De overwinning van Trump leidde tot complottheorieën bij Democraten – maar ze kwamen nooit echt van de grond

„Premier Mitsotakis, wanneer stopt u eindelijk met liegen?” De vraag van de Nederlandse correspondent Ingeborg Beugel, geuit vanachter een opvallende rode mondkap en vanonder dito hoed, snijdt in 2021 door de zaal waar de Griekse premier een persconferentie geeft naast zijn Nederlandse ambtgenoot Mark Rutte. „Liegen over de pushbacks. Liegen over wat er gebeurt met vluchtelingen in Griekenland”, vervolgt ze. Beugel refereert aan berichten over Griekse grenswachten die vluchtelingen met geweld de grens terug over zouden dwingen en de kustwacht die vluchtelingenboten de zee op zouden duwen.

Mitsotakis reageert furieus en zegt dat Beugel niet in de nieuwe kampen op Samos is geweest, waarop zij antwoordt die als een van de eerste journalisten te hebben bezocht. „U kunt niet hierheen komen en mij beledigen”, bijt de premier haar vervolgens toe.

Beelden van de woordenwisseling gaan de hele wereld over. De maanden erop wordt Beugel bedreigd, getreiterd en zelfs fysiek aangevallen met een steen. Ze neemt de wijk naar Nederland, maar keert zeven weken later terug naar haar woning op het Griekse eiland Hydra.

In de Griekse havenstad Piraeus legde de rechtbank de 64-jarige journalist acht maanden voorwaardelijke gevangenisstraf op voor het verbergen van een illegale migrant voor de autoriteiten, meldde De Groene Amsterdammer woensdag. Beugel was vanwege ziekte zelf niet in de rechtbank aanwezig tijdens de uitspraak.

Wet uit 1991

Feitelijk bood Beugel de destijds 21-jarige Afghaanse vluchteling Fridoon onderdak in haar huis. Ze ontkent dat ze hem voor de autoriteiten verborgen heeft gehouden. „Er is een wet uit 1991 gebruikt, bedoeld om het goedkoop inhuren van illegale Albanese migranten die toen in groten getale Griekenland binnenkwamen aan banden te leggen”, vertelt Beugel telefonisch. Onderdeel van die wet is dat het verboden is deze immigranten zonder papieren onderdak te geven en te verbergen voor de autoriteiten.

Beugel had ook een boete van 10.500 euro kunnen krijgen, maar die werd uiteindelijk niet opgelegd. Tineke Strik, Europarlementariër en hoogleraar Burgerschap en Migratierecht aan de Radboud Universiteit, stelt dat de Griekse rechter met deze uitspraak meegaat in „de criminalisering van het helpen van vluchtelingen”.

De zaak tegen Beugel staat niet op zichzelf. Griekenland vervolgt ook tientallen anderen voor het helpen van vluchtelingen, onder wie de Nederlander Pieter Wittenberg en de befaamde zwemster Sarah Mardini, die zelf als vluchteling uit Syrië kwam en vanaf het eiland Lesbos drenkelingen tegemoet zwom. Zij worden verdacht van mensensmokkel, omdat ze met hun hulp vluchtelingen zouden lokken.

Beugel werkt in Griekenland als correspondent voor De Groene Amsterdammer en BNNVARA en liet zich, onder meer in NRC, kritisch uit over het „mensonterende” Griekse vluchtelingenbeleid. De regering van Mitsotakis is beschuldigd van het terug de grens over dwingen van vluchtelingen en terugduwen van vluchtelingenboten op zee, met soms verdrinkingen als gevolg.

Momenteel loopt een onderzoek van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens naar de Griekse praktijken. Ook worden migranten beroofd van hun bezittingen en veel mensen die vluchtelingen helpen, worden vervolgd.

