De Amerikaanse techgigant Google wacht volgend jaar een cruciale rechtszaak. Het Amerikaanse ministerie van Justitie wil dat Google zijn populaire browser Chrome verkoopt, om een einde te maken aan een ‘illegaal monopolie’ rondom ’s werelds meest gebruikte zoekmachine.
De verkoop is een van de voorgestelde maatregelen om de macht van Google te breken. Het bedrijf zou daarnaast zoekindexgegevens moeten licenseren aan concurrenten en inzage geven hoe het de prijzen bepaalt voor advertenties. De aanklagers houden nadrukkelijk de optie open dat Google ook Android moet afstoten. Dat besturingssysteem draait op drie miljard telefoons.
Aan dit voorstel ging een onderzoek vooraf naar Googles dominante positie in de advertentiemarkt. Die is gebaseerd op het marktaandeel van de zoekmachine, zo’n 90 procent. Een federale rechtbank in Washington oordeelde eerder dat het bedrijf in de VS een illegaal monopolie creëerde door miljarden te betalen voor een voorkeurspositie in de veelgebruikte Safari-browser op de iPhone. Ook stelt het zijn eigen zoekmachine in als de standaard zoekfunctie in Google-producten als Chrome en Android.
In de EU werd Google al gedwongen om Android-gebruikers een keuzescherm te tonen als ze voor het eerst de browser of de zoekfunctie gebruiken. In de VS is dat nog niet het geval. Ook in Europa gingen tien jaar geleden stemmen op om Google op te splitsen, maar de EU deed nooit een poging om dat daadwerkelijk af te dwingen.
Verbijsterd
Google reageert verbijsterd op de voorstellen. Volgens Kent Walker, hoofd juridische zaken brengen de voorgestelde ingrepen de privacy van Amerikaanse gebruikers in gevaar en ondermijnen ze de kwaliteit van Chrome en Android. Ook zou de overheid zich met micromanaging bezighouden.
„Een eis is dat we een gebruiker niet één, maar twee keuzeschermen tonen, voordat-ie kan googlen op een Pixel-telefoon van Google. We zouden willen dat we dit verzinnen.”
Google heeft tot nu toe alle beschuldigen aangevochten en komt binnen een maand met eigen voorstellen.
De jaaromzet van Googles moederbedrijf Alphabet bedroeg in 2023 omgerekend 290 miljard euro. Advertenties vormen de grootste inkomstenbron. Er is groeiende concurrentie van AI-ontwikkelaars als OpenAI en Perplexity, die zelf antwoorden formuleren op basis van actuele data van het web. Google is ook bezig om bij een zoekopdracht zulke AI-antwoorden aan het rijtje resultaten toe te voegen.
Chrome is de meest gebruikte webbrowser ter wereld met een marktaandeel van bijna 70 procent. Door Chrome af te stoten komt er een einde aan Googles controle over dit cruciale ‘zoektoegangspunt’, stellen de aanklagers. Maar de openbare code waarop Chrome is gebouwd, is ook de basis van concurrerende browsers van Mozilla, Opera, Samsung en Microsoft.
De rechtszaak tegen Google dient begin april, als de nieuwe regering-Trump aan de macht is. Het was de eerste regering-Trump die Big Tech wilde aanpakken en het onderzoek naar Googles machtsmisbruik inzette, toen nog onder minister van Justitie William Barr.
Het belangrijkste wetgevende project van de regering-Trump heeft dinsdag een belangrijke horde genomen. Het kostte het nodige politieke drama, intern Republikeins armpje drukken, tientallen stemmingen over amendementen en drie dagen van onafgebroken debat, maar uiteindelijk stemde de Senaat nipt in met de zogeheten One big, beautiful bill.
Het voorstel gaat nu terug naar het Huis van Afgevaardigden, dat het vorige maand met één stem verschil aannam. Ook deze laatste, definitieve stemming dreigt weer spannend te worden, omdat Trumps partij er slechts een flinterdunne meerderheid heeft. Republikeinse senatoren deden bovendien aanpassingen die het al hoge Amerikaanse overheidstekort (ruim 6 procent) nog verder laten oplopen. Voor voorstanders van een strakke begroting in het Huis kan dit een reden zijn zich er alsnog tegen te keren.
