Woorden doen ertoe, ook als het om het kijken naar kunst gaat

Posted on November 26, 2024 by admin

Hoe de taal je blik stuurt. Dat blijkt maar weer als je naar kunstwerken kijkt op een thema-tentoonstelling. In het kleine, mooie Museum W in Weert is een groepstentoonstelling van vier hedendaagse kunstenaars ingericht onder de titel Vertrokken Onbekend Waarheen, over ‘het spanningsveld tussen leven en dood’. Die drie woorden ‘vertrokken, onbekend, waarheen’ klinken zelfs zonder verdere toelichting al enigszins verontrustend, en dat is hier ook de bedoeling. Het idee is duidelijk niet om te denken aan jonge avonturiers die vrolijk op de bonnefooi naar onbekende bestemmingen vertrokken zijn.

Ik kijk lang naar een grote foto van Shirley Welten, een foto die ik zonder dat die woorden ‘vertrokken, onbekend, waarheen’ door mijn hoofd zweefden, misschien voorbijgelopen zou zijn. Er zijn drie plastic stoelen op te zien, erachter wat bomen, het lijkt aan de rand van een weggetje of een straat, zonlicht plekt door de bladeren en op de grond, het moet een warm land zijn. Italië, zegt de toelichting. Daarnet zaten hier nog drie oude mannen denk ik, ja, ik verbeeld me dat hier drie oude mannen zaten te praten en te kijken en dat ze net weg zijn. Ze zijn opgestaan en waarheen gegaan? Misschien naar huis, of is er iets gebeurd, komen ze hier niet meer voorlopig, of nooit meer? Ze zijn hoe dan ook aan het eind van hun leven, dat kan niet anders.

Zo kijk ik ook lang naar de foto van een Romeins marmeren beeld, een nog jonge man, krullerig baardje en haar, zijn neerwaartse blik lijkt ietwat bezorgd, voor zover hij een blik heeft in zijn stenen ogen. Eeuwen en eeuwen geleden was hij misschien van vlees en bloed en keek hij rond in Rome, het Rome van toen, het veelbetekenende machtige beeld van een eeuwige stad, die toen gewoon stonk en vol van lawaai en mensen was – ook het verleden is vertrokken met onbekende bestemming, opgesloten in de waarnemingen van mensen die er allang niet meer zijn, het is met hen verdampt en bestaat alleen nog als gedachte, als reconstructie.

Ja, mooie foto’s zijn dat, nu de woorden me geholpen hebben om ze te bekijken.

Een memento mori zijn

Alles hier bekijk je door die titel in het licht van het einde. „Geeft dat ons zijn afzienbaar is, een zin?”, vroeg de dichter C.O. Jellema zich eens af in een gedicht. Hij bedoelde het niet retorisch, maar menigeen zal het zo wel opvatten, in ieder geval lijkt onze eindigheid een opdracht in te houden voor het leven, voor hoe het geleefd moet worden.

Je leest vaak dat mensen op hun sterfbed zelden verzuchten dat ze liever wat meer op kantoor hadden gezeten, dat men dan hooguit spijt heeft van de tijd niet-doorgebracht bij de meest geliefden, en daarmee lijkt dan altijd gezegd te willen worden dat in het licht van het einde duidelijk wordt wat belangrijk is.

Het is een beetje een eenvoudige filosofie, waarin een ontkenning lijkt te zitten, achteraf, van het belang van alle andere dingen waar iemand zich gedurende het leven sterk voor gemaakt heeft. Eigenlijk zegt dat verhaal alleen maar dat stervenden graag bij hun geliefden zijn, en de geliefden graag bij de stervende. Mét de situatie verandert ook het gevoel van belang.

Die vraag van Jellema is lang niet zo eenvoudig en retorisch als-ie eruitziet. De wetenschap dat aan het eind van het leven de dood wacht, kan de mensen ook van alle zin en betekenis beroven. Waartoe dan dit alles?

