrouw en hun twee honden dinsdagavond geëvacueerd. Ze zijn intussen veilig ondergebracht bij vrienden, aldus Verhoevens woordvoerder. Die vreest het ergste voor de villa, dicht bij de kustweg naast de Portrero-canyon gelegen.

De ranch van **Will Rogers’** State Beach in Pacific Palisades brandt af op 7 januari.

‘Alles is weg’

Acteur Billy Crystal (76) verloor het huis waarin hij al sinds 1979 woonde. „We brachten er onze kinderen en kleinkinderen groot, elk hoekje van ons huis was gevuld met liefde. Die prachtige herinneringen kan niemand ons afnemen”, liet hij weten. Ook filmsterren Adam Brody en Ricki Lake („Alles weg, ik kan niet geloven dat ik dit typ”) verloren hun huis. Acteur James Woods beschreef op CNN hoe een 94-jarige, dementerende buurman in de chaos van de evacuatie bijna over het hoofd werd gezien. Hij wist nog niet hoe zijn huis eraan toe was.

Bij **Sunset Boulevard** gingen enkele bekende gebouwen in vlammen op.

Woensdag ontstond in de vroege ochtend een nieuw brandhaard in Runyon-canyon in de Hollywood Hills, vlak bij toeristische attracties als de Walk of Fame, het TCL Chinese Theatre en het Dolby Theatre, waar de Oscars worden uitgereikt. Het personeel van The Hollywood Bowl werd geëvacueerd, maar de brandweer kreeg die brand daar vrij snel onder controle, mede omdat door afnemende wind blusvliegtuigen en helikopters konden worden ingezet. De volledige evacuatie van heel Hollywood ten noorden van Hollywood Boulevard werd rond middernacht ingetrokken. Volgens getuigen was de toeristenattractie Magic Castle, een trefpunt voor goochelaars en illusionisten, even in acuut gevaar.

Historisch erfgoed

In de Pacific Palisades gingen enkele bekende gebouwen in vlammen op, zoals Wil Rogers’ Ranch House met dertig kamers, een locale synagoge en de Palisades Charter School, decor van menig high-schoolfilm. Museum Getty Villa met zijn kostbare collectie antieke kunst overleefde de brand. Omdat het gras en struiken rond het museum regelmatig gemaaid wordt, het over een eigen waterbassin beschikt en een filtersysteem heeft dat de kunstcollectie tegen rookschade beschermt.

De beroemde, metershoge Hollywoodletters staan aan de ‘goede’ kant van de brand en lijken veilig. Maar het is nog niet gedaan met de verwoesting van het cultureel erfgoed. Voor The Eames House, een Amerikaans architectonisch hoogtepunt van de 20ste eeuw, en Villa Aurora – het huis waar de Duitse schrijver Thomas Mann woonde nadat hij gevlucht was voor de nazi’s – wordt gevreesd.

Veelzijdige kangoeroes ontsprongen de dans bij de massa-uitsterving van 40.000 jaar geleden

admin
January 9, 2025
0

De grijze reuzenkangoeroe, de rode reuzenkangoeroe, de bennettwallaby en de goodfellowboomkangoeroe: in Australië komen tientallen soorten kangoeroes voor. Maar tot zo’n 40.000 jaar geleden waren dat er nog eens tientallen meer. In die periode, tijdens het Laat Pleistoceen, vond wereldwijd een massa-extinctie van grote zoogdieren plaats. Australië werd bijzonder hard getroffen: 90 procent van de megafauna verdween, waaronder zeker 27 kangoeroesoorten.

Toch had het nog veel erger kunnen zijn, schrijven Australische biologen in Science. Uit onderzoek aan tandglazuur van fossiele kangoeroes blijkt dat veel soorten wisten te overleven door hun dieet aan te passen.

De ‘Laat-Pleistocene megafauna-extinctie’ wordt het massale zoogdieruitsterven tussen 65.000 en 40.000 jaar geleden ook wel genoemd. Wat de oorzaak precies was is nog altijd onduidelijk, maar vermoedelijk speelde zowel klimaatverandering als het ten tonele verschijnen van de mens een rol. Een veranderend klimaat zou voor een veranderende vegetatie hebben geleid, en dat kán een probleem zijn voor kieskeurige eters. Dus om te achterhalen of dat ook voor de kangoeroes gold, besloten de biologen het tandglazuur van de gebitten van bijna duizend fossiele én nog levende kangoeroes te bestuderen.

De meeste moderne kangoeroes en wallaby’s zijn ofwel echte grazers (met een dieet van kruidachtige planten en gras) of ‘gemixte’ planteneters (gras en een verscheidenheid aan tweezaadlobbige planten). Maar van de uitgestorven kortneuskangoeroes bijvoorbeeld wordt, op basis van hun tandvorm, aangenomen dat ze veel specialistischer aten.

Dat blijkt wel mee te vallen, concluderen de Australische biologen in de huidige publicatie. Zij onderwierpen scans van de kangoeroegebitten aan een ‘microslijtagetextuuranalyse’. Zo konden ze in detail zien of en hoe het glazuur beschadigd was. Op basis van die gegevens concluderen ze nu dat de meeste kangoeroes generalistische planteneters waren: niet te beroerd om hun dieet wat aan te passen aan de omstandigheden als verstoringen door klimaat daarom vroegen.

De drie hedendaagse kangoeroesoorten die wél specialistische neigingen vertoonden hadden bovendien een tegenovergesteld dieet: één soort was een uitgesproken grazer, twee anderen waren juist dol op struiken. „Ze kunnen niet gelijktijdig zijn uitgestorven door het verlies van hun voedselbron”, concluderen de auteurs. Gras is immers juist kenmerkend voor een droger klimaat en struikgewas voor een natter klimaat, dus een klimaatverschuiving zou nooit alle drie de soorten kunnen hebben benadeeld.

Niets wijst er in de ogen van de biologen dan ook op dat de kangoeroes (en andere grote grazers) zijn uitgestorven door klimaatveranderingen destijds. Veel waarschijnlijker is het volgens hen dat de mens het gemunt had op grote zoogdieren met lekker veel vlees eraan.