Terwijl de peilingen van de Amerikaanse presidentsverkiezingen wijzen op een nek-aan-nekrace tussen Kamala Harris en Donald Trump, worden op diverse locaties in de Verenigde Staten verregaande veiligheidsmaatregelen genomen. Amerikaanse media schrijven over drones en noodknoppen bij stembureaus – en zelfs sluipschutters op de daken. Rond het Witte Huis, het Capitool en diverse campagnelocaties zijn veiligheidshekken neergezet. Sommige winkels hebben hun ramen dichtgetimmerd, voor het geval er plunderingen uitbreken.
In twee staten, Nevada en Washington, staat de Nationale Garde al paraat om in te grijpen bij ongeregeldheden. Op veel plekken worden rond de verkiezingsdag extra agenten opgeroepen. Door de maatregelen moeten stemmers én verkiezingsmedewerkers veilig blijven. Tegelijk dienen ze ook het gevoel te versterken dat de stembusgang eerlijk en transparant verloopt. Er is immers overal surveillance.
De FBI en het ministerie van Binnenlandse Veiligheid waarschuwden eerder dat zij rekening houden met onrust en geweld rond de verkiezingen, zo meldde de Amerikaanse nieuwszender NBC. „Extremisten die geloven in complottheorieën zoals verkiezingsfraude” zouden de stembusgang kunnen „terroriseren en verstoren” en stembureaus, campagne-evenementen en politici kunnen aanvallen. Tot nu toe zijn er weinig incidenten gemeld. Een stembureaumedewerker is geslagen en twee stembussen werden in brand gestoken, maar verder is het nog rustig.
Vrees voor geweld bij winst Harris
Analisten vrezen dan ook vooral geweldsuitbraken in het geval dat Kamala Harris de verkiezingen wint, en Donald Trump onterecht beweert dat hij eigenlijk gewonnen heeft – zoals hij ook deed in 2020. Toen verspreidde Trump de onware theorie dat er massale verkiezingsfraude had plaatsgevonden en dat niet Joe Biden maar hij de meeste stemmen had gekregen. Dat dit niet klopt, is sindsdien meermaals bewezen, maar Trump blijft de theorie verspreiden – en veel van zijn aanhangers geloven dat die waar is.
Trump heeft bij deze verkiezingen niet gezegd dat hij de uitslag hoe dan ook zal accepteren. De afgelopen tijd beschuldigde hij de Democraten ervan dat zij de aankomende verkiezingen in hun voordeel zullen vervalsen. Bewijzen om deze ongefundeerde bewering te boekstaven leverde de Republikein niet. Harris heeft gezegd voor vrije en eerlijke verkiezingen en een vreedzame machtsoverdracht te zijn.
Liveblog Race naar het witte huis
Drones, sluipschutters en meer politie: extra veiligheidsmaatregelen rond Amerikaanse verkiezingen
Alex: „We kennen elkaar uit het Haagse uitgaansleven.” Belle: „Club Westwood, een begrip onder Haagse kakkers.” Alex: „Ik was negentien toen ik Belle voor het eerst sprak.”
Belle: „Ik was toen vijftien. We zijn vier jaar lang bevriend geweest.”
Alex: „Ik had toen andere vriendinnetjes.”
Belle: „En ik andere vriendjes.”
Alex: „Totdat we voor het eerst zoenden, vier jaar later.”
Belle: „Toen werden we ‘exclusief’ met elkaar, zoals onze kinderen dat nu noemen. Ja, dat is het voordeel als je tienerkinderen hebt: zo blijf je op de hoogte van de nieuwste termen.”
Alex: „We zijn nu 31 jaar samen.”
Belle: „We wonen in het Statenkwartier in Den Haag, niet ver van het strand.”
Alex: „Tussen de hockeyclub en de voetbalclub. Dat is handig, want onze dochters zitten op hockey, bij HDM, en mijn zoon en ik zijn beiden lid van voetbalclub Quick.”