„Geeft dat ons zijn afzienbaar is, een zin?”, vroeg de dichter C.O. Jellema zich eens af in een gedicht

De tentoonstellingsmakers geven in een begeleidend vouwblad min of meer antwoord op de vraag naar de betekenis in het licht van de eindigheid: „Door te erkennen dat onze tijd op aarde beperkt is, worden we aangespoord om met meer diepgang, passie en bewustzijn te leven”, schrijven ze. De tentoonstelling wil daarom een ‘memento mori’ zijn, gedenk te sterven. In die oproep zit in de christelijke traditie ook de oproep verborgen om goed te leven. Dat betekende over het algemeen niet: het er eens fijn van nemen, nee, het goede leven moest in het licht van het goddelijke eindoordeel gezien worden. Dat kon wel eens niet zo gunstig uitvallen, menige gruwelijke voorstelling van het laatste oordeel is ons overgeleverd. Tegelijkertijd was een goed leven ook een voorbereiding op een goed sterven en op een uiteindelijke verlossing. Zo kon het hele leven in dienst staan van het einde, denk maar aan al die cantates van Bach waarin onophoudelijk en opgewekt gezongen wordt dat het hier op aarde maar niets is en dat het mooiste nog moet komen: „Ich freue mich auf meinen Tod”.

Zo hoeft het natuurlijk ook weer niet.

Dik geschilderde piëta

Ik dacht allemaal zulke dingen door elkaar terwijl ik naar een aquareltekening van Aline Thomassen stond te kijken. Je ziet er een vrouw op, in paarse en zwarte streken, voor omhoog groeiende artisjokken waartussen gele vegen. Binnen haar omtrek ongeveer op borsthoogte, is in zwart een kindje getekend, een baby, doorzichtig tot op het kleine skelet. Door de kleuren en de stijl maakt het geheel een niet erg geruste indruk en dringt de vraag zich op waar je naar kijkt. Een doodgeboren kind? De angst voor het krijgen van een sterfelijk wezen?

De bestemming van het kind, die nu eenmaal gegeven is met de geboorte, wordt zichtbaar als geraamte. Maar waarom de dood een bestemming te noemen? De dood is er, uiteindelijk, alleen is dat niet waaraan je als eerste denkt bij een baby, dat die zal moeten sterven. Uiteindelijk, of, dat kan helaas ook, al op korte termijn. Eigenlijk vertrekt elk pasgeboren kind uit het moederlijf met onbekende bestemming.

Boven in het museum is de vaste collectie opgesteld, onder meer een verzameling van allerlei madonna’s met kind, die een wonderlijk rijm aangaan met de werken beneden. Ook het houten kind dat troont op zijn moeders arm, zal vertrekken, onbekend waarheen, tot zijn moeder hem terug zal zien aan dat kruis. In zekere zin verbeelden Maria-beelden de angst van elke moeder voor wat er met haar kind zal gebeuren. Het lijkt nog zo vredig soms, het mollige kindje en de vriendelijke moeder, maar de toeschouwer weet maar al te goed wat er te gebeuren staat. Beneden hangt ook een piëta, dik geschilderd door Ronald Zuurmond en niet heel christelijk aangekleed, integendeel, het tafereel lijkt verplaatst te zijn naar een mislukt feest. De titel luidt dan ook No party. Het ‘zijn’ van dat jongetje op de schoot van zijn moeder Maria bleek maar al te afzienbaar, maar of in die afzienbaarheid de zin is gelegen? Nee, zou je zeggen. Die lag en ligt in heel andere dingen.