Geen enkele Democraat steunde dinsdag het voorstel in de Senaat, en ook drie Republikeinse senatoren stemden tegen. Rand Paul uit Kentucky vond het gebrek aan begrotingsdiscipline een probleem, Susan Collins uit Maine en Thom Tillis uit North Carolina laakten de bezuinigingen op sociale voorzieningen. Daarmee staakten de stemmen, met 50 tegen 50, waarna vicepresident JD Vance in zijn dubbelrol als Senaatsvoorzitter de beslissende stem mocht uitbrengen.
Het begrotings- en belastingplan wordt door critici de „omgekeerde Robin Hood”-wet genoemd, omdat die leidt tot een enorme welvaartsoverdracht van het armste deel van de bevolking naar het rijkste. Ze verlengt onder meer de belastingenverlagingen die Trump in zijn eerste termijn doorvoerde, waar vooral de allerrijksten en grote bedrijven van profiteren. Deze worden permanent.
De rekening van die gigantische lastenverlichting (4.500 miljard dollar in de komende tien jaar) wordt vooral afgewenteld op de armste Amerikanen, van wie miljoenen hun zorgverzekering verliezen, en bijstand via het voedselbonnenprogramma. Door het snijden in Medicaid dreigt daarnaast een kaalslag in de zorg op het platteland – juist ook in staten die Republikeins stemmen.
De fractievoorzitter van de Republikeinen in de Senaat wordt omringd door journalisten. Foto Andrew Harnik/AFP
Kiezer kan volgend jaar afrekenen
Trump en vooral zijn partij nemen zo een grote gok. De wet is volgens peilingen impopulair bij een meerderheid van de Amerikaanse bevolking, die de Republikeinen hier al op zou kunnen afrekenen bij de Congresverkiezingen van november 2026, als het hele Huis en een derde van de Senaat opnieuw gekozen worden. Democraten hopen dan in ieder geval het Huis te heroveren. De tweede helft van zijn presidentschap zou Trump dan als aangeschoten wild in het Witte Huis zitten.
De Republikeinen pogen de onvrede vooral weg te nemen met rechts-populistische stokpaardjes (extra miljarden voor grensbewaking en migrantendetentie) en een belastingkorting op fooien en overwerk. De vraag in 2026 wordt of dit kiezers genoeg behaagt zodra ze de pijn beginnen te voelen.
Tegen dit Republikeinse plan stemmen vergde voor Republikeinen grote politieke moed, bleek de afgelopen weken. Afgevaardigden en senatoren die een nee-stem uitbrachten of daarmee dreigden, konden rekenen op de toorn van de president. Hij zou in de voorverkiezingen in 2026 hun uitdagers kunnen steunen. Door Trumps grote populariteit onder het fanatiekste deel van zijn electoraat kan een tegenstem voor een Republikeins politicus neerkomen op politieke zelfmoord.
Dat plaatst Republikeinen die electoraal spannende districten of staten vertegenwoordigen voor dilemma’s. Dit bewees senator Thom Tillis van North Carolina, nadat hij vorige week aankondigde „nee” te stemmen wegens de bezuinigingen op Medicaid. Hij werd meteen aangevallen door Trump en maakte een dag later bekend volgend jaar niet op te gaan voor herverkiezing.
Zijn vertrek kan de partij volgend jaar een mogelijk cruciale zetel kosten in de Senaat. Maar waarschijnlijk schatte Tillis in dat hij door steun aan deze impopulaire wet weggestemd zou worden. In het zuidelijke North Carolina maken zowel Democraten als Republikeinen kans te winnen. Voor de Republikeinen zal Trumps schoondochter en Fox News-presentator Lara Trump zich hier mogelijk kandidaat stellen.
Staatsschuld explodeert
Ondanks de forse bezuinigingen op zorg en sociale zekerheid zullen de belastingverlagingen circa 3.000 miljard dollar toevoegen aan de staatsschuld. Deze bedraagt nu al bijna 37.000 miljard (120 procent van het bbp, een verdubbeling ten opzichte van begin deze eeuw). De wet voorziet daarom ook in een ophoging van het wettelijke schuldenplafond met 5.000 miljard dollar.