Belle: „Tijdens onze studie hebben we nog wel even buiten Den Haag gewoond. Ik heb in Leiden gestudeerd, fysiotherapie.”
Alex: „En ik fiscale bedrijfseconomie in Rotterdam.”
Belle: „Maar meteen daarna zijn we weer lekker in Den Haag gaan wonen.”
Nederlands kampioen
Alex: „Ik ben docent rekenen op een middelbare hotelschool: IHMS, de International Hotel and Management School van ROC Mondriaan. Na mijn studie ben ik nog een tijdje belastingadviseur geweest, maar dit vind ik veel leuker. Ik werk al twintig jaar op het ROC Mondriaan, waarvan tien jaar bij de hotelschool. Daar ben ik ook coach, mentor en begeleider van de studentenraad. Ik voel me uiteindelijk meer coach in bredere zin dan alleen docent. Ik heb ook het hockeyteam van mijn dochter getraind en ben trainer van de damescricketselectie van Quick geweest. Daarmee zijn we een paar keer Nederlands kampioen geworden, wat geweldig was.”
Belle: „Ik ben fysiotherapeut in het Haags Medisch Centrum. Ik draai poli met verschillende specialisten zoals neurologen, orthopeden en traumatologen. Iedere dag is anders en vol verrassingen. Ook hou ik me in het ziekenhuis bezig met het coördineren en faciliteren van de zorg bij kindermishandeling. Vroeger had ik daarnaast ook nog een particuliere praktijk hier in de buurt, dus toen had ik vooral mensen uit deze wijk – zeg maar kakkers met een tennisarm. Wat ik leuk vind in het ziekenhuis, is de culturele en economische diversiteit van patiënten. Van vrienden van de chirurgen tot daklozen en alles wat ertussen zit. Verder werk ik als sporttherapeut om sporters te helpen met revalideren en als fysio van het Nederlandse beachvolleybalteam.”
Ademcoach
Alex: „Sinds een jaar ben ik ook ademcoach voor leerlingen met angstigheid en hyperventilatie. Via de adem kun je ze helpen kalmer te worden. We hebben op het ROC verschillende docenten die coach zijn voor leerlingen met problemen als faalangst, ADHD, dyslexie, dyscalculie. Die lijst wordt steeds langer. Vaak heeft het ook met zelfvertrouwen te maken. Als ademcoach help ik leerlingen zich bewuster te worden van de adem en via oefeningen rustiger te ademen.”
Belle: „Ik doe eens per maand een weekenddienst. Daardoor kan ik wat vaker vrije dagen opnemen als ik naar het buitenland moet met het beachvolleybalteam.”
Alex: „Ik heb als docent natuurlijk vrij tijdens schoolvakanties. Dan kan ik de kinderen extra aandacht geven die dan ook vakantie hebben. Maar inmiddels zijn ze 16, 18 en 19, dus nu speelt dat minder.”
Belle: „Onze oudste dochter Bibi studeert geneeskunde in Amsterdam, maar woont nog thuis, vooral vanwege het kamertekort.”
Alex: „Onze jongste dochter Fiep (16) speelt hockey in het hoogste team onder de selectieteams. Dus ze doet niet mee met het NK, maar ook op dit niveau wordt heel leuk hockey gespeeld. Vorig jaar heb ik haar groepje getraind. Dit jaar ben ik er alleen op zaterdag bij als coach. Doordeweeks worden ze door iemand anders getraind. Misschien doe ik het volgend jaar wel weer. Ik kan goed overweg met pubers en vind pubergedrag leuk.”
Belle: „Hij is heel populair. Fieps vriendinnen vragen alweer of hij ze volgend jaar weer wil trainen.”
Alex: „We zullen zien.”
Koud douchen
Belle: „Het is hier in huis een georganiseerde chaos. We weten ’s ochtends niet wat we ’s avonds gaan eten en wie er kookt.”
Alex: „Het is net hoe het loopt.”
