Deze week neemt producent Iris Verhulsdonk de microfoon even over van Guus Valk om jullie ingezonden vragen voor te leggen aan de Haagse redactie. Je hoort onder andere over Rutte bij de NAVO, de houding van D66 in de coalitie en waarom er partijen in de Eerste Kamer zitten. En we bespreken verschillende vragen over de journalistieke praktijk.
Heb je vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze ombudsman via [email protected].
Gasten:
Guus Valk, Rik Rutten, Lamyae Aharouay, Petra de Koning, Liam van de Ven, Oscar Vermeer, Tom-Jan Meeus, Marko de Haan & Pim van den Dool
De coalitiepartijen in Berlijn, CDU/CSU en SPD, liggen op ramkoers omdat de christen-democraten een door de sociaal-democraten voorgedragen rechter niet willen benoemen. Na een misleidende rechtse mediacampagne over het liberale abortusstandpunt van de jurist Frauke Brosius-Gersdorf houdt een deel van de CDU/CSU-fractie de benoeming van Brosius-Gersdorf tot rechter van het constitutioneel hof tegen. De weerstand van de christen-democraten zorgt niet alleen voor een crisis in de regering, maar ook voor een onnodige politisering van de rechtsspraak.
Een beetje politiek is de benoeming van de hoogste rechters in Duitsland altijd: ze worden door de Bondsdag of door de Bondsraad (de vertegenwoordiging van de deelstaten) gekozen. Meestal is dat een formaliteit omdat een juridische commissie van tevoren de kandidaten toetst en de regeringspartijen een overeenkomst hebben over de kandidaten voordat er wordt gestemd. Ook over de drie kandidaten die de coalitie vorige week vrijdag door de Bondsdag wilde laten benoemen was er een akkoord. Maar na een korte en hevige mediastorm over de standpunten van Brosius-Gersdorf – volgens de Frankfurter Allgemeine Zeitung een „walgelijke campagne” tegen haar, volgens de Süddeutsche Zeitung „een lastercampagne uit het boekje” – meende een deel van de CDU/CSU-fractie in de Bondsdag niet meer voor haar te kunnen stemmen.
Abortus tot de negende maand. Merz en zijn gruwelijke rechter
Brosius-Gersdorf is hoogleraar publiekrecht aan de universiteit van Potsdam. Als hoogleraar wordt ze af en toe gevraagd naar haar mening in juridische kwesties, bijvoorbeeld over vaccinatieplicht tijdens de coronapandemie (moet bespreekbaar zijn) of over een verbod van de radicaal-rechtse Alternative für Deutschland (dito – het is volgens het Duitse recht mogelijk om extremistische partijen te verbieden). De Alternative für Deutschland (AfD) is vanwege die uitspraken over het mogelijke verbod van meet af aan tegen de benoeming van Brosius-Gersdorf. Maar succes heeft de AfD in de campagne tegen Brosius-Gersdorf met een onderwerp waarmee ze een brede coalitie van rechtse CDU’ers, conservatieve christenen, radicaal-rechtse media en tradwife-influencers konden mobiliseren: abortus.
Duizend e-mails
Zo kopte de radicaal-rechtse nieuwssite Nius: „Abortus tot de negende maand. Merz en zijn gruwelijke rechter.” AfD-politica Beatrix von Storch schreef op X dat Brosius-Gersdorf een „radicaal-linkse activiste [is], die in principe een voorstander is voor abortus tot de negende maand”. In een preek afgelopen zondag noemde de aartsbisschop uit het Beierse Bamberg de mogelijke benoeming van Brosius-Gersdorf een „afgrond van intolerantie en mensenverachting”. Een jonge moeder en AfD-politica uit Thüringen hield op Instagram haar baby in de camera en schreef daaronder „nooit had ik je kunnen laten weghalen”.
Het standpunt van Brosius-Gersdorf waarnaar Von Storch en co verwijzen, en dat ze of niet hebben begrepen of moedwillig verkeerd weergeven, is dat de jurist vindt dat abortus tot de twaalfde week van de zwangerschap moet worden gelegaliseerd. Op dit moment is abortus in Duitsland in het wetboek van strafrecht geregeld: het is strafbaar, tenzij het voor week twaalf gebeurd of vanwege een medische noodzaak.