Onderdak en advocatenkosten

De zaak draait om de 21-jarige Afghaanse vluchteling Fridoon, die ze in 2018 in een opvangkamp net buiten Athene ontmoette toen ze bezig was met een documentaire over de vluchtelingencrisis in Griekenland. Beugel besloot Fridoon, die inderdaad geen papieren had, onderdak te verlenen nadat hij in elkaar geslagen was. Ze betaalde ook zijn advocaat.

Inmiddels is Fridoon in Nederland, waar hij herenigd is met zijn moeder en zusje. Na maanden actie van Beugel konden die vanuit Afghanistan naar Nederland overkomen. Ze heeft Fridoon niet verteld over haar veroordeling: „Dat zou hij mentaal niet aankunnen.”

Beugel heeft beroep aangetekend tegen de rechterlijke uitspraak, maar focust zich voorlopig op haar medisch herstel. „Ik heb een ongelooflijk goede advocaat en ik verman mij toch erop te vertrouwen dat als puntje bij paaltje komt er nog wel iets van onafhankelijke Griekse justitie is.”

Delen

Mail de redactie

De ontwrichtende rol die het videoplatform TikTok heeft gespeeld bij de Roemeense presidentsverkiezingen, leidt in Roemenië en elders in de Europese Unie tot groeiende ongerustheid over het populaire sociale netwerk. „Als dit in Roemenië kan gebeuren, kan het overal gebeuren”, zegt onderzoeker Madalina Botan.

Botan, verbonden aan de Nationale Universiteit voor Politiek en Bestuur in Boekarest, is auteur van een analyse van de razendsnelle opkomst van de ultranationalistische kandidaat Calin Georgescu – eerst als trending topic op TikTok, en vervolgens ook in de stembus. Het verbod op betaalde politieke reclame dat in de huisregels van TikTok is opgenomen bleek „grotendeels niet-effectief”, luidt een van de bevindingen van de analyse van Botan. Een gebrek aan toezicht van TikTok op de naleving van de eigen regels is daar volgens de analyse van Botan vermoedelijk de oorzaak van.

Georgescu was de onverwachte winnaar van de eerste ronde van de verkiezingen op 24 november. Kon hij kort voor de verkiezingen volgens peilingen rekenen op niet meer dan 5 procent van de stemmen, drie weken later kreeg hij 23 procent van de daadwerkelijke stemmen. Maar die uitslag werd door het Constitutioneel Hof ongeldig verklaard, nadat uit documenten van Roemeense veiligheidsdiensten was gebleken dat Georgescu was geholpen door een grootscheepse beïnvloedingsoperatie op TikTok, mogelijk aangestuurd vanuit Rusland. De tweede ronde, die afgelopen zondag had moeten plaatsvinden, verviel daarmee automatisch.

Data bewaren

„De Russen hebben echt ontdekt hoe ze verkiezingen kunnen beïnvloeden”, zei EU-buitenlandchef Kaja Kallas dinsdag op een bijeenkomst van de site Politico. Ze noemde Roemenië als voorbeeld, maar zei het ook elders te zien. De Europese Commissie droeg TikTok vorige week op om alle data die verband houden met de Roemeense presidentsverkiezingen te bewaren. „Een cruciale stap”, bij het onderzoek naar wat er precies gebeurd is, verklaarde Eurocommissaris Henna Virkkunen (Digitale soevereiniteit).

In het Europees Parlement werden twee vertegenwoordigers van TikTok vorige week aan de tand gevoeld. Zij erkenden dat twee clusters van accounts die Georgescu en een andere kandidaat steunden, de regels die betaalde politieke advertenties verbieden hadden overtreden. Maar in de aanloop naar de verkiezingen zou TikTok wél 66.000 nep-accounts met bij elkaar tien miljoen volgers hebben verwijderd. In Europa, verzekerden de TikTok-vertegenwoordigers, beschikt het platform over 6.000 moderatoren, van wie er 95 Roemeens spreken.