Ronald Zuurmond leverde ook de titel voor deze tentoonstelling, met zijn schilderij VOW (vertrokken onbekend waarheen). Dat gaat nu juist niet over de dood, we zien er tegen een fel-oranje achtergrond twee kleurig geklede figuren op, een grote en een kleine, die door die speciale schilderstijl van Zuurmond met de dik uit de tube opgebrachte verf, wel bijna geborduurd lijken. Het is een wonderlijk prachtig schilderij, maar geenszins geruststellend, zoals niets hier. De kleinere figuur lijkt de grotere verder te trekken, ze hebben grote laarzen aan. Het schilderij is gemaakt naar een krantenfoto van Oekraïense vluchtelingen, zegt de toelichting. Het onbekende waarheen vliegt de toeschouwer aan door de oranje achtergrond die geen enkel houvast biedt, die is van verf en kleur maar er staat nergens een huis, een bord, een richting, zelfs bodem ontbreekt. De twee figuren hangen in het onbekende, waarheen ze gaan weten ze niet, en wij ook niet.

Pleurants

Terwijl ik rondliep op de tentoonstelling, omringd ook door de levensgrote beelden van Folkert de Jong die hij ‘pleurants’ noemt naar de levensgrote klaagbeelden die vroeger wel op praalgraven te zien waren, dansten er twee geheel in zwarte gewaden geklede figuren door de zalen, voor hun gezichten een ovale spiegel zodat je alleen de omgeving en soms jezelf daarin zag. Ze leken nogal op de dansende dood – alsof je enig idee zou hebben van hoe een ‘dansende dood’ eruit zou zien, en toch denk je dat dan. Zoals ook sommige van de pleurants niet zozeer op achtergebleven treurenden lijken, maar eerder op al gestorvenen, met onder hun mooie hoed een vaag soort doodshoofd.

Dat is misschien een beetje al te dik er bovenop. Het idee dat we het leven veel aandachtiger leven als we een geraamte zien is wel oud, maar niet speciaal verrassend. Veel verrassender is dan een hoogst merkwaardige heel grote foto van Shirley Welten waarop je een camping ziet, althans: twee grote tentluifels, daarachter moeten caravans of enorme bungalowtenten zitten. Er staan de bekende witte plastic stoelen met kussens erin, er is keurig kort gras, bomen op de achtergrond en overal staan en hangen begonia’s, geraniums, chrysanten en plastic bloemen in vazen en potten, in hangmandjes aan de luifels – er is duidelijk veel zorg besteed aan deze bloeiende weelde. Geen mens te zien verder. Waar zijn ze allemaal, de mensen die in die kussens zaten te praten of te zwijgen, die een vestje aandeden, een puzzel oplosten, koffiedronken aan het plastic tafelkleed? Je hebt geen idee. Ze zijn er niet. Of ze een bestemming hebben buiten dit uitbundig ingerichte gelukseiland? Dat lijkt eerder de bestemming zelf te zijn, misschien komen ze er zo weer aan, gaan ze zitten, beginnen ze keihard verder te leven en denken ze beslist niet aan de dood.

Ja, zo zullen ze het wel doen. De pleurants kijken toe, zij weten beter.

Vertrokken onbekend waarheen is t/m 23 maart te zien in Museum W, Weert. Info: museumw.nl

Opinie | Is vrede de weg?

admin
July 14, 2025
0

Agressie-oorlogDe ware reden van de Russische agressie is van een geheel andere orde

In zijn betoog voor vrede en de-escalatie (De geesten worden klaargemaakt voor een permanente mobilisatie, 11/7 ) probeert hoogleraar Willem Schinkel begrip te kweken voor het Russische optreden in Oekraïne. Schinkel redeneert vanuit het Russisch perspectief, maar rechtvaardigt dit een nietsontziende agressieoorlog? Is een dergelijke redenering niet een al te grote simplificatie van de werkelijkheid?

Poetin heeft verschillende keren verklaard dat de oorlog in Oekraïne geen territoriaal conflict is en ook niet het (eind)doel is van Rusland. Het gaat volgens Poetin om het omverwerpen van de Westerse wereldorde. De westerse liberale, decadente en democratische samenleving dient te verdwijnen. Zij vormt een bedreiging voor Rusland.

