‘Ik dacht dat de artsen haar probeerden te redden’

De Afro-Amerikaanse begraafplaats van McDonough, Georgia, is niet veel meer dan een grasveld tussen naaldbomen langs een provinciale weg. Er is geen parkeerplaats, er zijn geen paden langs de honderden kniehoge grafstenen. Wel staan er twee houten bankjes in het midden.

Op een hartvormige steen met gegraveerde rozen, lelies en kolibries is een ovalen tegeltje met een foto geplakt. Een stralende jonge vrouw met golvend bruin haar en blinkende tanden lacht de wereld toe. Amber Nicole Thurman heette ze. Ze werd 28 jaar.

Thurman overleed in de zomer van 2022, minder dan twee maanden nadat het Hooggerechtshof in Washington het federale recht op abortus had afgeschaft, en enkele weken nadat de staat Georgia de ingreep had verboden na een zwangerschap van zes weken of meer (in Nederland is abortus toegestaan tot de 24ste week). Nu, ruim twee jaar na haar dood, blijkt zij het eerste dodelijke slachtoffer – voorzover bekend – van die inperking van het zelfbeschikkingsrecht van Amerikaanse vrouwen. En staat zij centraal in de verkiezingscampagne van Kamala Harris, voor wie abortus een van de belangrijkste politieke onderwerpen is.

„Ze was een taaie, mijn kleine zusje”, vertelt Cjauna Williams (36). „Geen emotioneel type, niet iemand die zeurde of klaagde. Vlak voor haar operatie had ik een videogesprek met haar. Ze was blauw aangelopen, had pijn en kon vanuit haar ziekenhuisbed alleen maar naar me staren. Misschien had ik toen moeten weten dat het te laat was. Maar ik zei dat alles in orde zou komen, dat ze in goede handen was. Ik ging ervan uit dat de artsen al het mogelijke deden om haar leven te redden.”

Een paar uur later was Amber Thurman dood. Ze overleed op de operatietafel, nadat artsen haar twintig uur hadden laten wachten op een simpele ingreep. Een paar dagen eerder had ze abortuspillen ingenomen om een ongewenste zwangerschap af te breken, waarna ze een zeldzame complicatie, sepsis, had ontwikkeld. Deze potentieel dodelijke bloedvergiftiging had met het leegschrapen van haar baarmoeder verholpen kunnen worden. Ze liet een zesjarig zoontje achter, Messiah.

Proefdier

Pas dit najaar hoorde Thurmans familie dat haar dood te voorkomen was geweest. „Het ziekenhuis heeft nooit excuses gemaakt of uitgelegd wat er gebeurd is. We begrepen dat ze aan een infectie was overleden”, zegt haar zus Cjauna Williams. „We hebben van een journalist moeten horen dat ze haar hebben laten verkommeren. Dat zij als proefdier werd gebruikt. Dat ze nalatig waren.”

Een onderzoeksjournalist van het platform ProPublica bracht in september – op wat Ambers 31ste verjaardag zou zijn geweest – naar buiten dat Thurman en een andere vrouw in Georgia, Candi Miller (41), kort na de invoering van het bijna totale verbod op abortus geen levensreddende zorg hadden gekregen. Een commissie van de staat Georgia zelf, gericht op het verbeteren van de zorg aan moeders, onderzocht de dood van beide vrouwen en concludeerde dat die „afwendbaar” was geweest. De rapporten zijn geheim.

Voor abortusactivisten, gynaecologen, Democratische politici en veel vrouwen blijkt uit de dood van Thurman en Miller dat de uitspraak van het Hooggerechtshof van ruim twee jaar geleden dodelijke slachtoffers maakt. Al voordat het federale recht op abortus, vastgelegd in het Roe v. Wade-arrest, werd geschrapt, waarschuwden experts dat een verbod abortus niet zou uitbannen, maar wel onveilig zou maken. Artsen in staten met restrictieve abortuswetten, voorspelden zij, zouden vrouwen in nood pas in het uiterste geval helpen, wanneer een zwangerschap of miskraam ontegenzeggelijk levensbedreigend was – of te laat.

Protest in Georgia naar aanleiding van de dood van Amber Thurman.

De moeder van Amber Thurman bij een speech van Kamala Harris.

Foto’s: Elijah Nouvelage/Reuters, ANP

Het recht op abortus werd teruggedraaid tijdens het presidentschap van Joe Biden, maar was het resultaat van drie benoemingen van hoge rechters onder diens voorganger Donald Trump. Hij schiep een conservatieve ‘supermeerderheid’ in het Hooggerechtshof met de stilzwijgende opdracht ‘Roe’ te vernietigen. Kort nadat dat was gebeurd, verscherpten 21 van de 50 Amerikaanse staten hun abortuswetten. In dertien staten geldt vrijwel een totaalverbod. In Georgia werd de maximale termijn op zes weken gesteld, als bij de foetus de eerste hartactiviteit is waar te nemen.