De SPD en ook de Groenen vinden dat abortus in die vroege fase simpelweg legaal moet zijn. Het conservatieve deel van de CDU/CSU wil daar niet in mee, en bij die parlementariërs sloeg de campagne tegen Brosius-Gersdorf aan. Meerdere rechtse en pro-life platforms maakten tools aan om politici e-mails te sturen tegen haar benoeming. Der Spiegel citeert een CDU’er die binnen één week duizend e-mails kreeg waarin tegen Brosius-Gersdorf wordt geprotesteerd.
‘Mondige parlementariërs’
Dinsdagavond liet Brosius-Gersdorf zich interviewen bij de ZDF, waarbij ze haar standpunten nog eens uitlegde, maar ook vertelde dat ze wordt bedreigd en er verdachte pakketjes bij haar faculteit worden onderschept.
De SPD wil dat Brosius-Gersdorf zo snel mogelijk alsnog benoemd wordt. SPD-fractievoorzitter Matthias Miersch zei in een interview in de Süddeutsche Zeitung: „Alleen omdat er kwalijke propaganda wordt verspreid wisselen we onze kandidaat niet.”
Bij de christen-democraten klinkt het anders. Kanselier Friedrich Merz (CDU) zei dat er „wekenlang” onderlinge gesprekken zullen worden gevoerd. CSU-politica Dorothee Bär (ook minister van Wetenschap, Techniek en Ruimtevaart) suggereerde dinsdagavond bij omroep ARD dat Brosius-Gersdorf zich zou moeten terugtrekken. De CDU/CSU-fractie bestaat uit „mondige parlementariërs”, aldus Bär. „Als zij zeggen, ‘ik kan het niet met mijn geweten verenigen om op Frauke Brosius-Gersdorf te stemmen, dan accepteer ik dat. En ik verwacht van de kandidaat dat ze voor zichzelf bedenkt of ze wel de juiste is.”
Een hogere omzet bekendmaken dan analisten hadden verwacht. Een flinke groei in het aantal toekomstige orders presenteren. Bekend kunnen maken dat de economische omstandigheden de afgelopen tijd meevielen en dat er aan de groei in de komende maanden nog geen einde lijkt te komen – en tóch hard onderuit gaan op de beurs.
Het gebeurde ASML woensdag, na de bekendmaking van de cijfers over het tweede kwartaal van 2025. De omzet bedroeg 7,7 miljard euro, de nettowinst kwam uit op ruim 2,3 miljard en de chipmachinemaker uit Veldhoven ontving voor 5,5 miljard euro aan nieuwe orders. Over heel 2025 verwacht ASML een omzetgroei van 15 procent te noteren ten opzichte van vorig jaar.
Dat de koers van het aandeel ASML woensdag met circa 10 procent onderuitging, had één duidelijke oorzaak. Of beter, één duidelijke veroorzaker: de president van de Verenigde Staten, die de wereld in grote economische onzekerheid heeft gestort door zijn voortdurende dreigen met hoge invoerheffingen. „Onze klanten zijn heel voorzichtig en wachten met hun investeringsbeslissingen. Ze houden hun kaarten tegen de borst”, zei financieel directeur Roger Dassen woensdagmiddag tijdens een gesprek met analisten.
Onze klanten zijn heel voorzichtig en wachten met hun investeringsbeslissingen. Ze houden hun kaarten tegen de borst
ASML-topman Christophe Fouquet verwees tijdens de bespreking naar het besluit van Donald Trump van gisteren om chipmaker Nvidia alsnog toestemming te geven om chips naar China te exporteren. „In de afgelopen negentig dagen is die export zowel afgeremd als toch weer toegestaan. Met dat soort onzekerheid hebben we te maken. Sommige mensen worden er optimistisch van, andere juist pessimistisch.”
Beleggers schrokken op woensdagochtend van één zinnetje in het persbericht dat de chipmachinegigant uitstuurde: „Hoewel we nog rekening houden met groei in 2026, kunnen we die in deze fase niet garanderen.” Dat grote klanten als Intel en Samsung vanwege de economische onzekerheid minder chips produceren waarbij ze machines van ASML gebruiken, was wel bekend – het is een van de redenen dat de beurskoers van het bedrijf al langer onder druk staat.
