In de eerste dagen na de overwinning van Donald Trump probeert Europa zich voor te bereiden op zijn presidentschap en in te schatten of en hoe hij zijn campagnebeloften zal invullen. Elke opmerking uit Trumps naaste omgeving wordt zorgvuldig gewogen – zeker als het gaat om Poetins oorlog in Oekraïne en de Amerikaanse rol in de NAVO.
Daags na de verkiezingen belde Trump al met de Oekraïense president Volodymyr Zelensky. Volgens The Washington Post zou hij vorige week donderdag ook gesproken hebben met de Russische president Vladimir Poetin, al ontkende Poetins woordvoerder dat maandag met klem.
Tijdens de campagne snoefde Trump dat hij de oorlog binnen 24 uur zou beëindigen. Niemand nam die grootspraak letterlijk, maar het is duidelijk dat hij de rol van vredestichter ambieert, ook al weet niemand nog hoe hij partijen tot elkaar wil brengen. Tegelijk is Trump tegen grootschalige Amerikaanse steun voor Oekraïne en wil hij dat Europa meer bijdraagt aan de eigen defensie.
Het telefoontje met Zelensky was bijzonder, omdat ook ondernemer en Trump-vertrouweling Elon Musk zich kort in het gesprek mengde. Musk levert Starlink-satellietverbindingen aan Kyiv en zou beloofd hebben dat te blijven doen, aldus nieuwssite Axios.
Trump zou gezegd hebben dat hij Oekraïne steunt, zonder in te gaan op details. Het gesprek zou 25 minuten geduurd hebben, maar de twee zouden niet gesproken hebben over het beëindigen van de oorlog.
Zelensky noemde het een „uitstekend” telefoontje: „Ik feliciteerde zijn familie en zijn team met hun geweldige prestatie. We kwamen overeen contact te houden en samen te werken. Sterk en standvastig Amerikaans leiderschap is essentieel voor de wereld en voor een rechtvaardige vrede.”
Pure fictie
In het geprek met Poetin zou Trump erop hebben aangedrongen de oorlog niet te escaleren, aldus de The Washington Post, die zich beriep op anonieme bronnen. Maandag beweerde het Kremlin echter dat er helemaal geen gesprek had plaatsgevonden. „Pure fictie”, aldus Kremlin-woordvoerder Dmitri Peskov, die eraan toevoegde dat Poetin voorlopig ook geen plannen had om met Trump te spreken.
Die glasharde ontkenning contrasteerde met Peskovs opmerkingen een week eerder, toen hij had gezegd dat het Kremlin een gesprek tussen Poetin en Trump vóór diens inauguratie in januari niet uitsloot, maar dat Trump daartoe het initiatief moest nemen. Mogelijk was dat aanleiding voor Trump om de telefoon te pakken, iets wat hij de afgelopen jaren vaker deed.
Lees ook
‘Poetin feliciteert Trump alsnog, maar hoopt hij ook echt op warmere banden?’
Dat Poetin en het Kremlin de contacten met team-Trump liever niet aan de grote klok hangen, is niet heel verrassend. Rusland benadrukt telkens weer geen plannen te hebben om de oorlog te beëindigen en zeker niet om die te bevriezen. Bovendien zouden Ruslands (schaarse) buitenlandse bondgenoten, China voorop, argwaan kunnen krijgen over snelle opwarming van de contacten. En ook de Russische burger, die met angst voor Amerikaanse agressie de loopgraven in wordt gedreven en de oorlogsindustrie gaande houdt, moet niet de indruk krijgen dat de VS ineens salonfähig zijn geworden. Desalniettemin noemde Peskov de signalen vanuit Mar-a-Lago zondag positief. „Hij spreekt tenminste over vrede en niet over een confrontatie.”
Europees probleem
Ook in Rusland bestaat veel scepsis over Trumps vermeende vredesplannen. Beoogd vice-president JD Vance heeft geopperd om Rusland de veroverde gebieden te laten behouden en van Oekraïne een neutrale maar zwaar bewapende staat te maken.
„Trump en Vance zijn aan het luchtfietsen. Ik kan me niet voorstellen hoe Moskou en Kyiv hiermee in zouden stemmen”, zei militair analist Roeslan Leviev tegen de Russische nieuwszender Dozjd. Volgens Leviev lijkt Trump ‘vrede’ te willen bewerkstelligen, ongeacht op wiens voorwaarden of in wiens voordeel. „Als het Rusland tot voordeel strekt, dan prima. Zolang de VS maar van de oorlog afkomen. Het is in Trumps ogen een Europees probleem, dus laat Europa betalen of soldaten sturen.”