SpiritualiteitEr is geen weg naar vrede, vrede is de weg

Ik ben blij met de opinie van Willem Schinkel, die aangeeft dat de huidige militarisering een diepgaande spirituele crisis is van de (westerse) mens. Opnieuw wordt de angstige mens voortgestuwd door onwetendheid, zoals al eerder in de geschiedenis. Van individualisme en een kritische geest is helemaal geen sprake meer in het (digitale) domein van de hebzucht.

Massaal bewegen we dezelfde kant op, zelfs als die destructief en toekomstloos is. Die permanente mobilisatie wordt vergemakkelijkt door de digitale slavernij. Triest, verdrietig dat we onszelf nog steeds niet in de ogen durven kijken en kiezen voor vernedering van technologisch dogmatisme, door net te doen alsof milieuproblemen niet bestaan en hardnekkig het mantra te reciteren dat miljarden spenderen aan wapentuig daadwerkelijk vrede brengt. Terwijl ieder van binnen weet dat er geen weg naar vrede is, maar vrede de weg is! Dat vraagt moed en creativiteit en een kritische blik naar onze hele economisch culturele orde. Bijna onmogelijk nu we gewend zijn aan een ‘quick-fix’ voor bijna alles en eigen verantwoordelijkheid een vies woord is geworden.

Ook in deze krant wordt het Frans-Britse kernwapenpact „revolutionair” genoemd, terwijl het meer van hetzelfde is op de schaal van gevorderde domheid. Voor vrede is waakzaamheid nodig, geen droombeeld van quasi-stoere leiders die zelf nooit in de loopgraven zullen staan. Tijd voor een nieuwe pacifistische partij? In ieder geval voor veel meer tegengeluid tegen militaristische verspilling en voor geweldloze alternatieve en sociale verdediging.

Theo Koster Giethoorn

BedankjeMoeite om de koers recht te houden

Bij deze wil ik de heer Schinkel bedanken voor zijn mooie bijdrage aan de weekendbijlage van Opinie & Debat.

Het zijn verwarrende tijden en het kost mij als pacifist en gewetensbezwaarde militaire dienst (1971), moeite om de koers recht te houden. De bijdrage(n) van de heer Schinkel zijn een baken in een woelige zee, waarvoor mijn oprecht dank,

Peter Lucassen Oldenzaal

Nauwe blikHet is tijd voor de-escalatie

Dank, Willem Schinkel, eindelijk iemand die de hysterie rond de nieuwe wapenwedloop durft te betwijfelen.

Nederland was idolaat van de NAVO-conferentie: dat wij zoiets groots mochten organiseren. Onze goedlachse oud premier is niet voor niks NAVO-chef geworden. Zijn beruchte visieloosheid blijkt te hebben plaatsgemaakt voor een apocalyptisch wereldbeeld. Met zijn verbale trucs en geitenpaadjes bereikte hij optische eenheid zodat de narcistische autocraat Trump niet boos hoefde te worden. Ook het koningshuis werd ingezet om stroop te smeren. Willem-Alexander dronk ooit een pilsje met Poetin, nu ontbeet hij thuis in zijn paleis met Trump. Kortgeleden heeft hij letterlijk gezegd dat Nederland zich tot de tanden toe zou moeten bewapenen, een puur politieke uitspraak van onze monarch.

Schinkel heeft gelijk als hij constateert dat propaganda niet alleen door de tegenstanders wordt gemaakt.

De onvermijdelijke neergang van het Westen hoeft niet noodzakelijkerwijs gepaard te gaan met wapenwedloop en dus oorlog. Het is hoog tijd voor een op de-escalatie gerichte Europese politiek in plaats de doodlopende steeg naar een nieuwe wereldoorlog in te gaan.

