„We kijken terug op een gitzwarte nacht, en ook vandaag is het nog donker”, stelt de Amsterdamse burgemeester Femke Halsema vrijdag op een persconferentie over het geweld tegen supporters van de Israëlische voetbalclub Maccabi Tel Aviv. „Jongens op scooters gingen kriskas door de stad, op zoek naar supporters”, vertelt Halsema. „Het was ‘hit and run’. Voetbalfans werden geslagen en geschopt, waarna de relschoppers er snel vandoor gingen, vluchtend voor de politiemacht die massaal op de been was.”
Halsema „begrijpt heel goed dat dit de herinnering aan pogroms terugbrengt”, de van oorsprong Russische term voor het grootschalig en buitensporig geweld tegen Joden. Op vele plaatsen in Amsterdam, nota bene op de avond waarop in de Portugese synagoge de Kristallnacht werd herdacht, werden na de wedstrijd tegen Ajax in de Johan Cruyff Arena Joodse supporters tegen de grond gewerkt en mishandeld. „Onverdraaglijk en onverteerbaar”, aldus Halsema. „Ik ben woedend. Ik schaam mij voor het gedrag door relschoppers en criminelen. Deze uitbarsting van antisemitisme is on-Amsterdams.”
‘Geen reden om uitpubliek te weigeren’
De vraag is of dit geweld voorkomen had kunnen worden. Wat hebben de autoriteiten gedaan om de lieve vrede te bewaren? Had, bijvoorbeeld, burgemeester Halsema niet kunnen bepalen dat de wedstrijd zonder publiek uit Israël moest worden gespeeld? Zo’n maatregel wordt toch regelmatig genomen? Halsema: „Maccabi Tel Aviv geldt in de voetbalwereld als een niet hoog risico club. Er was geen enkele reden om het uitpubliek te weigeren. Daar was ook geen grond voor. Ik zou zelf grote bezwaren hebben tegen zo’n vergaande maatregel; ik zou toeschouwers weigeren, niet omdat zij zich misdragen maar omdat elders in de stad, iets wat wij niet konden voorzien, anderen zich misdragen.”
Dat laatste staat te bezien, want sport en politiek worden niet altijd gescheiden. Dat was ook de reden dat Halsema naar eigen zeggen voorafgaand aan de wedstrijd bij de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) had gepolst.
Halsema: „Wij waren ons bewust van de politieke omstandigheden waarin deze wedstrijd zich af zou spelen. Dat heeft ertoe geleid dat ik als onderdeel van alle voorbereidingen een aantal weken geleden opnieuw heb gebeld met de directeur van de NCTV en gevraagd om een extra dreigingsinschatting.” Alle politieke spanningen én de gelijktijdige herdenking van de Kristallnacht in ogenschouw nemend, had de NCTV vervolgens „opnieuw bevestigd dat er geen concrete dreiging” was. Halsema: „Wel vroeg de NCTV ons om maatregelen te treffen om het zo rustig en ordentelijk mogelijk te laten verlopen.”
Hit and run-acties
En dat is gebeurd, zeggen burgemeester Halsema en de Amsterdamse politiechef Peter Holla. Er zijn ‘veiligheidsrisicogebieden aangewezen. Er is preventief gefouilleerd. Er was „extra inzet” op het signaleren van supportersgroepen, pro-Palestijnse activisten en relschoppers. Ook is een appel gedaan aan clubs, supporters en voetbalbond om de wedstrijd „niet politiek” te maken en zich „niet te laten provoceren”. Demonstraties zijn verplaatst. En er zijn achthonderd politiemensen op de been geweest, plus zes pelotons Mobiele Eenheid en arrestatieteams. „We hebben het maximale klaargezet”, aldus politiechef Holla.
Er zijn woensdag al groepen supporters en activisten uit elkaar gehouden, en een groep van vierhonderd Joodse voetbalsupporters is uit het Holland Casino veilig begeleid „na een online oproep aan taxichauffeurs” om zich te organiseren en naar het Casino op te stomen. En hoe het dan mogelijk is dat na de wedstrijd donderdag zo veel Israëlische supporters mishandeld konden worden? Holla: „De situatie bij het stadion was rustig. De problemen ontstonden later in de binnenstad. „Groepen Israëlische supporters lopen door de binnenstad. Vervolgens plegen relschoppers hit and run-acties op deze supporters. Met als gevolg een aantal ernstige mishandelingen. Ik wil opmerken dat het bijzonder moeilijk is om tegen dit soort flitsmomenten verspreid door de stad op te treden.”
Burgemeester Halsema: „We hadden gerekend op relletjes en opstootjes. Daarom was er ’s nachts ook zo’n grote politiemacht op de been. Maar optreden tegen scooters is buitengewoon ingewikkeld.” Holla: „We hadden in de binnenstad voldoende politiemensen. Een heel klein groepje komt aanrijden zonder te manifesteren dat het iets verkeerds gaat doen. Vervolgens gaan ze op zoek naar personen, mishandelen hen en gaan snel weer weg. Als dat continu doorgaat, wordt het optreden ernstig bemoeilijkt.”
63 aanhoudingen
Er zijn in de nacht van donderdag op vrijdag 63 aanhoudingen verricht. Tien aangehouden personen zaten vrijdag nog vast. Justitie is op zoek naar filmpjes en getuigen, vertelt de Amsterdamse hoofdofficier René de Beukelaer.
Zij worden vooralsnog verdacht van openbare geweldpleging, maar daar kunnen nog andere strafverzwarende verdenkingen bij komen; justitie onderzoekt antisemitische motieven, verbanden tussen de mishandelingen, wellicht bovendien in een georganiseerd verband.
