Als een compact driehoekje staan ze zaterdagavond op de vijandige helft. Niet in de opbouw, om rond te spelen, tot een van hen een vrije doortocht heeft tot het doel van koploper PSV, maar als verdediging. Een soort wachttorens zijn ze, Ajax-aanvallers Chuba Akpom, Brian Brobbey en middenvelder Kian Fitz-Jim. Met in hun midden de gevangene van de avond: PSV-middenvelder Malik Tillman.
Het zou een uitdaging worden om het spel van de regerend landskampioen te verstoren, voorspelde Ajax-trainer Francesco Farioli een dag eerder. PSV is in zijn ogen de beste, meest constante ploeg in de Eredivisie: tien wedstrijden gespeeld, tien gewonnen, acht punten los. Verdedigend ijzersterk, met slechts zes tegengoals. Aanvallend misschien nog wel machtiger: met 35 doelpunten, gemiddeld meer dan drie per wedstrijd.
De oplossing zoekt de Italiaan zaterdag in het uitschakelen van Tillman, de jonge Amerikaan die op het middenveld de geblesseerde Jerdy Schouten vervangt. Telkens als de centrale verdedigers van PSV hem willen inspelen, zit Fitz-Jim meteen in zijn rug. Brobbey en Akpom sluiten vervolgens de route naar de backs af, waardoor Tillman alleen maar kan terugspelen. Opbouw afgeslagen.
De motor in het spel van PSV
Farioli richt zich daarmee op de motor in het spel van PSV. In de voetbalvisie van trainer PSV speelt de controlerende middenvelder, de ‘nummer 6’, een cruciale rol. “Op die positie, voor de defensie, begint het voetbal”, legde de trainer vier jaar geleden uit in gesprek met VI. Bosz wil er daarom geen “bal-afpakker” opstellen, maar een technische speler, die het positiespel op het middenveld kan domineren en in de verdediging de weg naar de spits afsluit.
Tijdens zijn loopbaan was Bosz zelf zo’n speler. En bij de clubs die hij daarna trainde, zocht hij er ook altijd één: Marko Vejinovic bij Vitesse, de ervaren Lasse Schöne bij Ajax. In de ogen van de PSV-trainer begint de aanval met het vrijspelen van die controleur, via centrale verdedigers, en anders via de backs, om van daaruit de weg naar het vijandige doel te zoeken.
In zijn eerste jaar in Eindhoven was de keuze eenvoudig: gelijk met Bosz kwam ook middenvelder Jerdy Schouten over van Bologna. Hij groeide meteen uit tot de vaste keuze en een van de betere spelers van de Eredivisie. Ook dit seizoen begon Bosz met Schouten als controleur voor de verdediging, totdat de middenvelder twee weken geleden in het uitduel tegen AZ een spierblessure opliep.
Aanvankelijk probeerde Bosz dat gat in te vullen met de multi-inzetbare Mauro Junior in te vullen, of met verdediger Olivier Boscagli, maar over geen van beide was hij echt tevreden. In het uitduel tegen Paris-Saint Germain in de Champions League gaf hij Tillman de kans, die tot dan toe vooral speelde op de positie van aanvallend middenvelder en soms als linksbuiten.
Over de Amerikaan was Bosz meteen tevreden. In Tillman vond hij de technische voetballer die kan opbouwen, en die bovendien ook verdedigend sterk is. Een speler die het hele seizoen bovendien al op hoog niveau presteert: of het nou gaat om het veroveren van ballen, het aantal succesvolle onderscheppingen of het creëren van kansen – in de meeste lijstjes stond Tillman bij de eerste tien in de Eredivisie. Een “alleskunner”, noemt Bosz hem.
PSV minder dominant
Tegen het linke PSG is Tillman een van de betere spelers van het veld, voortdurend verovert hij ballen of staat hij op de goede plek om een pass te onderscheppen. Een paar dagen later bij de 6-0 overwinning op PEC Zwolle overtuigt hij weer, ook met een doelpunt. Maar zaterdag in de Amsterdam Arena zien toeschouwers een heel andere Tillman. Bijna de hele wedstrijd zit hij opgesloten in het driehoekje Akpom-Brobbey-Fitz-Jim, tot zijn zichtbare ergernis.
Het gevolg is dat PSV veel minder dominant voetbalt dan in eerdere wedstrijden dit seizoen. Het opbouwen moet in Amsterdam veelal van de centrale verdedigers komen, Boscagli en Ryan Flamingo, die vooral in de eerste helft niet goed lijken te weten hoe ze dat zonder hun controleur moeten doen. De opbouw van PSV is traag, zoekende, futloos bijna.
Ajax daarentegen speelt net als vier dagen eerder tegen Feyenoord vlot en vol overtuiging. Toch is het PSV dat, vrijwel uit het niets, na een dik kwartier via een strafschop een voorsprong krijgt. Het was een situatie waar Farioli zijn spelers vooraf nog voor gewaarschuwd had; met Luuk de Jong heeft PSV een spits die met het hoofd misschien nog wel makkelijker scoort dan met de benen. Zo ook nu: 0-1.
Hoewel de gelijkmaker een kwestie van tijd lijkt, duurt het nog tot vlak voor rust voor Ajax een van de vele pogingen afmaakt. Dat gebeurt als verdediger Jorrel Hato een afvallende bal opvangt en met zijn linkerbeen ver achter de PSV-verdediging krult. Daar staat middenvelder Davy Klaassen helemaal vrij om in te koppen, weggelopen uit de rug van Flamingo.
Na rust komt PSV opnieuw op voorsprong, als Mauro Junior voorgeeft en veteraan Ivan Perisic hard binnenschiet. Het lijkt even alsof de koploper zichzelf heeft hervonden, er volgen meer kansen. In de opbouw slaagt PSV om de klemgezette Tillman over te slaan, en via de backs of aanvallende middenvelders meteen de voorhoede te bereiken. Maar net zo onverwacht als de 0-1 maakt Ajax nu de 2-2, als de PSV-verdediging een schot slecht verwerkt en Fitz-Jim de bal van dichtbij voorbij doelman Walter Benitez jaagt.
Ajax weer kanshebber titel
Diezelfde Benitez staat amper vijf minuten later ook aan de basis van de derde tegentreffer, als hij onder druk wordt gezet en via Tillman probeert uit te verdedigen. Die staat gedekt, wordt aan het wankelen gebracht en geeft in paniek een zwakke bal, in de voeten van de opstormende Ajax-aanvaller Mika Godts. Hij maakt 3-2.
Daarmee verrast Ajax voor de tweede keer in vier dagen tijd, eerst door Feyenoord in De Kuip te verslaan en daarna door PSV de pas tweede competitienederlaag sinds het aantreden van Bosz te bezorgen. Na een ongewoon slecht seizoen en een wisselvallig begin zijn de Amsterdammers opeens weer een belangrijke kanshebber voor de titel: de achterstand op koploper PSV is nog maar vijf punten. Wint Ajax ook de inhaalwedstrijd tegen FC Utrecht, dan zijn dat er nog twee.