Het chronisch gebrek aan begrotingsdiscipline in Washington leidt onder beleggers tot groeiend ongemak over de houdbaarheid van de Amerikaanse staatsschuld. Samen met Trumps zwalkende heffingenbeleid uitte dat zich de afgelopen weken in een hogere rente op obligaties met een lange looptijd. Dit kan op den duur ook leningen voor consumenten duurder maken.
De dollar blijft de hoeksteen van het mondiale financiële stelsel, en onder beleggers blijft vooralsnog brede vraag naar de munt en schuldpapier. Na aanvankelijke onrust tijdens de eerste behandeling door het Huis lijken de kapitaalmarkten er inmiddels rekening mee te houden dat dit voorstel er doorheen komt. Het ministerie van Financiën lost de dalende interesse op door meer korter lopende obligaties uit te geven.
Wat het zakenleven zal verheugen is dat de Senaat ‘sectie 899’ uit de Huis-versie heeft geschrapt. Deze bepaling had de Amerikaanse overheid de macht gegeven buitenlandse beleggers en bedrijven een extra belasting op te leggen over hun investeringen in de VS. In de versie van de wet die het Huis aannam stond ook dat Amerikaanse staten de komende tien jaar geen eigen wetgeving mogen doorvoeren om kunstmatige intelligentie aan banden te leggen. De Senaat heeft die bepaling, die de techlobby goed uitkwam, geschrapt.
Kritiek van Musk
Trumps voormalige bondgenoot Elon Musk sprak zich de afgelopen dagen opnieuw fel uit over het „potverteren” door „politieke zwijnen”. De Republikeinse topdonateur van de vorige verkiezingen dreigde volksvertegenwoordigers die voor het plan stemmen met politieke gevolgen. Met zijn miljardenvermogen zou hij volgend jaar rivalen kunnen steunen in de Republikeinse voorverkiezingen. Ook hint Musk op de oprichting van een derde partij om de macht van de „uniparty” van Democraten en Republikeinen te breken.
Lees ook
Trump: schrap subsidie aan bedrijven van Musk Nieuws
De president bleek niet gediend van deze kritiek. Hij opperde dat Musks bedrijven hun overheidsopdrachten konden verliezen, waarna hij terug zou moeten keren naar zijn geboorteland Zuid-Afrika. Trump zou de wet het liefst uiterlijk donderdag (Onafhankelijkheidsdag in de VS) op zijn bureau hebben liggen. Maar die door hem en zijn partij opgelegde deadline is niet keihard en dinsdag erkende Trump zelf dat het „erg lastig” kan worden.
Zeker twintigduizend Nederlandse mannen reizen jaarlijks naar het buitenland en maken zich daar schuldig aan seksueel kindermisbruik. Dat blijkt uit een dinsdag gepubliceerd onderzoek van het Wetenschappelijk Onderzoek- en Datacentrum (WODC). Daarmee is er voor het eerst inzicht in het aantal Nederlandse mannen dat in het buitenland seks heeft met minderjarigen.
Uit het onderzoek blijkt dat 2,3 procent van de Nederlandse mannen tussen de 18 en 80 jaar oud ooit in het buitenland seks heeft gehad met een minderjarige terwijl zij zelf volwassen waren. Over de hele bevolking gaat het daarmee om 131 duizend tot 171 duizend Nederlandse mannen.
Seksueel kindermisbruik is strafbaar, ook als dit door Nederlanders in het buitenland wordt gepleegd. Maar door de lage pakkans hebben Nederlandse autoriteiten weinig zicht op het aantal mannen dat zich schuldig maakt aan misbruik in het buitenland.
Twee derde van de mannen in het onderzoek pleegde het misbruik in de afgelopen vijf jaar. Daaruit concluderen de onderzoekers dat gemiddeld twintigduizend Nederlandse mannen per jaar deze vorm van misbruik pleegt. 1 procent van de mannen gaf toe onbetaalde seks te hebben gehad met een slachtoffer jonger dan 12 jaar.
