Een echte verrassing is het niet als Jesse Eisenbergs (1983) personage David in A Real Pain aan zijn reisgezelschap ‘bekent’ dat hij medicatie neemt tegen angsten en neurosen. In de bitterzoete film, die Eisenberg ook schreef en regisseerde, gaat hij samen met neef Benji (Kieran Culkin) op een toeristische Holocaust-groepsreis door Polen, hun recent overleden joodse grootmoeder Dory is daar geboren.
Nog voor het Amerikaanse duo in Europa is geland heeft de kijker al gezien hoe David dwangmatig voicemails achterlaat bij Benji die zijn telefoon niet opneemt, met verkrampte schouders door de luchthaven beent bij het idee dat zijn neef wiet meeneemt op hun trip én in het vliegtuig al kampt met extreme heimwee.
Dat veel kijkers Davids bekentenis zien aankomen, komt mogelijk ook door al die zenuwpezen die ze Eisenberg al zagen spelen. Van zijn doorbraakfilm The Squid and The Whale (2005) – waar hij een pompeuze, Kafka-citerende tienerzoon neerzet die moeite heeft met de scheiding van zijn ouders. Via de geestige satire Zombieland (2009), waar hij een van de weinige overlevers van een zombiecalypse is omdat hij zich compulsief vasthoudt aan regels als ‘check altijd de achterbank’. Tot de zelfingenomen en sarcastische leverarts in de veelgeprezen serie Fleishman Is in Trouble (2019).
Lees ook
Recensie ‘A Real Pain’: Als de oorlog er niet was geweest dan hadden wij hier gewoond
Intellectuele neuroten
Terwijl Eisenberg in Hollywood steeds meer bekendheid vergaarde als de go to acteur voor intellectuele egoïsten en neuroten, bleef hij ook steeds actief als schrijver. Hij schreef niet alleen theaterstukken, maar ook humoristische verhalen voor onder meer The New Yorker. In 2022 debuteerde hij ook als filmregisseur met When you Finish Saving the World.
In die laatste film waren de hoofdpersonen – een ijdele zoon en een moeder die meer in haar activistische activiteiten dan in haar kind geïnteresseerd is – mogelijk iets te particulier om een breed publiek te boeien. A Real Pain lijkt Eisenbergs echte doorbraak als filmscenarist en -regisseur te worden. De film was genomineerd voor vier Golden Globes (Culkin kon uiteindelijk die voor Beste Mannelijke Bijrol verzilveren).
In A Real Pain slaagt Eisenberg erin via twee geestige, zelfingenomen personages iets te zeggen over een meer universele worsteling met privilege. Tijdens hun zoektocht naar verbinding met hun joodse wortels, blijken David en Benji immers vooral bezig met zichzelf en de band die ze nog hebben als volwassenen. Als kind waren ze onafscheidelijk, maar nu hij zijn emotionele buien met medicatie onder controle kan houden, lijkt David afstand te hebben genomen van de extreem charmante, maar ook manipulatieve en aandachtzuigende Benji.
Het verhaal is geïnspireerd door een reis die Eisenberg in 2008 maakte met zijn echtgenote door Polen. Ze bezochten ook het geboortehuis waar zijn achtertante, op wie grootmoeder Dory is gebaseerd, als kind woonde. Tijdens het bezoek bemerkte Eisenberg „een dissonantie” tussen wat hij behoorde te voelen en wat hij daadwerkelijk voelde. Andere inspiratiebronnen waren een ‘odd couple–verhaal’ dat hij probeerde te schrijven over twee vrienden op een roadtrip en zijn verbazing over een reclame voor ‘een Holocaust tour (met lunch)’. Eisenberg begon hierdoor na te denken over de vele tegenstrijdigheden van ‘trauma toerisme’.
Filmscript over Woody Allen
Het is bijna onmogelijk om tijdens het kijken van A Real Pain – waarin enorm veel humor zit, hoewel de gruwel van de Holocaust zeer aanwezig is – niet af en toe aan Woody Allen te denken. Eisenberg is nooit huiverachtig geweest om zijn bewondering voor Allen te uiten, al doet hij dat erg omzichtig sinds de beschuldigingen door diens adoptiedochter over grensoverschrijdend gedrag weer onder de aandacht kwamen.
