De wet die moet voorkomen dat bedrijven die cruciaal zijn voor Nederlandse vitale processen en de nationale veiligheid in buitenlandse handen komen, wordt uitgebreid. Bedrijven die zich bezighouden met biotechnologie, kunstmatige intelligentie, geavanceerde materialen en nanotechnologie, sensor- en navigatietechnologie en nucleaire technologie met medisch gebruik gaan ook onder de wet vallen. Dat heeft minister Beljaarts (Economische Zaken, PVV) donderdag bekendgemaakt.
Dat het kabinet de Wet veiligheidstoets investeringen, fusies en overnames (Wet vifo) wilde uitbreiden stond al in het regeerprogramma, maar om welke nieuwe sectoren het ging, was nog niet bekend. De wet, die sinds 1 juli 2023 van kracht is, gold al voor halfgeleiders, fotonica, kwantum, high assurance-producten en zogenoemde dual-use en militaire goederen. Na parlementaire goedkeuring moet de uitbreiding over een half jaar ingaan. Vanaf dat moment moeten ongeveer 1.700 bedrijven extra investeringen melden bij het Bureau Toetsing Investeringen (BTI), onderdeel van Economische Zaken, dat vervolgens mogelijke risico’s voor de nationale veiligheid onderzoekt. In totaal vallen dan circa drieduizend bedrijven onder de wet.
„De internationale veiligheidssituatie is de afgelopen jaren in hoog tempo verslechterd. We zien nu al dat Nederland doelwit is van hybride aanvallen, zoals cyberoperaties, en spionage en sabotage. Daarom moeten we als kabinet daar waar nodig het bedrijfsleven beschermen”, stelt Beljaarts op de site van zijn ministerie.
Overname chipbedrijf
De wet speelde vorig jaar een rol bij de overname van het Delftse chipbedrijf Nowi door de Nijmeegse chipfabrikant Nexperia, dat een Chinese eigenaar heeft. Deze overname, aangekondigd in november 2022, viel in beginsel ook onder deze wet, omdat die met terugwerkende kracht geldt vanaf 2020. Toenmalig minister Micky Adriaansens (Economische Zaken en Klimaat, VVD) zag toen uiteindelijk geen bezwaar, omdat de relatief simpele technologie van Nowi niet onder de wet valt. Nowi produceert chips die energie halen uit omgevingslicht.
Dat de minister over deze overname destijds de Tweede Kamer informeerde is uitzonderlijk. Het BTI maakt vanwege bedrijfsgevoelige informatie niet bekend bij welke bedrijven veiligheidstoetsen zijn gedaan. In het BTI-jaarverslag van 2023 staat wel gemeld dat er 46 toetsen zijn gedaan. Eén keer is een maatregel opgelegd, dus is mogelijk een investering verboden. Het BTI toetst al langer bedrijven die onder de Gaswet, de Elektriciteitswet en de Telecommunicatiewet vallen.
Vooral China en Rusland
Hoewel de wet zich niet specifiek op investeringen uit bepaalde landen richt, gaat het in hoofdzaak om China en Rusland. Volgens Frans-Paul van der Putten, China-deskundige bij Instituut Clingendael, is de preventieve werking van deze wet het belangrijkste. „Als partijen weten dat een overname uiteindelijk wordt teruggedraaid, zullen ze er niet aan beginnen”, zegt hij.
Maar daarin schuilt ook meteen een gevaar: dat in potentie succesvolle start-ups moeilijk financiering kunnen krijgen. „Tot 2017 ging de Nederlandse overheid er nog van uit dat er zo weinig mogelijk obstakels moeten zijn voor buitenlandse financiering en overnames. Nu slaan we de andere kant uit. Voor beide kanten valt wat te zeggen. Voor bedrijven is het vooral van belang dat criteria helder zijn.”
De bescherming van de cruciale bedrijven en hoogwaardige technologie speelt in alle landen van de Europese Unie. Zo maakte de Poolse premier woensdag nog bekend dat een aantal media- en telecombedrijven op een lijst worden geplaatst van bedrijven die niet zonder toestemming van de regering verkocht mogen worden. De Europese Commissie kwam begin dit jaar met een voorstel om de screening van buitenlandse investeringen verder te harmoniseren en aan te scherpen.
Lees ook
Nijmeegse chipfabrikant Nexperia mag ‘onschuldige’ chip-startup Nowi overnemen
