Immigratiedienst IND maakt zich zorgen over een vorm van fraude waar amper tegen kan worden opgetreden. Het gaat om vreemdelingen die hun kind laten erkennen door een wildvreemde Nederlander, omdat dit verblijfspapieren oplevert. De IND heeft een netwerk in beeld van zogeheten ‘schijnouders’ die zich mogelijk tegen betaling laten registreren als vader of moeder van een buitenlands kind.
De IND heeft de afgelopen jaren vierhonderd signalen van mogelijke fraude met kind-erkenningen geregistreerd, laat de dienst weten. De meldingen zijn gedaan door gemeenten, ambassades of komen uit eigen dossieronderzoek. Steeds vaker vragen mensen een verblijfsvergunning aan op grond van een kind dat door een Nederlander is erkend. Dat is inmiddels gestegen tot meer dan drieduizend gevallen per jaar.
Het ministerie van Asiel en Migratie is onlangs door de IND gewaarschuwd dat er structureel misbruik zou worden gemaakt van de regeling. Het Openbaar Ministerie is gevraagd of ‘schijnouders’ kunnen worden aangemerkt als mensensmokkelaars, zodat er strafrechtelijk onderzoek kan worden ingesteld.
Recent heeft de dienst ook zicht gekregen op een netwerk dat in ‘georganiseerd verband’ misbruik zou maken van de regeling. Het betreft een groep mannen die in korte tijd bij meerdere vrouwen baby’s wilden erkennen. Onder hen is een Surinaams-Nederlandse man die wordt gekoppeld aan 47 aanvragen. Een andere Surinaamse Nederlander heeft 25 baby’s erkend bij 17 verschillende vrouwen, die op grond daarvan een verblijfsvergunning aanvroegen.
Lijst met signalen
De praktijk heeft een vlucht genomen na een uitspraak van het Hof van Justitie in 2017. Een Venezolaanse moeder zonder papieren mocht destijds van het Hof niet worden uitgezet, omdat zij het recht had bij haar kind te blijven – van een Nederlandse vader. De impact van het arrest is enorm: vreemdelingen met een kind dat is erkend door een Nederlander, weten zich sindsdien verzekerd van verblijf. De erkenner hoeft niet de biologische ouder zijn. Ook stief-, pleeg- of opvangouders mogen een kind erkennen bij de burgerlijke stand.
Na het arrest riep de Nederlandse Vereniging voor Burgerzaken (NVVB) ambtenaren op te voorkomen dat erkenningen worden ingezet voor verblijfsrecht. De vereniging verspreidde een lijst met signalen die erop zouden wijzen dat er een ‘schijnouder’ in het spel is, zoals een opmerkelijk leeftijdsverschil tussen de vermeende ouders. Als ze het verhaal van de aanvragers niet geloven, moeten de ambtenaren weigeren de akte op te maken. Maar gemeenten die dit vervolgens deden, werden telkens door de rechter op de vingers getikt.
Zo wilde een Ghanese man zonder verblijfspapieren in 2020 een kind van een Nederlandse vrouw erkennen. Dit zou hem verblijfsrecht opleveren. De man en vrouw legden een tegenstrijdige verklaring af over hun vermeende relatie, en weigerden een dna-test. Een schijnouder, dacht de ambtenaar van de gemeente Amsterdam. Toch moest de gemeente de erkenning doorvoeren op last van de rechter, omdat niet te bewijzen viel dat het de man puur te doen was om de verblijfsvergunning.
De bewijslast ligt volgens de rechter bij de gemeente. Die moet aantonen dat een erkenner uit is op verblijfsrecht. Dat lukt in de praktijk vrijwel nooit
Zo pakten nagenoeg alle rechtszaken over schijnerkenningen uit, zegt Eric Gubbels, voorzitter van de commissie Persoonsregistratie van de NVVB. „De bewijslast ligt volgens de rechter geheel bij de gemeente. Die moet aantonen dat een erkenner uit is op verblijfsrecht. En dat lukt in de praktijk vrijwel nooit.” De NVVB zet zich als gevolg van de mislukte rechtszaken „niet meer actief” in tegen twijfelachtige kind-erkenners, zegt Gubbels. Ambtenaren van de burgerlijke stand worden niet meer aangemoedigd om schijn-erkenningen tegen te houden. „Omdat het simpelweg weinig zin heeft.”
