Bij een busongeluk op donderdag in het noorden van Noorwegen zijn drie mensen overleden. De lijnbus vervoerde 58 passagiers op de archipel Vesterålen, maar raakte tijdens het noodweer van de weg. Elf gewonden worden in het ziekenhuis behandeld, maar zouden buiten levensgevaar zijn. Dat melden Noorse media.
Naast Noren zaten er in de bus ook toeristen uit China, Singapore, India, Maleisië en Nederland, maar de politie heeft nog niet bekend gemaakt waar de slachtoffers vandaan komen. Omdat het een lijnbus betreft, zijn er geen passagierslijsten voorhanden. Dat bemoeilijkt het identificeren van de slachtoffers, schrijft de Noorse krant Aftenposten.
Vanwege de slechte weersomstandigheden hadden reddingsteams moeite om in de buurt van de ongevalsplek te landen. Uiteindelijk kostten het reddingswerkers ongeveer een halfuur om ter plaatse te komen. In de nacht van donderdag op vrijdag werd de bus volgens de Noorse publieke omroep NRK uit het ravijn getakeld.
De Chinese ambassade zou aan de Noorse krant Verdens Gang hebben laten weten dat niemand van de twintig Chinese inzittenden is overleden. De politie onderzoekt de zaak nog.
‘Alle problemen in Florida met Mar-a-Lago begonnen toen het hoofd van het nationale Archief ging klagen bij de Department of Justice omdat hij u haat. Er zit een nieuwe, maar gaat u haar vervangen en iemand op die positie zetten die daadwerkelijk de erfenis van de Verenigde Staten zal beschermen en er geen politieke agenda op na houdt?”
Deze vraag stelde radiopresentator en Trump-aanhanger Hugh Hewitt op 6 januari aan de bijna-president van de Verenigde Staten, Donald Trump. De achtergrond van de vraag was de inval door de FBI in Trumps huis in Florida in 2022, waar duizenden officiële documenten opgeslagen lagen, waaronder staatsgeheimen. Er zaten brieven bij van wereldleiders, onder wie de Noord-Koreaanse leider Kim Jong-un, die Trump beschouwde als ‘persoonlijke herinneringen’. Sinds 1978 wordt presidentiële post beschouwd als een officieel document; een besluit dat was genomen nadat oud-president Richard Nixon na zijn impeachment in 1974 documenten probeerde te verwijderen. Alle schriftelijke communicatie moet bewaard worden; zo kan een president ook op langere termijn verantwoordelijk worden gehouden voor zijn daden.
De dozen in Mar-a-Lago moesten in 2022 dus alsnog naar het archief. „De wet is van cruciaal belang voor onze democratie, waarin de regering door het volk ter verantwoording wordt geroepen”, legde toenmalig nationaal archivaris David S. Ferriero destijds uit. De zaak is nooit afgerond en dat zal met Trumps herverkiezing niet meer gebeuren. Zijn rancune is er niet minder om, zo blijkt uit het interview met Hewitt, waarin de twee het erover eens zijn dat ook de huidige archivaris Colleen Shogan maar het best vervangen kan worden.
Shogan is in 2023 benoemd door president Joe Biden, terwijl Ferreiro in 2009 door toenmalig president Obama was aangesteld en ook diende tijdens Trumps eerste termijn en deels onder Biden. Shogan, de eerste vrouw die deze functie bekleedt, is verantwoordelijk voor de nationale musea in Washington D.C. en het Nationaal Archief. Daarin worden de historische documenten bewaard, zoals de Onafhankelijkheidsverklaring uit 1776, de originele Bill of Rights zoals voorgesteld op 25 september 1789, maar ook de archieven van latere presidenten. Ook is ze verantwoordelijk voor het onderhouden en beschikbaar maken van presidentiële bibliotheken.
Er kwam wel kritiek op haar, maar niet uit conservatieve hoek. Zo schreef in oktober The Wall Street Journal dat ze tentoonstellingen in het museum van het Nationaal Archief had gecensureerd om de negatieve kanten van de Amerikaanse geschiedenis te minimaliseren en succesverhalen van witte Amerikanen prominenter te brengen. De aantijgingen werden ontkend. In reactie op de woorden van Trump liet een woordvoerder van het Nationaal Archief The Art Newspaper weten: „Dr. Shogan had een goede werkrelatie met president Trump en zijn team. We zien ernaar uit die relatie deze ambtstermijn voort te zetten.”
Helemaal duidelijk is het niet waarom Trump zijn pijlen op haar richt. Het was Ferreiro die de procedure rondom de archieven in Florida in gang zette. Wel bepleitte Shogan bij haar benoeming transparantie over het FBI-onderzoek.
Wanneer Marcel Roubroeks in de supermarkt langs het koelvak liep, kreeg hij buikpijn. De ‘Limburgse’ vlaaien in de vitrinekast, te koop voor 2,99 euro, hadden volgens de bakker uit Sittard niets te maken met het gelijknamige verse product uit zijn eigen ambachtelijke bakkerij, die al drie generaties bestaat.