Jan van Eeden Haarlem

VerantwoordelijkheidBel Poetin maar

In de opinie van Willem Schinkel staan enkele overwegingen ten behoeve van vrede, met name Oekraïne, die het overdenken waard zijn.

We moeten bedenken, stelt Schinkel, dat de geschiedenis van Rusland behelst: eeuwen van West-Europese pogingen om Rusland te veroveren. Niettemin moet Rusland vanzelfsprekend niet zijn verantwoordelijkheid ontlopen voor de oorlog in Oekraïne, schreef hij even daarvoor.

Ik raad Schinkel aan om Poetin te bellen en te zeggen: ik begrijp dat u liever geen nieuwe Napoleon of Hitler ziet die uw land binnenstormt. Maar als u nu even Oekraïne verlaat? Dan kunnen we het over vrede en de-escalatie hebben.

Rob Braat Best

Feminisme Wat oorlog brengt

De feministen waarschuwden na de Eerste Wereldoorlog dat het Verdrag van Versailles meer kwaad dan goed zou doen. Ze kregen gelijk. Wat als de Franse en Engelse mannen die aan de macht waren naar de vrouwen hadden geluisterd? De internationale vrouwenbeweging had onder haar eigen leden gezien wat oorlog teweegbracht bij onschuldige burgers.

Ja, pacifisme is belangrijk, evenals diplomatie en bescherming.

Vrede vraagt om vredesretoriek. De nadruk van de media op onbenulligheden tijdens de NAVO-top, door Willem Schinkel beschreven, zie ik in die categorie. Niet vervreemdend, maar wat mensen graag horen en lezen wanneer ze zich veilig voelen.

Laila Hassouna-Jansen Tilburg

Klik op het vinkje naast ‘Ik ben geen robot’

Overrompelende SZA imponeert in headlinershow met Kendrick Lamar

admin
July 14, 2025
0

Het gebeurt niet vaak dat twee popsterren van het formaat Kendrick Lamar en SZA samen op wereldtournee gaan. Een in het oog springend voorbeeld was de Watch The Throne-tour van Jay Z en Kanye West in 2011; twee van de succesvolste hiphopartiesten in absolute topvorm in een concert dat op het gebied van schaal, stijl en scenografie muzikaal en visueel overdonderde.

Zó magisch als toen werd het zondag niet in de Arena, op de Nederlandse halte van Kendrick Lamar en SZA’s Grand National Tour; de lucratiefste wereldtour met twee headliners uit de popgeschiedenis. Maar het blijft wel een goed concept. De gedreven rapper-van-zijn-generatie Kendrick Lamar en de streamingrecordbrekende singer-songwriter SZA, die beiden op hetzelfde platenlabel naam maakten, lieten in 9 aktes en 2,5 uur zowel solo als gezamenlijk 55 nummers horen in een show vol vaart en dynamiek.

Knallend uit de startblokken

Het concert vloog knallend uit de startblokken met een openingsblok vol rauwe westkustkrakers van een intens rappende Lamar. Omringd door zwart-witbeelden en geruggenteund door geweldig op de beats meegolvende dansers vuurde hij de teksten van nummers van zijn recente album GNX watervlug en superieur beheerst af. In ‘wacced out murals’ werd hij gesteund door een diep dreunende kickdrum, in ‘squabble up’ door schmierend pompen, in ‘tv off’ door galmende staccato-funk.

Bij het eerste blok van de kleurrijke en veelzijdige zangeres SZA, eerst nog samen afgetrapt met het duet ‘30 for 30’, maakte het grootstedelijke decor plaats voor uitbundig natuurschoon. SZA’s dansers waren uitgedost als bevreemdende insecten die in afgemeten en lome, gesynchroniseerde bewegingen hun sensuele paringsdansen uitvoerden – met de gloedvol uithalende topzangeres als hun kloppend middelpunt.

Zowel muzikaal als visueel was er voortdurend die afwisseling tussen de groovende, vaak tot de essentie gestripte westkustrap van Lamar en de weelderige, intiem-openhartige sets van SZA.

