Het was in veel opzichten een woelig en enerverend theaterjaar. In de eerste plaats dankzij opwindende theaterstukken, zoals genoemd in dit lijstje van tien voorstellingen waarover de NRC-theatercritici het min of meer eens zijn. Het barstte van de voorstellingen waar je theaterhart van gaat zingen.
Je werd dit jaar intellectueel uitgedaagd, aangesproken op je empathie, swingend meegenomen in weerbarstige relaties tussen ouders en kinderen, en gewezen hoe je als individu je vrijheid bevecht. In deze barre tijden toonde een levende kunstvorm als theater, die mensen samenbrengt, zijn redenen van bestaan.
Er was een aangename festivalzomer, met in het bijzonder sterke edities van Oerol, het Holland Festival en Noorderzon. De twee laatstgenoemde produceerden ook fenomenaal internationaal theater. De performance van de schijnbaar doelloos zand scheppende Victor Pilon bleek mateloos fascinerend en Catarina and the beauty of killing fascists van Tiago Rodrigues was geniaal politiek theater.
De zomer had ook donkere randjes. Het Fonds Podiumkunsten leverde verbijsterende negatieve oordelen over bloeiende theatermakers en -groepen. Er is iets goed mis bij het Fonds.
Op een heel andere manier niet pluis is het bij Internationaal Theater Amsterdam. Nadat het gezelschap naar buiten bracht dat er grensoverschrijdend gedrag had plaatsgevonden onder leiding van directeur Ivo van Hove, berichtte NRC wat er zoal was gebeurd. Dat was schrikken. Dat de vete tussen ITA en de klokkenluider, actrice Hélène Devos, over deze kwestie nog altijd doorettert, is pijnlijk. Dat mag allemaal beter in 2025.
Ron Rijghard
10. Antigone, door Het Nationale Theater. Regie Nina Spijkers
In de versie van Jean Anouilh is de tragedie van Sophocles modern: Antigone komt op voor zichzelf als ze zich afzet tegen pragmatisch plichtsbesef. Yela de Koning (Antigone) en Mark Rietman (Kreon) imponeren in een razendknappe balans tussen komisch spel en drama.
Lees ook
Compromisloos verzet tot de dood erop volgt – Nina Spijkers regisseert een buitengewoon geraffineerde ‘Antigone’
9. Opening Night, door De Hoe
Theaterfeestje waarin zes acteurs de rol van acteurs spelen die repeteren, maar na de repetitie weer zichzelf zijn. Met als resultaat een hilarische serie misverstanden en ongemak, in deze superslim geconstrueerde en haarscherp gespeelde komedie over het theater zelf.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2024/12/09121219/Rijghard-Ron-2023-700-1.png)
Ron Rijghard: Peter Van den Eede steekt een dubbelzinnige tirade af: over dat hij niet graag meer speelt, maar „dat het eenzaam is zonder tekst”. Het maakt collega Willem de Wolf boos. Hij legt het uit, op geïrriteerde toon: „Omdat iedereen er weer intrapt. Iedereen is weer onder de indruk. Omdat het inderdaad buitengewoon goed is gespeeld. Vind ik ook wel.” Dat laatste zinnetje, en die wisseling van toon plots: het laat zien hoe hilarisch deze met dubbele bodems volgeplempte voorstelling is. Het is theater dat je minstens een week een glimlach op je gezicht geeft.
8. Dat gat, door Femke Arnouts
Een vrouw voelt zich op onverklaarbare wijze enorm aangetrokken tot een gat. Een andere vrouw helemaal niet. Het leidt tot een enerverende, existentiële dialoog over het leven, over zingeving, over willen bestaan of niet willen bestaan.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2024/12/09111231/Lems-Marijn-2023-700.png)
Marijn Lems: In Dat gat komen de twee hoofdpersonages plotseling een diep gat tegen in een landschap waar ze dagelijks doorheen fietsen. De een raakt er zo door gebiologeerd dat ze alle andere zaken in haar leven steeds meer links laat liggen – tot wanhoop van de ander. Zo creëert theatermaker Femke Arnouts met een absurdistische premisse en prachtige, poëtische dialogen een verpletterende metafoor voor suïcidale depressie óf polarisatie, en hoe die plotseling een wig tussen naasten kan drijven.
7. The Second Woman, door Anna Breckon en Nat Randall
Indrukwekkende 24-uurs-theatermarathon, met honderd scènes waarin een relatie wordt verbroken. Georgina Verbaan biedt subliem tegenspel aan honderd improviserende mannen en blijft ze de baas. Alle uitingen van mannelijke drift en dominantie beantwoordt ze superieur, met humor. Geslaagd feministisch project.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2024/12/09111310/Oosterling-Elisabeth-2023-700.png)
Elisabeth Oosterling: Dit theater-etmaal is er eentje van uitersten: soms ontstaat een bijzonder ontroerende of komische scène; soms heeft een tegenspeler moeite om de tekst überhaupt geloofwaardig over de lippen te krijgen. Dat maakt iedere opkomst spannend, ieder begin van een scène als een leeg canvas. Zelfs als de nacht vordert, tientallen scènes gespeeld zijn en het ochtend wordt, houdt The Second Woman je moeiteloos in haar macht. Het is een boeiende uitputtingsslag met Verbaan als krachtig middelpunt.