Om verwarring onder zoetekauwen te voorkomen, begon hij in 2016 met andere vlaaibakkers uit Nederlands én Belgisch Limburg te lobbyen voor een Beschermde geografische aanduiding (BGA), een Europees keurmerk voor streekproducten.
De Europese Unie moest precies weten wat Limburgse vlaai inhield om het keurmerk af te geven, dus kwamen vlaaibakkers bijeen in Hasselt, de hoofdstad van de Belgische provincie Limburg, om de lekkernij te definiëren. Meegebrachte vlaaien werden opgemeten, gewogen, gedetailleerd beschreven én natuurlijk opgegeten.
Uiteindelijk bereikten de bakkers consensus over een ‘lastenboek’, een gedetailleerde beschrijving van hoe een vlaai tot stand dient te komen. Zo moesten onder meer de vulling en toplaag meegebakken worden – op Limburgs grondgebied! – en was slagroom uit den boze. Verwachtingsvol werd de aanvraag ingediend.
Tijdrovend
Begin 2024 ontvingen de kartrekkers onverwachts een telefoontje: de Limburgse vlaai was verheven tot officieel erkend Europees streekproduct. Deze vreugdevolle bekendmaking overviel de lobbyisten. Ze moesten nog een ‘vereniging zonder winstoogmerk’ oprichten, subsidies voor reclame aanvragen en afwachtende vlaaibakkers overtuigen om zich aan te melden voor een keurmerk. Roubroeks probeerde met een beleidsmedewerker van het ministerie van Voedselkwaliteit te onderhandelen over het uitstellen van de bekendmaking van het nieuws, maar kreeg te horen dat de agenda van de betrokken minister Piet Adema (CU) leidend was.
Ook de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit en de Belgische evenknie, de toezichthouders van de ministeries, hadden behoefte aan voorbereidingstijd. Het controleren van in totaal tachtig participerende vlaaibakkers, ongeveer de helft van het totale aantal, leek een tijdrovende klus. Om toch alvast het keurmerk te mogen voeren, beloofden de bakkers het lastenboek naar eer en geweten na te leven.
De Belgen hebben allemaal zitten slapen tijdens de onderhandelingen over de vlaai
Tegen de verwachting in nam de Belgische controle nog geen drie maanden in beslag. De resultaten waren opzienbarend. Bijna alle Belgische vlaaibakkers zakten voor de test en mochten hun vlaaien niet meer ‘Limburgs’ noemen. Onmogelijk, dachten de Belgen, omdat toch precies was opgeschreven hoe het gebak al honderd jaar werd gebakken.
De Belgische bakkerszoon Peter Nulens van de inmiddels opgerichte vzw Limburgse Vlaaibakkers begon een onderzoek. Hij woog tientallen vlaaien, vroeg zijn zoon om de gegevens in een tabel te gieten en vergeleek de uitkomsten met de Europese ‘vlaailijst’. „Toen zag ik duidelijk dat er iets scheelde.” Wat bleek? „Sommige Belgische vlaaien wogen een paar honderd gram te weinig volgens de zelfvoorgestelde Europese richtlijnen.”
Jammerend
Naar eigen zeggen vroeg Roubroeks voor het indienen van de aanvraag „honderd keer” aan de Belgen of alle mogelijke diameters en gewichten van de vlaaien op het formulier stonden. Nederland telt ‘slechts’ drie gangbare formaten Limburgse vlaaien, terwijl België meer varianten heeft. Roubroeks kreeg groen licht van de Belgische bakkers, de aanvraag ging naar de EU, maar tijdens de Belgische controle begon „het gejank”, aldus de bakker uit Sittard. Hij zet een jammerend stemmetje op als hij zijn Belgische vakgenoten imiteert: „Maar mijn vlaai heeft een diameter van 17, die van mij 24, de mijne 35 cm.”
Volgens Roubroeks hebben „de Belgen allemaal zitten slapen tijdens de onderhandelingen in Hasselt”, omdat de formaten die nadien werden afgekeurd door de toezichthouder gewoon op het aanvraagformulier hadden kunnen staan. Hij opperde dat de vakgenoten over de grens de ‘goede’ Nederlandse formaten konden hanteren, maar het Europese dossier bleek nog aanpasbaar.
In België is de verruiming van het aantal soorten Limburgse vlaaien met „een pennentrek” van de administrateur-generaal geregeld, stelt Nulens, maar in Nederland moet de transnationale aanpassing worden gepubliceerd in De Staatscourant met overheidsmededelingen. Dat is nog altijd niet gebeurd, waardoor Belgische bakkers hun vlaaien nog niet als Limburgs mogen verkopen. „We zitten tussen hamer en aambeeld.” Nulens snapt niet waar het Nederlandse ministerie van Voedselzekerheid op wacht. „Ik slaap er ’s nachts niet van. Het keurmerk moest een uithangbord worden voor een lange traditie.”