Zo eindigde het tweede blok van Lamar met ‘man at the garden’, waarop hij kalm en in een verhalende cadans rapte, gehurkt op de motorkap van de Buick Grand National X waarnaar hij zijn recente album en deze tour vernoemde. Om daarna meteen over te gaan naar het geluid van kwetterende vogeltjes en een stevig rockend, vlammend gezongen ‘Scorsese Baby Daddy’ van SZA, omringd door beelden van lustrijk natuurgroen. Het vormde de aftrap van een hoog energiek blok door de krachtig soulvol zingende en over de podiumvloer kronkelende SZA, inclusief gierende gitaristen en omhoogschietende showvlammen.

Nadeel van een double bill met sterren van dit formaat is dat een voetbalstadion haast onontkoombaar wordt. Het leidde ook in de Arena tot gebrekkige zichtlijnen voor het publiek, dat zich vaak in kronkels moest wurmen om een glimp van de performers op te vangen. En tot een galmend, te schel en vlak geluid, dat voor muziek vol diepe lage tonen en opzwepende elektronische nuances niet ideaal is.

SZA maakte de meeste indruk. Op het podium zoog ze voortdurend alle aandacht naar zich toe, of ze nou als vlinder door de lucht zweefde, een gigantisch mechanisch insect bereed, baldadig over het podium zwierde of in de erotische omstrengeling van een van haar achtergronddansers verdween. Lamar had er meer moeite mee de energie constant op niveau te houden, en slaagde daar ook minder goed in dan tijdens zijn vorige grote albumtour.

Maar de co-headlinershow bood wel de speciale mogelijkheid de twee normaal solo toerende zwaargewichten ook hun duetten live te zien uitvoeren. Zo klonk er een beziel(en)de versie van ‘All The Stars’ – in een stadion vol stemmige telefoonlichtjes.

Nadat Lamar met zijn aan rivaal Drake gerichte strijdlied ‘Not Like Us’ het publiek tegen het stadiondak aan had laten springen, klonken de duetten ‘luther’ en ‘gloria’ als uitsmijters, waarin de zangeres en de rappende meesterverteller hun contrasterende werelden met broeierige, aanstekelijke chemie samenbrachten.

Een sprintje over het strand, en dan hup de boot in: de toekomst van het olympische roeien ligt op zee

admin
July 13, 2025
0

Na een felle sprint van zo’n 50 meter door het mulle strandzand springt Erwin Wiltenburg (21) in zijn roeiboot, die in de branding wordt vastgehouden door twee helpers. Terwijl de golven tegen zijn boot klotsen, slalomt hij 250 meter de zee op. Daarna roeit hij in een zo recht mogelijke lijn terug, om op het strand nóg een sprintje te trekken naar de finish.

Badgasten die net met hun strandbal en handdoekje aan komen, kijken verbaasd naar wat zich op zee afspeelt. Surfers zijn ze hier wel gewend. Maar roeiers?

Coastal rowing, ofwel kustroeien, is een sport in opkomst. In 2028 staat het onderdeel Beach Sprint voor het eerst op het programma bij de Olympische Spelen van Los Angeles. Om in LA kans te maken op goud doet de Nederlandse roeibond nu al kennis en ervaring op. Maar hoe doe je dat in een sport die tot voor kort door een enkeling werd beoefend?

Trainen op het IJmeer

Op de woensdagochtend voor het NK zitten bondscoaches Bjorn van den Ende (39) en Ronald Florijn (64) op een snelle rib op het IJmeer. Naast hen liggen skiffeurs Janneke van der Meulen (38) en Martine Veldhuis (28) in hun roeiboot. „Light, bouwen, ja!”, roept Van den Ende hen toe. Twee minuten lang beuken de roeisters voluit tegen de golven in.