Gemiddeld rond de 35
Enkele vaak genoemde landen waar de Nederlandse mannen naartoe gaan zijn België, Marokko, Spanje, Turkije en Thailand. Naar die landen reizen ook veel mannen om betaalde seks te hebben met meerderjarigen. Landen als Ethiopië, Jamaica en Myanmar daarentegen worden vaak genoemd als bestemmingsland voor seks met minderjarigen, en nauwelijks als bestemmingslanden voor betaalde seks met een persoon ouder dan 18 jaar.
De mannen die deze vorm van misbruik hebben gepleegd, zijn nu gemiddeld rond de 35 jaar. Dat strookt niet met het beeld dat politiemedewerkers en andere professionals over de groep hadden, schrijven de onderzoekers. Daarnaast blijkt dat het overgrote deel van de mannen in kwestie samenwoont met een partner, en dat bijna de helft hoogopgeleid is. Ongeveer een derde van hen zegt seksuele interesse in kinderen te hebben.
Dat mannen crimineel gedrag toegaven, verrast criminoloog Arjan Blokland niet, laat hij weten aan persbureau ANP. „Als criminologen vragen we mensen vaak naar dingen waarvan ze weten dat die niet mogen, maar die ze toch doen”, zegt hij. „We garanderen anonimiteit, dat helpt. Al blijft altijd de vraag: antwoorden mensen oprecht?” Blokland en zijn collega’s denken dan ook dat het werkelijke aantal Nederlandse kindermisbruikers in het buitenland hoger kan liggen.
Lees ook
Filmmaker Morgan Knibbe: ‘De seksindustrie in Zuidoost-Azië is het gevolg van het neokolonialisme’
De Turkse autoriteiten hebben dinsdag bij een operatie in de vroege ochtend zeker 120 mensen opgepakt in de havenstad Izmir. Dat melden lokale media en het Franse persbureau AFP. De arrestanten zijn veelal gemeenteambtenaren of leden van oppositiepartij CHP. Izmir geldt van oudsher als een bolwerk van de seculiere oppositiepartij. Volgens de Turkse nieuwssite The Independentzijn onder meer oud-burgemeester van Izmir Tunç Soyer en provinciaal partijvoorzitter van de CHP Şenol Aslanoglu gearresteerd.
In totaal vaardigde de openbaar aanklager voor 157 mensen arrestatiebevelen uit wegens fraude, corruptie en het sjoemelen met aanbestedingen. De arrestaties volgen een dag op de arrestatie van dertig mensen in Istanbul vanwege een vermeende poging om deel te nemen aan een Pride-mars.
Politieke operatie
CHP-bestuurder Murat Bakan schrijft in een eerste reactie dat het gaat om een politieke operatie van president Recep Tayyip Erdogan. Volgens Bakan vertoont de vervolging gelijkenissen met de arrestaties van CHP-burgemeester Ekrem Imamoglu in Istanbul in maart.
Imamoglu was een week voor zijn arrestatie voorgedragen als oppositiekandidaat voor de presidentsverkiezingen, die in principe gepland staan voor 2028. Volgens vroege peilingen maakt de CHP daarbij een goede kans om de AK-partij van zittend president Erdogan te verslaan.
Maar nu zit Imamoglu dus vast. De Turkse openbaar aanklager beschuldigt hem van corruptie; Imamoglu ontkent de aantijgingen. Zijn arrestatie zorgde voor een golf van protesten in Turkije, onder meer in Istanbul en Izmir.
Volgens Bakan gaat het bij deze laatste arrestatiegolf in Izmir om aantijgingen „die al lang bekend zijn”. „Er is geen vluchtrisico. Waren de arrestanten opgeroepen om te getuigen, dan hadden ze zeker ingestemd. Deze arrestatiegolf bij dageraad kent geen wettelijke noodzaak, maar is duidelijk een politieke keuze. […] We zien hier geen rechtsstaat, maar een gerechtelijke macht die handelt in opdracht.”
Lees ook
Maker van getekende gevangenis-handleiding: ‘De rechtspraak is een politiek speeltje in Turkije’
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data134407053-aad582.jpg|https://images.nrc.nl/Opu3R8B3WToQSog4-aEfvHjj5y4=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data134407053-aad582.jpg|https://images.nrc.nl/z3MiuYNF60KYIAYUU-sU2yorxNg=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data134407053-aad582.jpg)