Maar dat ASML, dat de meest geavanceerde chipmachines ter wereld produceert én volop profiteert van de toenemende vraag naar kunstmatige intelligentie, voor volgend jaar geen enkele groeiverwachting meer durft uit te spreken, daar schrokken investeerders van. Ook andere chipbedrijven als ASMI en BESI gingen woensdag omlaag op de beurs.
Tegenheffingen
In een opgenomen videogesprek legde financieel topman Dassen woensdagochtend uit dat ASML op meerdere manieren last heeft van de door Trump ingevoerde importheffingen en de daaruit voortgekomen handelsoorlog. ASML verzendt chipmachines naar de VS, waar door de economische onzekerheid minder vraag naar is. Daarnaast bouwt ASML zelf ook machines in de VS, waarbij de import van onderdelen door de heffingen duurder is geworden.
Het lijkt erop dat landen nu in full battle mode zijn
En dan zijn er ook nog de tegenheffingen van andere landen, legde Dassen uit: als de Europese Unie of China hoge invoertarieven oplegt op producten uit de VS, raakt dat ook ASML. „We blijven samenwerken met onze klanten en leveranciers om de impact [van de invoerheffingen] te minimaliseren,” zei Dassen tijdens het gesprek met analisten.
Naast de huidige impact van de heffingen zit toch vooral onzekerheid over de toekomst ASML dwars, nu Trump zijn eerder aangekondigde deadline voor deals met een groot aantal landen heeft verschoven naar 1 augustus. Dassen: „Stel dat je overweegt in de Verenigde Staten te investeren. Dan weet je niet welk tarief er straks voor je zal gelden.” Fouquet: „We zijn nog niet aan het einde van deze discussie. Kijk naar de afgelopen negentig dagen: niemand die het weet.”
Tijdens het vorige gesprek met analisten, half april, toonden de ASML-bestuurders zich opvallend genoeg minder onzeker over de toekomst. Kort ervoor had Trump allerlei landen hoge importheffingen opgelegd en die heffingen weer op pauze gezet. „Het niveau van onzekerheid is nu hoger dan drie maanden geleden”, antwoordde Dassen toen hem hiernaar gevraagd werd. „Het lijkt erop dat landen nu in full battle mode zijn.”
„Voor iedereen is dit een klap in het gezicht. Niemand die bij WeTransfer werkt of ooit heeft gewerkt, vindt dit leuk. Op een handvol mensen in pak na dan. Same shit, different day.”
Was getekend: WeTransfer-oprichter Ronald Hans, beter bekend onder zijn bijnaam Nalden.
Hans richtte de digitale verzenddienst op in 2009, samen met Bas Beerens en Rinke Visser. De drie oprichters hebben inmiddels geen rol meer bij WeTransfer, dat in augustus vorig jaar werd gekocht aan de Italiaanse tech-investeerder Bending Spoons. Maar Hans wil toch graag – in een interview per e-mail – iets kwijt over wat er bij ‘zijn’ bedrijf allemaal gaande is.
Deze week ontstond veel ophef over nieuwe gebruikersvoorwaarden van WeTransfer, die volgende maand ingaan. WeTransfer krijgt een doorlopende, niet-exclusieve, royaltyvrije licentie om de foto’s, filmpjes en documenten die gebruikers versturen commercieel te exploiteren. Aanvankelijk zou het bedrijf dit willen doen om AI-systemen te trainen, al paste WeTransfer een passage daarover na alle ophef weer aan.
Gebruikers en privacydeskundigen reageerden woedend op de nieuwe voorwaarden en riepen op sociale media op tot een boycot van de dienst. Via het van oorsprong Nederlandse WeTransfer versturen 80 miljoen gebruikers maandelijks zo’n twee miljard bestanden. Daarmee is het een van de grootste gratis verzenddiensten ter wereld.
Voor Hans, Beerens en Visser was WeTransfer bij oprichting meer dan een functionele site. De dienst onderscheidde zich door zijn artistieke vormgeving, waarbij kunstenaars veel ruimte kregen om hun werk te tonen. De site gaf 30 procent van zijn opbrengsten aan kunstenaars en goede doelen. Geld werd verdiend met advertenties en abonnementen voor verzending van extra grote bestanden.
Sinds 2013 is WeTransfer winstgevend, al bleven de advertentie-inkomsten en het aantal betalende gebruikers achter bij de verwachting. In 2022 werd een beursgang afgeblazen. Visser en Hans waren al weg bij WeTransfer, ook Beerens verliet het bedrijf toen.