Lees ook
Georgina Verbaan maakt het uit, 24 uur lang. ‘Jij bent een mistig rood beest!’
6. Hardkoor, door Theater Utrecht/ Naomi Velissariou
Naomi Velissariou spreekt haar vijfjarige zoontje toe, in een prachtig vertolkte monoloog waarin schaamte en zelfkritiek wedijveren met systeemkritiek en woede. Haar teksten, over haar burn-out en moederschap, zijn eerlijk, slim en soms onverwachts geestig en ontroerend.
Lees ook
In het prachtige ‘Hardkoor’ bekvechten schaamte en woede in het moederbrein
5. Stepping Stones, door Orkater. Regie Geert Lageveen
Dankzij eerdere generaties Surinamers die naar Nederland kwamen, kunnen hun kinderen hun eigen leven bepalen. Dat idee wordt wervelend verbeeld in dit gezin, met vuur gespeeld door de indrukwekkende acteurs en de geweldige band. Deze voorstelling heeft soul en is funky.
Lees ook
‘Stepping Stones’: hoe eerdere generaties de weg plaveiden voor twintigers met wortels in Suriname
4. Romeo & Julia, door HNTjong. Regie Noël Fischer
Deze voorstelling is maar losjes gebaseerd op Shakespeare: het draait om stijgend water en klimaatvluchtelingen. Julia (Soumaya Ahouaoui) wil de Grote Liefde van Romeo (Vanja Rukavina) niet. In kleurrijke scènes, waarin spel en dans elkaar afwisselen, is de vraag of je je hart volgt of de traditie.
Lees ook
Deze Julia verklaart Romeo niet zomaar de liefde
3. A case for the existence of God, door Theater Rotterdam. Regie Erik Whien
Twee mannen, per toeval in gesprek. Zo ontstaat een vriendschap. Acteurs Bram Suijker en Emmanuel Ohene Boafo zijn adembenemend, als de rusteloze prater versus de ingetogen denker. Ze tonen de kwetsbare mens, soms machteloos in het leven dat ons overkomt.
Lees ook
Eén bank, twee mannen: dat is genoeg voor het toneelstuk ‘A case for the existence of God’
2. We’re all alone in this together, door Frascati Producties/Kim Karssen
Een goede clown is kwetsbaar als een kind, en weet te raken omdat er een kind in iedere volwassene zit. Kim Karssen en Elias De Bruyne zijn prachtige clowns. Slim, wrang en hilarisch weten ze inzichtelijk te maken dat vrouwonvriendelijkheid zit ingebakken in de stereotiepe rolverdeling tussen man en vrouw.
Shira Keller: In We’re all alone in this together woon je een repetitie bij van een clownsvoorstelling. Kim Karssen en Elias De Bruyne leggen samen op twee niveaus – als clown én in de repetitie zelf – de vinger op de scheve machtsverhouding tussen mannen en vrouwen, en de miscommunicatie die dat met zich meebrengt. Het is hilarisch, het is wrang en akelig, zeer herkenbaar, fantastisch vormgegeven en haarscherp neergeschreven.
Lees ook
Twee sublieme clowns geven inzicht in de problematische rolpatronen van ‘man’ en ‘vrouw’
1. Versus door Theater Utrecht. Regie Casper Vandeputte
Briljante tekst, met ideeën die je uitdagen, uitspraken die precies formuleren wat de rot in de samenleving is, én retorische salto’s van het type waar het moderne leven van overloopt. Met superieur acteren van Vincent van der Valk en ’Ntianu Stuger.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2024/12/09111447/Witnitzer-Amber-2023-700.png)
Amber Wiznitzer: In Versus heeft het publiek uitzicht op… zichzelf. Voor een enorme spiegelwand interviewt een vooraanstaand journalist een populair mediafiguur met politieke ambities. Terwijl topacteurs ’Ntianu Stuger en Vincent van der Valk een woordenstrijd aangaan over thema’s als wij- versus zij-denken en de gevaarlijke charme van polariserende leiders, wordt het publiek gedwongen tot zelfreflectie. De poëtische tekst van Vincent van der Valk en Casper Vandeputte en de prachtige begeleiding van het Cello Octet Amsterdam blijven nog lang nazinderen.
Lees ook
Wat zou jíj doen voor een charismatisch leider? ‘Versus’ houdt je (letterlijk) een spiegel voor
