Armoede gaat gepaard met een slechtere gezondheid. Wanneer je armoede wegneemt, dan hebben mensen letterlijk en figuurlijk de ruimte om gezond te leven. Maar in een land waar de helft van de mensen aan overgewicht lijdt, moet je breder durven kijken. Want het laaghangend fruit van de eigen verantwoordelijkheid is ondertussen wel geplukt.
Ruim een half miljoen Nederlanders leven nu officieel in armoede. Deze mensen hebben een heel groot probleem, dat alle aspecten van hun leven aantast. Vorig jaar waren zij volgens de officiële cijfers nog met twee keer zoveel, maar schijn bedriegt: door een nieuwe meetmethode die het CBS en het Sociaal en Cultureel Planbureau met elkaar hebben afgesproken, vallen veel mensen nu net buiten de armoededefinitie.
Wat het officiële armoedecijfer dus níet laat zien, is dat er daarnaast ook nog eens ruim een miljoen mensen in Nederland wonen die slechts een paar tegenslagen van de ‘officiële armoede’ zijn verwijderd. Dat betekent dat er steeds meer Nederlanders zijn met serieuze zorgen over hun toekomst en die van hun kinderen.
Overleven
Dat armoede, gezondheid en een ongezonde leefstijl niet los van elkaar gezien kunnen worden, is stilaan een publieke wijsheid. Wanneer een ongezonde hap goedkoper en sneller bereikbaar is dan een gezonde maaltijd, dan is vanuit een perspectief waarin van dag tot dag overleven centraal staat, de keuze snel gemaakt. Ook de rol van financiële stress kan niet worden onderschat. Vet voedsel is een prima demper van onze stresshormonen. We kennen het allemaal: na een stressvolle dag is het comfort van een zak chips of reep chocola hoogst verleidelijk.
Gezien het verband tussen armoede en ongezond gedrag, klinkt het weren van fastfoodrestaurants en snackbars uit arme wijken wellicht als een logische maatregel. Dat is echter een achterhoedegevecht. De snelle winst die je met zo’n ingreep misschien zou behalen – buurtbewoners moeten iets meer moeite doen om aan ongezond eten te komen – vallen in het niet bij de bredere maatschappelijke context van het probleem. Liefst de helft van de Nederlanders heeft immers overgewicht. Die zijn heus niet allemaal arm.
Debet aan deze gezondheidscrisis in slow motion is de voedselindustrie, wier zwaar bewerkt fabrieksvoedsel zonder voedingswaarde de schappen in de supermarkt vult. Vanwege dat overdadige aanbod van ongezond eten, is obesitas een epidemie die sociale klasse ontstijgt. Arm of rijk: het maakt niet uit.
Deze situatie overstijgt de eigen verantwoor-delijkheid van de Nederlander
Jongeren eten het minst gezond van alle leeftijdsgroepen. Dat is op zich niet nieuw, maar de huidige generatie eet wel ongezonder dan vorige generaties. Voor de duidelijkheid, jongeren hebben hier zelf geen schuld aan. Wat ze eten is een wisselwerking tussen vraag en aanbod.
Het resultaat is dat momenteel één op de acht Nederlandse kinderen overgewicht of obesitas heeft. Dit belemmert deze kinderen al op jonge leeftijd in hun bewegingsvrijheid en hun welzijn. Zij lopen grotere kans om op latere leeftijd chronisch ziek te worden.
In tien jaar tijd is het aantal fastfoodlocaties in de buurt van scholen met 40 procent gestegen. De marketing van ongezond voedsel is te vaak op kinderen gericht, en de publieke ruimte lijkt haast uitgegroeid tot één grote reclamezuil voor ongezonde voeding. Je hebt kennis van zaken nodig om in de supermarkt de gezonde producten tussen de ongezonde massa uit te kunnen vissen.
We willen maar zeggen: deze situatie overstijgt de eigen verantwoordelijkheid van de Nederlander. De crux van dit hele probleem is de grote hoeveelheid marketing voor ongezonde voeding. Maatregelen om het ongezonde eetgedrag van burgers te verbeteren worden wel eens weggezet als betuttelend – maar wat ons betreft is de marketing van de voedingsindustrie de échte betutteling.
Reclameverbod
Nu de zorg onbetaalbaar aan het worden is, zou gezondheid de hoogste prioriteit van de overheid moeten zijn. De huidige overheidsambities geven echter blijk van het tegenovergestelde. Wat betreft armoede reiken de ambities niet verder dan het niet verder laten oplopen van het aantal kinderen dat in armoede leeft. En onder meer het Voedingscentrum en het Partnerschap Overgewicht Nederland zullen worden getroffen door de bezuiniging van 250 miljoen euro die het ministerie van VWS gaat doorvoeren op onder meer gezondheidspreventie.
Om de volksgezondheid te beschermen, moet de overheid op meerdere plekken ingrijpen. Om te beginnen bij het aanpakken van de aanbieders van ongezonde voeding. Daarnaast moet er een verbod komen op aan kinderen gerichte reclame voor ongezond voedsel. De aanschaf van gezonde producten moet gestimuleerd worden via gunstige belastingtarieven. Tot slot moeten gezondheidsdoelen wettelijk worden vastgelegd.
Bevordering van de gezondheid is een grondwettelijke taak van de overheid – een taak die betrekking heeft op zowel mensen met geld, als mensen zonder geld.
Lees ook
De overheid kán het grootste deel van de Nederlanders boven de armoedegrens trekken. Waarom gebeurt het dan niet?