Nadat Bending Spoons, dat bedrijven met ‘onbenut groeipotentieel’ opkoopt, WeTransfer in 2024 had overgenomen, stelde topman Luca Ferrari direct orde op zaken. In zijn eerste e-mail aan het personeel kondigde hij aan driekwart van de 350 werknemers te willen ontslaan. Sindsdien is de Italiaanse eigenaar op zoek naar nieuwe manieren om met WeTransfer meer geld te verdienen.
Dat lijkt Bending Spoons nu te willen doen met de bestanden die gebruikers via WeTransfer versturen, al is onduidelijk hoe precies. Hoe dan ook, met data van gebruikers geld verdienen was iets waar de oprichters van WeTransfer altijd faliekant tegen waren.
Wat vindt u van wat er nu allemaal bij WeTransfer gebeurt?
Hans: „Ik vind het jammer dat alles waar WeTransfer ooit voor stond zo te grabbel wordt gegooid. Helaas is het de aard van het systeem waar het bedrijf in zit. De private-equityclub [Bending Spoons] die WeTransfer heeft gekocht, is onderweg naar een beursgang en een AI-strategie is dan noodzakelijk om de waardering op te krikken. It’s a numbers game. Het gaat niet over creativiteit of mensen. Dat staat haaks op wat ik deed toen ik, enigszins naïef, begon met WeTransfer.”
Hoe kijkt u naar wat er de afgelopen jaren met het bedrijf is gebeurd?
„Ik heb al een tijdje geleden afstand gedaan van mijn aandelen, nog voordat Bending Spoons het kocht. Daardoor heb ik kunnen wennen aan het idee dat dit is hoe het spel gespeeld wordt. ‘Business Never Personal’, zoals [het Amerikaanse hiphopduo] EPMD ooit zei. Alsnog is het zonde dat al die jaren waarin wij zo’n mooi merk hebben gebouwd, in korte tijd teniet worden gedaan.”
Lees ook
Wat is Bending Spoons voor een bedrijf? Lees ook dit profiel van de Italiaanse overnamemachine.
U plaatste deze week een tweet. ‘Trust takes years to build, seconds to break and forever to repair’. Kunt u dit toelichten?
„Er zat veel goodwill in WeTransfer doordat we jarenlang samen met gebruikers mooie projecten hebben gerealiseerd. Daardoor was het ook enorm gerespecteerd, nog los van hoeveel de service gebruikt werd. WeTransfer was een van die technologiebedrijven die dingen anders deden, dat opkwam voor privacy, en creativiteit hoog in het vaandel had staan. Dat heeft Bending Spoons nu in korte tijd door de plee gespoeld.”
Is het lastig dat los te laten? Of gaat dit nu eenmaal zo?
„Ik vind het niet meer lastig. Vroeger misschien meer dan nu. Als ondernemer word je altijd geassocieerd met de bedrijven die je hebt opgericht, al ben je er niet meer bij betrokken. Dat hoort erbij.”
Techondernemers zijn altijd weer bezig met het volgende plan en kijken weinig terug. Hoe is dat voor u? Maakt dit u cynisch, boos, verdrietig? Of haalt u de schouders op?
„Als ondernemer moet je wel vooruitkijken. Dat is de aard van het spel, toch? Je innoveert of gaat dood. Maar dat kan in mijn ogen nog steeds zonder je gebruikers, of klanten, voor de bus te gooien. In principe doet Bending Spoons iets wat Meta, OpenAI en Google al jaren doen. Ik sta er vrij pragmatisch in en probeer dingen zelf anders aan te pakken.”
U bent tegenwoordig investeerder. Alweer met een nieuw bedrijf bezig?
„Ik ben sinds kort weer uit pensioen. Ik heb een start-upstudio opgericht om gebruiksvriendelijke software te maken. Ik heb bijvoorbeeld een nieuwsbrief-tool gemaakt, Rumicat. M’n zoontje heeft het logo ontworpen. En er is een alternatief voor WeTransfer in de maak, want ik zag de bui al hangen. Ik wist alleen niet dat het zo snel zou gaan met Bending Spoons, dus het is niet klaar. Nog even geduld.”
Bending Spoons en WeTransfer reageerden niet op een verzoek van NRC om een reactie.