Zo vertelt hij al jaren in interviews hoe hij alles van Allen begon te lezen en kijken, nadat hij als zestienjarige Crimes and Misdemeanors (1989) had gezien. Het was de eerste keer dat hij geconfronteerd werd met iemand die „iets maakte dat grappig en toegankelijk was én op hetzelfde moment, introspectief, contemplatief, doordacht, intellectueel en analytisch.” Eisenberg was zo onder de indruk dat hij op de middelbare school zelfs een filmscript schreef met Woody Allen als hoofdpersoon. Hij stuurde het vervolgens ook op naar zijn idool – en kreeg een officiële dreigbrief terug van diens advocaat. Of Allen ooit zelf de tekst las is onduidelijk, maar later kwam het meer dan goed tussen de twee; Eisenberg zou Allens jongere alterego spelen in twee van zijn films, To Rome with Love (2012) en Café Society (2016).
De parallellen tussen de twee mannen liggen natuurlijk voor het oprapen. Niet alleen omdat ze beiden in hun werk praten over hun joodse achtergrond en een voorliefde hebben voor het spelen van neurotische, klagende anti-helden. Ook omdat zowel Allen als Eisenberg acteren, regisseren als schrijven én daarbij zeer talige humor inzetten. In hun films brengen ze hun grappen vaak op droogkomische wijze, niet als dijenkletsers – Eisenberg gaf een dvd van Crimes and Misdemeanors als inspiratie aan zijn Poolse cameraman.
Net als bij Woody Allen is bij Eisenberg de grens tussen persoon en personages poreus. Zo vertelde hij in de podcast van komiek Marc Maron hoe hij als kind continu in paniek en aan het huilen was en op een bepaald moment zelfs werd opgenomen in een instelling na zelfmoordpogingen. Hij heeft, net als David, medicatie nodig om te functioneren. Ook het personage van Benji is deels op Eisenberg zelf gebaseerd. Hij overwoog ook lang de rol van Benji op zich te nemen in plaats van die van David, maar producent Emma Stone overtuigde hem uiteindelijk dat het onmogelijk zou zijn een ongeleid projectiel te spelen en tegelijkertijd te regisseren.
Toxische personages
Toch zou het afdoen aan het talent van Eisenberg om hem als alleen een Allen-navolger te zien. Zo is zijn acteerbereik breder dan dat van Allen, die vaak bovenal een komiek blijft. Hij speelt naast schlemielen voor wie je ondanks al hun gebreken vaak toch enige sympathie voelt, op gelaagde wijze personages die weinig tot geen warme gevoelens oproepen.
Zoals zijn Oscargenomineerde interpretatie van Facebook-oprichter Mark Zuckerberg in The Social Network (2010) als iemand die visionair is, maar basale sociale vaardigheden en empathie mist. Of taxi-chauffeur Ralphie in Manodrome (2023), bij wie onzekerheid en zelfhaat leidt richting toxische masculiniteit, geweld en misogynie. Ook bij A Real Pain is de kans groot dat kijkers na afloop gemengdere gevoelens zullen hebben bij zijn David dan bij Benji.
Daarnaast gaat Eisenberg, als iemand van een jongere generatie dan Allen, op een andere wijze om met een onderwerp als ‘intergenerationeel trauma’. Ondanks Benji’s vaak narcistische en hysterische manier van communiceren maakt hij David en de kijker er zeer van bewust dat zij in Polen zouden zijn opgegroeid zonder de oorlog. Én hoe groot de verschillen zijn tussen hun leven en dat van hun voorouders. Hoewel David er weinig oren naar heeft, gaat A Real Pain zo vooral over de ingewikkelde schuld – en andere gevoelens die hun familieverleden mogelijk bij hen oproept.
Het maakt dat Eisenberg uiteindelijk in plaats van als een epigoon, eerder voelt als een eigenzinnig, complex, en ambitieus neefje van zijn grote idool.
