Als spindoctor met als bijnaam ‘Prins der Duisternis’ hielp Peter Mandelson de Britse Labour-partij onder Tony Blair in 1997 aan een monsterzege. Hij diende Blair en diens opvolger Gordon Brown daarna in een reeks ministerrollen, en vier jaar lang was hij in pre-Brexittijden de Britse Eurocommissaris voor Handel in Brussel.
En nu gaat Mandelson (71), intussen Lord Mandelson, als Brits ambassadeur in Washington de regering van premier Keir Starmer vertegenwoordigen in wat een woelige tijd belooft te worden met Donald Trump als president. De officiële bekendmaking van zijn benoeming wordt vrijdag verwacht.
Het is opmerkelijk dat Londen nu geen klassieke carrièrediplomaat naar Washington stuurt, maar een politieke grandee. Dat is symbolisch, maar ook pragmatisch: Mandelson staat dicht bij Starmer en wordt door vriend en vijand nog steeds als zeer capabele politieke speler beschouwd. „Hij is de ideale kandidaat om onze belangen te dienen”, zei een Downing Street-woordvoerder tegen de BBC.
‘Special relationship’
Dat Britse belang is om te beginnen economisch, bijvoorbeeld omdat er 22 miljard pond (27 miljard euro) aan Britse exportgoederen in een mogelijke tarievenoorlog op de tocht komen te staan.
De andere ‘as’ waarop Mandelson moet opereren is veiligheid. Trumps aantreden betekent onzekerheid over Oekraïne en de NAVO. En daarmee ook voor het Brits-Amerikaanse veiligheidsverbond, dat sinds de Tweede Wereldoorlog bestaat en ‘onaantastbaar’ heet, ongeacht de politieke kleur van de politieke leiding aan weerskanten van de oceaan.
Grote vraag is of die special relationship – dixit Churchill in 1946 – na Trumps aantreden nog bestaat. De Britten, hoewel junior-partner, leefden altijd in de illusie op beslissende momenten invloed te kunnen uitoefenen. Om de „beschavende rol van een Brits Athene naast het Amerikaanse Rome te spelen”, zoals premier Harold Macmillan zei. Of Margaret Thatcher: „Ik heb mijn sterke openbare steun aan de president [Reagan] altijd beschouwd als het quid pro quo om hem privé de waarheid te kunnen zeggen”.
Dat Reagan (soms) naar Thatcher luisterde, staat vast. Of Trump en de mensen om hen heen luisteren, laat staan voor ‘Britse rede’ vatbaar zijn, is de vraag. Zelf zei Mandelson daarover in november dat „we een nieuwe relatie moeten aangaan” die ons in staat stelt „niet alleen om Trump te begrijpen wat hij doet, maar ook om het te beïnvloeden”.
Elon Musk
Vooralsnog lijken de beïnvloedingspogingen in omgekeerde richting te verlopen. Zo heeft tech-miljardair Elon Musk snoeihard uitgehaald naar Starmer en hem ervan beschuldigd aan het hoofd te staan van „een tyrannieke politiestaat”. Hij riep op om de extreem-rechtse acivist Tommy Robinson vrij te laten uit de gevangenis en nieuwe Britse verkiezingen te houden. En hij sprak zijn steun uit aan Nigel Farage en diens anti-Europese, anti-immigratiepartij Reform UK. Mandelson suggereerde juist om van Farages connecties in de VS gebruik te maken. „Je moet hier pragmatisch, praktisch over zijn”, citeert de BBC hem.
Want als Mandelson iets kenmerkt is het wel pragmatisme. Als voormalig Londens salonsocialist wist hij zich geliefd te maken in zijn working class-kieskring in Noord-Engeland (al zag hij de geprakte erwten bij de fish & chips eerst aan voor guacamole). Als een van de intellectuele architecten van de Derde Weg, die poogt liberaal economisch beleid te combineren met de goede dingen uit de verzorgingsstaat, vond hij de niet-ideologisch-linkse formule om de Conservatief stemmende middenklasse naar Labour over te halen. Dat hij – ondanks een aantal controverses, waardoor hij twee keer als minister aftrad – zo veel levens lijkt te hebben, is er een ander bewijs van.
Als gezant zal Mandelson vermoedelijk proberen een Britse ‘brugfunctie’ te vervullen, met als inzet dat de Britten niet tussen de VS en Europa hoeven te kiezen. Maar hij brengt wel bagage mee. Zijn afkeer van de Brexit en zijn overtuiging dat samenwerken met China beter is dan confrontatie „kunnen hem in Washington een hard sell maken”, schrijft nieuwssite Politico. En dan is er ook op persoonlijk vlak in het conservatieve Trump-klimaat wellicht nog een uitdaging. Mandelson is, zoals de Britten plegen te zeggen, ‘een levenslange vrijgezel’.