De haven van Muiden, en dus niet een kustplaats, vormt de uitvalsbasis voor de bondstrainingen van de kustroeiers. Dat is logischer dan je zou denken, legt Van den Ende uit: Muiden is makkelijk te bereizen vanaf de Amsterdamse Bosbaan, waar het olympisch trainingscentrum staat, en op het IJmeer is genoeg golfslag om te kunnen trainen. Alleen een strand voor het sprinten ontbreekt nog.

De vijf mannen en drie vrouwen die de bondscoaches onder hun hoede hebben, zijn nu nog meer een trainingsgroep dan een echte selectie. Alleen Van der Meulen is specialist in het kustroeien. Zij maakte al in 2018 haar debuut op het WK in Canada en werd in 2023 wereldkampioen op de beach sprint.

Na een sprint over het strand springen de ‘kustroeiers’ (hier Owen Knowles) in de roeiboot, die wordt vastgehouden door helpers. Foto Olivier Middendorp

Voor de rest zijn het roeiers die interesse hebben in de nieuwe discipline, maar nog niet weten of ze zich er ook in willen specialiseren. „Aan ons om de discipline te verkopen”, zegt Florijn. Neem Veldhuis, die op de Spelen van 2024 in Parijs nét een bronzen medaille miste in de dubbeltwee. „Ik loop nu coschappen en kan daardoor niet het programma van de bond volgen”, zegt ze. „Dit is een leuke uitdaging”.

Op het IJmeer werken Van der Meulen en Veldhuis hun laatste training af voor het NK. Met sprintintervallen simuleren ze het knock-outmodel van de wedstrijd. In een tijdsbestek van een uur moeten ze zondag twee rondes overleven, en dan nog genoeg energie overhouden om hun tegenstander in de finale te verslaan. „Snel herstellen is door de wedstrijdopzet belangrijk”, legt Van den Ende uit. „Ook dat moet je trainen”.

Olympische nummers

In het zonnige Scheveningen vindt dit weekend voor de tweede keer het NK plaats, met op zondag de drie nieuwe olympische nummers: de skiff (eenpersoonsroeiboot) bij de mannen en vrouwen, en de gemengde dubbeltwee. Op het strand is de sfeer relaxed. Wie niet roeit, kijkt onderuitgezakt in een strandstoel toe naar hoe andere deelnemers het doen.

Bij de mannen pakt Wiltenburg de nationale titel. Het zijn zware omstandigheden, zegt hij. „De golven zijn hoog, ze hebben veel impact op de boot. Je moet de hele tijd je koers aanpassen.”

Dan is het de beurt aan de vrouwen, met titelverdedigster Van der Meulen en Veldhuis. Beiden overleven de kwartfinale, waardoor ze elkaar in de halve finale tegenkomen.

Daarin gaat het helemaal mis voor Van der Meulen: ze raakt op de terugweg gedesoriënteerd en roeit de verkeerde kant op. Als ze ontdekt dat ze mis zit, is het al te laat. Bij haar corrigerende manoeuvre botst ze ook nog eens op Veldhuis, die rustig blijft en naar de finale gaat.

Zoektocht naar talent

Maar liefst vier gouden, drie zilveren en een bronzen medaille sleepte de Nederlandse roeiploeg vorig jaar binnen bij de Spelen van Parijs. Roeitalent is er genoeg, maar hoe zouden zij het doen bij het kustroeien? Zouden de disciplines in LA te combineren zijn?

Om dat uit te vinden selecteerden de bondscoaches meerdere olympiërs om een maand na de Spelen mee te doen aan de WK Coastal Rowing. Zo stonden onder meer Karolien en Finn Florijn, kinderen van bondscoach Ronald en gouden medaillewinnaars in Parijs, bij het WK aan de start. Bij het niet-olympische onderdeel Endurance ging het de Nederlandse roeiploeg nog goed af, maar bij de Beach Sprint leerden de coaches een belangrijke les: „Die combinatie kan niet”.