Belle: „De kinderen vliegen in en uit. Soms zijn ze aan het sporten of eten ze bij vriendjes en vriendinnetjes. Soms eten ze thuis en nemen ze iemand mee. Het is elke avond anders. Ik kook net iets vaker, denk ik, maar als Alex kookt, is het lekkerder. Hij neemt er meer tijd voor en houdt zich aan de recepten. Ik ben meer van makkelijk snel klaar, maar we koken wel allebei altijd gezond en vers.”
Alex: „Ik douche elke ochtend zes minuten koud. Ik begin met een warme douche, maar daarna zet ik hem op koud.”
Belle: „Toen hij daar mee begon, weet ik niet wat de buren ervan dachten. Want hij schreeuwde wat af.”
Alex: „Vooral in Finland deed ik dat, toen ik net begon, want daar is het water echt ijskoud.”
Belle: „Ik hou helemaal niet van koud en nat.”
Alex: „We zijn yin en yang. Maar we zijn niet getrouwd. Waarom niet? Nou, mijn vrouw wilde altijd het gevoel hebben dat ze vrij was.”
Belle: „Niet vastzitten aan iemand.”
Alex: „Daarom is ze nu al 31 jaar met mij. Anders was het niet gelukt. Maar hoe ouder ze wordt, hoe méér ze wil trouwen.”
Het onderwerp stond in de top drie van de belangrijkste thema’s van de Amerikaanse kiezer: abortuswetgeving. Volgens het landelijke kiezersonderzoek van Edison Research vonden kiezers alleen de onderwerpen democratie en economie belangrijker. Daarna volgden migratie en buitenlandbeleid.
In verschillende staten kon er dinsdag niet alleen op een nieuwe president gestemd worden, maar ook op het afschaffen van een verbod op abortus, het verruimen van de abortustermijn of het verankeren van het recht op abortus in de wet.
In zeventien Amerikaanse staten is abortus sinds 2022 verboden, of alleen mogelijk wanneer de zwangerschap voor zes weken wordt afgebroken. Burgerrechtenactivisten en medisch personeel hebben veel kritiek op die termijn, omdat veel vrouwen dan nog niet weten dat ze zwanger zijn. In drie van deze zeventien staten konden kiezers zich uitspreken over het recht op abortus. In totaal konden kiezers in tien staten stemmen over het onderwerp.
In de zeven andere staten is abortus weliswaar al mogelijk – de termijn verschilt per staat van vijftien weken tot na 24 weken – maar konden kiezers stemmen om het recht op abortus in de grondwet te verankeren. Dit gebeurde in zes staten: in Arizona, Colorado, Maryland, Nevada en New York is het recht op abortus nu opgenomen in de wet. Op Arizona na was abortus in deze staten al toegestaan tot de levensvatbaarheid van de foetus.
Missouri
De opvallendste uitspraak kwam uit Missouri, de eerste staat waar abortus in 2022 weer illegaal werd. Dat is nu teruggedraaid: abortus is gelegaliseerd tot 24 weken zwangerschap.
Missouri wordt omringd door vier staten waar abortus geheel is verboden of tot maar zes weken is toegestaan. De uitkomst in de Republikeinse staat, met iets meer dan 50 procent van de stemmen voor het opheffen van een abortusverbod, is een overwinning voor de Democraten. Zij hadden van het recht op abortus een belangrijk speerpunt in hun campagne gemaakt.
Lees ook
Babysterfte in VS gestegen na abortusrestricties
Ook in de staat Nebraska konden kiezers stemmen om het recht op abortus tot de levensvatbare fase van de foetus grondwettelijk vast te leggen. Dat gebeurde niet. De termijn waarbinnen abortus is toegestaan, blijft twaalf weken in Nebraska.
Dat is zes weken langer dan in de staten South Dakota en Florida, waar kiezers zich eveneens konden uitspreken om hun wetgeving aan te passen. In Florida moest 60 procent voor een aanpassing van de wet zijn, maar de ja-stemmers kwamen maar net boven de 40 procent uit. In South Dakota stemden nog meer kiezers dan in Florida tegen het aanpassen van het recht op abortus. Daar blijft een volledig verbod gehandhaafd.