Zo wordt TikTok een instrument voor een illegaal gefinancierde campagne

„Wat deden die dan in hemelsnaam tijdens de verkiezingen?”, vroeg Europarlementariër Dirk Gotink (NSC) daarop. Telefonisch voegt hij daaraan toe dat het er nu op aankomt dat de Europese Commissie nagaat of TikTok in strijd heeft gehandeld met de nieuwe Europese regels voor sociale media, die zijn vastgelegd in de zogeheten Digitale Dienstenrichtlijn (DSA).

Het onderzoek van Madalina Botan geeft belangrijke aanwijzingen over de technieken die de pro-Georgescu-campagne gebruikte. Door slim in te spelen op het algoritme van TikTok lukte het om de relatief onbekende kandidaat in de laatste weken van de verkiezingscampagne op te stuwen tot een alomtegenwoordig fenomeen op TikTok in Roemenië – een land met 19 miljoen inwoners, van wie er 9 miljoen TikTok gebruiken.

Gebruik van hashtags

Een andere radicaal-rechtse kandidaat, George Simion, had aanzienlijk meer volgers op TikTok dan Georgescu. Dat Georgescu niettemin meer mensen bereikte, dankte hij aan het feit dat er veel meer interactie was met filmpjes over hem: die werden massaal geliked, gedeeld en van commentaar voorzien. Het algoritme van TikTok zorgde voor verdere grootschalige verspreiding van de schijnbaar populaire filmpjes.

Het versterkende effect werd nog bevorderd door een intensief, en gecoördineerd, gebruik van hashtags, legt Botan uit. Daarbij ging het niet alleen om bijvoorbeeld #calingeorgescu of #georgescu2024, maar ook om ogenschijnlijke neutrale hashtags, zoals het veelgebruikte #echilibrusiverticalitate, „wat je kan vertalen als evenwichtig en integer”, kwaliteiten die men in een president wil zien.

De geautomatiseerde filters van TikTok lijken deze ‘neutrale’ hashtags niet herkend te hebben als middelen om filmpjes van Georgescu te promoten. Maar dat waren ze wel. Want de influencers die zich voor Georgescu inzetten, plaatsten de hashtags weliswaar in de eerste plaats bij filmpjes van hun favoriet, maar ook in de commentaren onder filmpjes van zijn rivalen. Dat leidde tot extra grote verspreiding van die hashstags – waarvan vooral Georgescu profiteerde, onder meer omdat ook die schijnbaar neutrale hashtag bij zijn filmpjes – in combinatie met zijn naam – het meest voorkwam.

Doordat de filmpjes van die influencers vooral de persoon van Georgescu toonden, zonder politieke leuzen en in schijnbaar a-politieke situaties (rijdend op een paard of in judo-tenue) konden ze door het TikTok-filter als entertainment worden gezien, in plaats van als politieke propaganda.

Volgens de openbaar gemaakte rapporten van de Roemeense veiligheidsdiensten hebben meer dan honderd influencers tegen betaling geholpen om Georgescu onder meer op die manier in de kijker te spelen. De campagne zou zo goed zijn gedaan, dat het gecoördineerd moet zijn door een „statelijke actor” (lees: een land) met hulp van een „bijzonder goed digitaal-marketingbedrijf”. Zaterdag deed de Roemeense politie een inval in het huis van de 36-jarige crypto-ondernemer Bogdan Peschir in de stad Brasov, die de betaling van de influencers zou hebben verzorgd. Per 20.000 volgers zouden ze omgerekend 80 euro hebben ontvangen, tussen 24 okober en 24 november zou hij zo 361.000 euro hebben betaald.

„Zo wordt een technologiebedrijf als TikTok een instrument voor een illegaal gefinancierde campagne”, zegt Botan. Calin Georgescu zegt zelf helemaal niets voor zijn campagne te hebben uitgegeven, ontkent iedere betrokkenheid bij de betaling van influencers en verwijt de heersende macht in paniek geraakt te zijn en niet te accepteren verloren te hebben. Ook Moskou zegt er niets mee te maken te hebben.

Delen

Mail de redactie