De roeiers slalommen langs een parcours op zee en gaan dan in een zo recht mogelijke lijn terug naar het strand. Foto Olivier Middendorp

De bond moet dus specialisten opleiden. Daarvoor kijken de coaches naar roeiers als Veldhuis, die tot nu toe pas „tien tot vijftien keer” op golvend water roeide en nog geen besluit nam over haar toekomst. Ook hopen ze roeiers te kunnen verleiden die vermoedelijk net te kort komen voor een olympische medaille bij het traditionele roeien. „Hen moeten we overtuigen dat ze bij het kustroeien wel die kans hebben”, zegt Florijn. In 2026, twee jaar voor de Spelen, willen de coaches een vast team hebben.

Voor nieuwkomer Veldhuis is de discipline nog een ontdekkingstocht. „Je moet flexibel zijn, rustig blijven als je vast komt te liggen in een golf.” Dat is niet altijd makkelijk, zegt ze. „In de kwartfinale maakte ik nog een extra slag bij het strand en sloeg ik om toen de golf brak. Ik was zo verzuurd, dan lukt het soms niet meer om helder na te denken.”

Bij specialiseren hoort ook kunnen sprinten door zwaar zand, maar dat wordt door de Nederlanders nog weinig geoefend, zegt Van der Meulen. „Je kan er absoluut een wedstrijd op verliezen. Dat is mij vorig jaar op het EK overkomen. Het is echt een belangrijk onderdeel.” Bovendien kan het gebeuren dat je met je boot compleet verkeerd uitkomt op het strand, waardoor de te rennen afstand nog langer wordt.

Gelijkheidsideaal

De Beach Sprint-onderdelen komen in 2028 op de Spelen in LA als vervanging van het lichte roeien – het aantal olympiërs mag namelijk niet stijgen. Door de korte sprintraces is het een attractieve sport om te zien. Ook moet de sport inclusiever zijn.

Dat zit zo: anders dan bij het traditionele roeien stelt de wedstrijdorganisatie de boten beschikbaar. „Geld maakt medailles”, zegt Van den Ende, wijzend op de tienduizenden euro’s die de beste olympische boten kosten. „Die ongelijkheid wil het kustroeien een klein beetje wegnemen. In deze discipline hoef je eigenlijk alleen met je roeipakje naar de start te komen.”

Op het strand trekken de roeiers nog een sprintje naar de finish. Foto Olivier Middendorp

De gevolgen merkt Van den Ende op internationale toernooien. „Je ziet echt andere landen dan bij het vlakwaterroeien.” Waar bij het traditionele roeien landen als Duitsland, Italië en het Verenigd Koninkrijk de dienst uitmaken, zijn er nu deelnemers uit landen als Vanuatu en de Bahama’s. „Die roeien sowieso al in de haven en hebben geen vlak water, daarvoor zouden ze naar het buitenland moeten. Strand hebben ze genoeg, dus het is een logische keuze”.

In Scheveningen is het tijd voor de finale, waarin Veldhuis een andere olympiër treft. Marieke Keijser, winnaar van brons in Tokio, blijkt net te sterk. „Maar ik ben hier heel blij mee”, lacht ze. Van der Meulen eindigt als derde en kan haar mislukte race inmiddels relativeren: „Ik ging als een speer en verlies echt van mezelf. Maar ik heb superhard geroeid en snelle tijden neergezet.”

Bondscoach Florijn heeft de hele middag in zee gecoacht en boten vastgehouden. Met een nat shirt loopt hij over het strand. Op termijn verwacht hij dat het kustroeien uitgroeit tot mondiale sport. „Twee derde van de wereld bestaat uit zee. Kustroeien is aantrekkelijk om naar te kijken en toegankelijker. Op de Spelen zal het uiteindelijk grotendeels in de plaats komen van het klassieke roeien. Dat gaat gewoon gebeuren.”