De wereld zal het ermee moeten doen: Donald Trump is door de Amerikaanse kiezer een tweede termijn gegund. De overwinning, veel overtuigender dan vooraf door velen verwacht, is een geopolitieke aardschok waarvan de implicaties nog nauwelijks te bevatten zijn. Herinneringen aan 2016 komen snel boven, toen Trump tegen de communis opinio in de Democratische kandidaat Hillary Clinton versloeg. Maar de vergelijking gaat ook mank. Trump trad aan zonder plan, had zelf niet eens op de overwinning gerekend. Er bestond nog een Republikeinse tegencultuur, en Trump kreeg nog wel eens weerwoord uit eigen kring. Hoe disruptief en chaotisch de eerste vier jaren onder president Trump ook waren, deze keer wordt het anders, serieuzer.
De Amerikaanse democratie, maar ook de wereldorde, zullen de consequenties snel merken. Deze keer ligt er een plan klaar, heeft Trump de Republikeinse partij veranderd in een verlengstuk van zichzelf, en zijn oppositionele stemmen verstomd. De Republikeinen, die volledig meegingen in Trumps retoriek van verheerlijking van autocratie, misogynie en verdeeldheid, hebben bovendien hun greep op het Huis van Afgevaardigden behouden en de meerderheid in de Senaat gekregen. Dat betekent dat Trump zijn gang kan gaan, bijvoorbeeld bij de benoeming van rechters in het Hooggerechtshof, mochten daar plekken vrijkomen, of federale rechters. Maar ook als hij beleid wil doorvoeren dat, deze keer wél, minutieus is voorbereid.
Veel valt te zeggen over de oorzaken van Trumps overwinning. De Democratische regering-Biden heeft zorgen van Amerikanen over de economie nooit weg kunnen nemen, en veel Amerikanen voelen de gevolgen van de inflatie en de stijgende kosten van het dagelijks leven elke dag. Macro-economisch succes leefde onder kiezers minder. Immigratie bleef een groot thema onder kiezers, met name in het zuiden, en de Democraten wisten geen weerwoord te bieden aan Trumps harde woorden. De coalitie die Trump deze keer wist te smeden, is veel breder dan zijn 2016-electoraat: meer Afro-Amerikaanse en latino-kiezers stapten over, en ook onder jongere kiezers deed Trump het goed. Kiezers namen zijn radicalisme voor lief: Amerika is al bekend met zijn retoriek sinds 2015, toen hij zich meldde voor het presidentschap, en kennen zijn provocatieve, larger than life-persoonlijkheid al sinds de jaren tachtig, toen hij een publiek figuur werd. Het openlijke racisme dat in de campagne van Trump werd geuit, bijvoorbeeld op een bijeenkomst in New York vorige week, maakte geen verschil.
De Democraten hebben veel te lang vastgehouden aan de kandidatuur van president Joe Biden, ook toen het evident was dat hij niet langer fit genoeg was voor een nieuwe termijn. Niet alleen had de toen nog relatief onbekende Kamala Harris daardoor minder tijd om zich voor te stellen aan het Amerikaanse volk, de plotselinge wissel middenin de race riep ook vragen op over de interne partijdemocratie bij de Democraten. Biden heeft daarmee niet alleen zijn partij beschadigd, maar ook zijn erfenis. Als president was hij op veel terreinen succesvol, vooral in economisch opzicht, maar dat succes eindigt nu in een overwinning van Trump. Kamala Harris heeft onvoldoende duidelijk kunnen maken wat háár agenda is, en wat zij wilde met de VS. Ze bleef daardoor het verhaal vertellen van een regering die impopulair was, zonder een eigen accent te willen leggen. De partij moet ernstig aan herbezinning gaan doen. Maar in de eerste plaats moeten de Verenigde Staten, Oekraïne, het Midden-Oosten, Taiwan én Europa zich schrap zetten.