Het Kremlin ontkende maandag eveneens dat een gesprek in het verschiet zou liggen met Duitsland. De Duitse kanselier Olaf Scholz sprak zondag met Trump over een „terugkeer van vrede” op het Europese continent. „Het is prematuur om te spreken over eventuele veranderingen in de Europese opstelling ten aanzien van Rusland”, citeerde staatspersbureau Ria Novosti Peskov op X. Om eraan toe te voegen dat „Europese leiders blijven streven naar een strategische nederlaag van Rusland” en dat „geen enkel type Westers wapen” in staat is de huidige dynamiek te veranderen.
Europese leiders zoeken elkaar dezer dagen vaak op. Eind vorige week spraken ze elkaar twee dagen in Boedapest, deze maandag ontving Emmanuel Macron de Britse premier Keir Starmer, en de Poolse premier Donald Tusk kondigde aan nog dit jaar een reeks gesprekken met Europese leiders en NAVO-secretaris-generaal Mark Rutte te organiseren. „Niemand wil dat Oekraïne zwakker wordt of zelfs capituleert; dat zou een fundamentele bedreiging voor Polen en Poolse belangen zijn.” EU-buitenlandchef Josep Borrell zei afgelopen weekend op bezoek in Kyiv: „We zullen Oekraïne steunen waar we kunnen.”
Tegenoffensief
Ondertussen maakt Rusland zich op voor een grootschalig tegenoffensief in de regio Koersk, waarvan Oekraïne sinds augustus een deel bezet houdt. De Oekraïense commandant der strijdkrachten, generaal Oleksandr Syrsky, schreef maandag op Telegram dat „tienduizenden” Russische soldaten proberen de Oekraïense troepen uit Koersk te verdrijven. In het weekeinde meldden Oekraïense en Amerikaanse overheidsfunctionarissen al aan The New York Times dat Rusland een troepenmacht van vijftigduizend man opbouwt in Koersk. Daaronder zouden ook Noord-Koreaanse soldaten zijn.
In Koersk controleerden de Oekraïense strijdkrachten aanvankelijk een gebied van zo’n duizend vierkante kilometer, maar inmiddels hebben Russische troepen delen daarvan heroverd. Eind oktober werd bovendien duidelijk dat Moskou in Koersk hulp krijgt van zeker tienduizend Noord-Koreaanse soldaten.
Trump en Vance zijn aan het luchtfietsen
Een woordvoerder van de Oekraïense strijdkrachten zei maandagmiddag bovendien tegen het persbureau Reuters dat Russische troepen een aanval voorbereiden in de zuidelijke regio Zaporizja. Daar is de afgelopen maanden relatief weinig gevochten.
Volgens generaal Syrsky blijft de situatie aan het front „moeilijk” voor Oekraïne en lijkt de positie „te verslechteren”, zo tekende hij zondagavond op. Hij wijt dat vooral aan het numerieke overwicht dat de Russen hebben. Vooral langs de oostelijke frontlinies in Oekraïne, in de Donbas, zijn de Russen al het hele jaar in opmars, al gaat het traag en zijn de verliezen aan Russische zijde enorm.
Volgens de Britse minister van Defensie John Healey werden alleen al in de maand oktober 41.980 Russische soldaten gedood of verwond in Oekraïne, wat neerkomt op een gemiddelde van 1.345 slachtoffers per dag. Daarmee zou het voor de Russen tot nu toe de dodelijkste maand in de oorlog zijn. Volgens Londen zijn sinds de grootschalige Russische invasie al 696.000 Russen gedood of gewond geraakt.
Dat aantal komt in de buurt van de schattingen die Kyiv maakt over de Russische slachtoffers: Oekraïne gaat uit van 710.660 doden en gewonden. Zondag zou met 1.770 Russische slachtoffers in één etmaal opnieuw een ‘record’ zijn gebroken, aldus de Oekraïense regering.
Zondagochtend voerde Oekraïne de grootste drone-aanval op Moskou uit sinds het begin van de oorlog. Het Russische ministerie van Defensie meldde zondag 84 Oekraïense aanvalsdrones te hebben neergehaald, waarvan 32 in de regio Moskou. Volgens de Oekraïense militaire leiding werden bij de aanvallen onder meer munitie-opslagplaatsen in de zuidelijke regio Brjansk geraakt.
Met medewerking van Eva Cukier
Lees ook
In de bossen van Soemy voelt de strijd tegen Rusland steeds meer als een wereldoorlog
