Eén enkele verandering in het genetisch materiaal is voldoende om het vogelgriepvirus uit Amerikaanse melkkoeien te laten hechten aan menselijke luchtwegcellen. Dit blijkt uit experimenten waarover Amerikaanse onderzoekers publiceren in het wetenschappelijk tijdschrift Science.
Eerder dachten virologen dat voor deze stap twee of drie mutaties nodig zijn. Het hechten aan menselijke luchtwegcellen is één van de eigenschappen die essentieel zijn voor een ‘sprong’ van het virus van dieren naar mensen. De stap om van melkkoeien over te springen naar mensen, blijkt dus kleiner dan gedacht. Onderzoekers zijn bang dat dit virus verder evolueert waardoor het besmettelijk wordt tussen mensen.
In de Verenigde Staten zijn al meer dan 700 melkveehouderijen positief getest op het vogelgriepvirus, meldt het CDC, het Amerikaanse RIVM. De eerste Amerikaan is besmet door een koe op 1 april van dit jaar. Ondertussen zijn er in de VS al 35 meldingen gedaan van mensen die besmet zijn door melkkoeien. Tot nu toe zijn er nog geen geïnfecteerde mensen bekend die iemand anders hebben aangestoken.
Ooginfecties
De vogelgriep belandde vanuit trekvogels of pluimvee in melkkoeien. Vervolgens bracht dat verzorgers van de koeien in aanraking met het virus, wat vaak leidde tot ooginfecties of milde luchtwegklachten.
De wetenschappers analyseerden het virus uit de eerste persoon die geïnfecteerd was door een koe. De onderzoekers brachten één mutatie aan bij dit virus, een mutatie die bij eerdere griepepidemieën belangrijk was voor de besmetting tussen mensen. Zo veranderden de onderzoekers de vorm van het eiwit waarmee het virus kan hechten aan siaalzuren aan de buitenkant van menselijke en dierlijke cellen. De vorm van siaalzuren verschilt tussen mensen en vogels, deze uitsteeksels komen o.a. voor in de luchtwegen van mensen en in het maag-darmkanaal van vogels. Het gemuteerde viruseiwit kon niet goed meer hechten aan siaalzuren van vogels, maar juist wel aan de menselijke uitsteeksels. Door de mutatie is de vorm van het viruseiwit veranderd, hierdoor hecht het eiwit nu ook beter aan menselijk siaalzuur.
Kans om te evolueren
Ron Fouchier, viroloog aan het Erasmus MC en niet betrokken bij het onderzoek, zegt hierover: „De studie is van goede kwaliteit, maar de wetenschappelijke vooruitgang is beperkt. Het was al bekend dat het vogelgriepvirus een reële kans heeft om te evolueren tot een virus dat ook mensen ziek maakt. Deze studie laat zien dat dit echter dichterbij blijkt dan wij dachten.”
Een virus met zo’n verandering als in het experiment is in de praktijk nog niet aangetroffen bij mensen die besmet zijn. Wel is een tiener uit Canada ernstig ziek geworden na een besmetting met een virusvariant met twee mutaties rond dezelfde plek in het genetisch materiaal als onderzocht. De wetenschappers vermoeden dat deze mutaties bij de tiener een vergelijkbaar effect hebben als de experimentele mutatie die zij zelf hebben aangebracht in het laboratorium.
„Toch moet er nog veel gebeuren voordat dit subtype van het vogelgriepvirus een nieuwe pandemie zou kunnen veroorzaken”, zegt Fouchier. „Enkel het hechten aan menselijke cellen is onvoldoende voor het virus om ook overgedragen te kunnen worden tussen mensen en zo uit te kunnen groeien tot een pandemie. Hiervoor zijn nog meer mutaties nodig.”