Sommige Belgische vlaaien wogen een paar honderd gram te weinig volgens de richtlijnen
Zodra de aangepaste tabellenlijst ook door de Nederlandse overheid is doorgevoerd, kan de vzw Limburgse Vlaaibakkers langs alle vlaaienbakkers om ze te feliciteren. „Hier is het certificaat, hang het in de winkel, wees er fier op en ga verder zoals uw familie het al honderd jaar doet”, beeldt Nulens zich het moment in. Het ministerie laat aan NRC weten dat de wijziging „zo snel mogelijk” wordt geregeld, maar „een concrete tijdsindicatie niet is te geven”.
Intussen plakt Roubroeks al een keurmerk op alle zestig vlaaiendozen die dagelijks over zijn toonbank gaan. En hoewel de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit door een personeelstekort nog niet controleert, merkt hij dat ‘supermarktvlaaien’ niet meer als Limburgs worden verkocht. Hij hoopt nu op duizenden euro’s subsidie van de provincie om Limburg vol te hangen met posters voor een bewustwordingscampagne.
Lees ook
Beschermde status voor Limburgse vlaai. Maar dé Limburgse vlaai bestaat niet, zegt de bakker
Hans, Diana en hun twee dochters gaan op weg naar Stroink, waar Hans’ vader zijn 76ste verjaardag viert. Hans (Jeroen Spitzenberger) is licht geïrriteerd dat zijn vrouw (Anniek Pheifer) treuzelt en wil koste wat kost op tijd zijn. Dus zet hij er de sokken in op de snelweg. Het gaat mis als hij een smetteloos wit bestelbusje wil inhalen dat keurig honderd rijdt. Inhalen kan niet, omdat het busje op de linker weghelft zit, met daarnaast een vrachtwagen. Als Hans het busje voorbij is, kijkt hij de chauffeur aan en tikt ostentatief op zijn voorhoofd. Dat had hij beter niet kunnen doen. De verkeersruzie loopt daarna gierend uit de hand. Nederhorrorfilm Bumperkleef (2019) doet qua opzet denken aan Spielbergs doorbraakfilm Duel, al maakt regisseur-scenarist Lodewijk Crijns er een oer-Hollandse zwarte komedie van.
André Waardenburg
Overleven in grauw Brussel
In het Belgische tragikomische Putain loopt de 17-jarige scholier Gigi (Liam Jacqmin) van huis weg als zijn verslaafde moeder (Liesa Van der Aa) na jaren van onthouding weer aanpapt met haar oude junkie-vriend en „in de roes hervalt”. Aanvankelijk lijkt Gigi bij zijn vader terecht te kunnen, maar nadat deze sjacheraar een gestolen varken vanuit zijn kofferbak verkoopt en tijdens een voetbalwedstrijd in de kroeg blijft hangen, moet Gigi toch echt zijn eigen weg vinden. In korte scènes zetten regisseur en co-scenarist Deben Van Dam snel en onnadrukkelijk de sfeer neer. Dat is vooral een sfeer van verloedering. De cast is grotendeels van de straat geplukt. In jonge debutant Liam Jacqmin – broeierige blik, kort lontje – heeft de serie een indrukwekkende hoofdrolspeler getroffen.
Wilfred Takken
Vlinders, pruimen en jurken
Hoewel games inmiddels door bijna net zoveel mannen als vrouwen gespeeld worden, zijn er nog altijd weinig grote blockbusters die zich op (tiener)meisjes richten. De Chinese makers van de populaire Nikki-smartphonegames willen daar verandering in brengen met Infinity Nikki, een grote online game waarin alles vriendelijk en schattig is. Als Nikki krijg je de taak om magische outfits te verzamelen met speciale krachten: met de ene jurk kan je zweven, met het andere pak kun je vlinders vangen. Om de speciale outfits te maken, zul je sterren moeten zoeken, pruimen moeten plukken en heel veel honden moeten aaien. Lief, en ideaal voor wie ontspannen een middagje digitaal wil wildplukken. Opgelet: de game is gratis, en dus afhankelijk van de verkoop van in-game outfits voor echt geld.
Len Maessen
Het geluid van Thialf
De reguliere zaterdaguitzendingen op Radio 1 wijken voor een live-uitzending vanuit ijsstadion Thialf in Heerenveen. De sprinters zijn al aan hun tweede dag bezig. In de middag worden de kampioenen bekend. Voor de allrounders staan de volgende afstanden op het programma: 500 en 3000 meter (vrouwen), 500 en 5000 meter (mannen). Sebastiaan Timmerman doet live verslag, de analisten zijn Erben Wennemars, Douwe de Vries en Thomas Krol. Verslaggever Edwin Cornelissen loopt met een microfoon door Thialf, hij interviewt familie van de schaatsers en fans. De interviews en reacties na de races van de schaatsers zijn van Bert Maalderink. Schaatsen luisteren op de radio is echt een aanrader. Het geluid van Thialf, waar je middenin zit, maakt dat je de illusie krijgt zelf in het stadion aanwezig te zijn.