Verblijfsrecht claimen
Zo staat de deur voor misbruik wagenwijd open: zodra een erkenning langs de burgerlijke stand is, wordt het kind Nederlander. En op grond daarvan kan de ándere ouder verblijfsrecht claimen. Sinds de uitspraak van het Hof van Justitie zijn ruim 17.500 aanvragen ingediend die ook bijna allemaal zijn ingewilligd, volgens cijfers van de IND. De meeste aanvragen kwamen van Marokkanen, Turken, Ghanezen, Nigerianen en Surinamers.
Een deel van de aanvragen is te herleiden naar een netwerk van ‘schijnvaders’, zo blijkt uit een vertrouwelijk IND-rapport dat door NRC is ingezien. Een centrale rol speelt een Surinaamse-Nederlandse artiest uit Rotterdam, die volgens het rapport mogelijk een handeltje heeft in kind-erkenningen.
De man meldt zich de afgelopen jaren met verschillende vrouwen bij het inschrijfloket van de gemeente Rotterdam. Soms gaat er nog geen maand voorbij voordat hij weer een nieuwe baby wil erkennen. Hoewel de vrouwen officieel de aanvragen indienen, lijken deze gezien het identieke handschrift vrijwel allemaal door de man te zijn ingevuld. De aanvragen bevatten steeds dezelfde zinnen, zoals: ‘zonder mij in haar/zijn/hun leven zal het heel lastig en onwerkbaar worden’. Nadat de erkenning is doorgevoerd, volgt zo’n jaar later de aanvraag van de moeder voor een verblijfsvergunning. De IND kan niet anders dan die honoreren: ze is immers op papier de moeder van een Nederlands kind.
Via zijn handschrift op formulieren en eigen kind-erkenningen, is de man te linken aan in totaal 47 Surinaamse aanvragers. De immigratiedienst vermoedt dat hij de kinderen erkent uit „financieel gewin”. Hij zou tevens een „belangrijke rol” spelen in een groter netwerk van schijnouders. Dit baseert de IND op contacten die hij onderhoudt met mannen uit andere steden, die eveneens tal van erkenningen op hun naam hebben staan. Volgens de immigratiedienst duidt dit op een „georganiseerd verband”. Of eraan verdiend wordt en zo ja hoeveel, is niet bekend. Dat vergt volgens de IND strafrechtelijk onderzoek.
Vaderrol vervullen
De NVVB waarschuwt dat kinderen de dupe kunnen worden van schijnouders. „Zij zitten opgescheept met een juridische ouder die niets voor hen gaat betekenen”, zegt Eric Gubbels van de vereniging. „En degene die wél de vaderrol wil vervullen, krijgt dan nooit meer de kans op het juridisch vaderschap.” Ook de schijnouder zelf loopt risico’s. Die is na de erkenning onder meer verplicht het kind financieel te onderhouden. Ook wordt het kind automatisch erfgenaam. Maar meestal zijn zij zich daar niet van bewust, zegt de NVVB.
Hij claimde het kind in Kameroen te hebben verwekt, maar was nooit in het land geweest. Hij had alleen online contact met de moeder
Bij de IND zijn gevallen bekend waarbij wilsonbekwame mannen worden benaderd om als schijnouder op te treden. Zo beschrijft een vertrouwelijk rapport een zaak waarin een 76-jarige man met hersenschade een eenjarig kind wilde erkennen. Hij claimde het kind in Kameroen te hebben verwekt – maar was nooit in het land geweest. Hij had alleen online contact met de moeder.
In België is het erkennen van een kind om verblijfspapieren te krijgen in 2018 strafbaar gesteld. De NVVB hoopt dat ook in Nederland een nieuwe wet komt. „Vanuit gemeenten is behoefte aan meer wettelijke handvatten”, zegt de vereniging van ambtenaren. „Zonder wetswijziging hoeft de burger alleen te stellen dat hij ouder voor het kind wil zijn, en moet de ambtenaar van de burgerlijke stand bewijzen dat hij dat niet wil zijn. Dat is een bijna onmogelijke opgave.”
Lees ook
IND verlengt onderzoek naar mogelijke fraude met verblijfsvergunningen