Die nieuwe legale termijn was net verstreken toen Amber Thurman erachter kwam dat ze, ongewenst, zwanger was van een tweeling. Ze nam haar zus in vertrouwen over haar plan de zwangerschap te beëindigen. Waarom ze daarvoor koos noemt Williams „privé”. „Ze zou niet willen dat ik haar vuile was buitenhang.” Ziekenhuizen en klinieken in de omgeving van Atlanta waren al opgehouden abortuszorg te verlenen. Haar beste vriendin bracht Thurman enkele weken later naar North Carolina, een buurstaat waar het recht op abortus toen nog niet ingeperkt was. Ze deden er veel langer over dan de geplande vier uur en kwamen te laat voor haar afspraak. De kliniek, overspoeld door vrouwen uit andere zuidelijke staten die rigoureuze maatregelen namen, gaf haar pillen mee om zelf een abortus op te wekken.

Wachten op de parkeerplaats

De combinatie van mifepriston en misoprostol is een veilige manier om een zwangerschap in dat stadium af te breken, maar soms werkt het niet volledig. Net als bij een natuurlijke miskraam kan het bloeden te hevig worden, en als niet al het weefsel wordt afgestoten kan er een ontsteking ontstaan. Bij zulke complicaties – daar zijn voor- en tegenstanders van abortus het over eens – moeten artsen levensreddende zorg verlenen.

Voor de dood van Thurman bekend werd, vertelden verschillende vrouwen in Amerikaanse media hoe hen zorg werd geweigerd. „Op de parkeerplaats wachten tot je gaat bloeden”, kreeg een vrouw uit Oklahoma te horen wier foetus niet levensvatbaar was, „we helpen je pas als dat gebeurt”. Bij een vrouw uit Texas braken de vliezen toen ze nog maar achttien weken zwanger was. Het was duidelijk dat haar dochter het niet zou overleven, maar de artsen wilden haar pas weghalen toen de vrouw drie dagen later sepsis ontwikkelde. De infectie beschadigde een van haar eileiders, waardoor ze later ook niet meer opnieuw zwanger kon worden. In Texas zijn vrouwen onnodig gestorven na een miskraam.

Nadat Thurman haar laatste pil had genomen, bleef ze hevig bloeden en werd ze ziek. Haar vriend belde een ambulance toen ze bloed begon te spugen. In het ziekenhuis viel ze flauw met een kritiek lage bloeddruk. Uit het medisch dossier en een tijdlijn die ProPublica in handen heeft, blijkt dat meteen duidelijk was dat ze „acute, ernstige sepsis” had en dat de bron van de infectie moest worden aangepakt: in haar baarmoeder. Maar dat gebeurde niet. Ze werd alleen aan een infuus gelegd en kreeg antibiotica, vertelt haar zus.

De nieuwe wetten vormen een enorm obstakel voor vrouwen zonder eigen auto

De artsen noch het ziekenhuis hebben iets willen zeggen over waarom Thurman levensreddende zorg ontzegd werd. Het is aannemelijk dat zij vreesden te worden vervolgd als ze meewerkten aan het ‘afmaken’ van haar abortus. De toen net nieuwe wet in Georgia stelt dat eenieder die bij een vrouw „enige medicatie” toedient of „enig instrument” gebruikt „met de intentie een miskraam of abortus op te wekken” een gevangenisstraf van een tot tien jaar zal krijgen.

Thurmans situatie verslechterde. Ze werd naar de intensive care gebracht, kreeg medicatie om haar bloeddruk op peil te houden. Haar organen begonnen het te begeven.

Haar familie had geen idee wat er aan de hand was. Verdriet en woede sluipen in Williams’ stem als ze erover vertelt. „Het breekt mijn hart opnieuw. Waarom vertelden ze ons niet wat er aan de hand was, waarom gaven ze ons niet op zijn minst de keuze om haar ergens anders heen te brengen waar ze wel geholpen kon worden? In plaats daarvan hebben ze haar laten lijden. Ze hebben haar geofferd.”

Pas na twintig uur in het ziekenhuis, zo lijkt het, was haar toestand dusdanig kritiek dat de artsen dachten dat de clausule dat een abortus mag wanneer de moeder in levensgevaar is hen zou beschermen. De infectie had zich zo verspreid dat ze haar opensneden om haar baarmoeder en een deel van haar ingewanden te verwijderen. Te laat. Amber Thurmans hart begaf het tijdens de operatie.

Afvoerputje van de zorg

Voor de familie was het een vreselijk verlies. Maar voor de buitenwereld leek Thurman aanvankelijk niet meer dan een statistisch gegeven in een bestaande trend. De geboortezorg voor zwarte vrouwen is in de VS veel slechter dan voor witte, Aziatische en latino vrouwen. Ze lopen een groter risico op complicaties en sterven vaker in het kraambed. „Het is niet zo dat dit een witte vrouw niet had kunnen overkomen. Amber is vast niet het enige slachtoffer. Maar het is evident dat wij zwarte vrouwen in het afvoerputje van de zorg zitten”, zegt Williams.

Twee jaar later is de journalistieke en politieke aandacht voor Thurmans dood overweldigend. Haar familie aarzelde om aan de eerste publicatie mee te werken. „Maar we willen laten zien dat zij niet een cijfertje in de statistieken is, maar een goed mens. Ze was een geweldige moeder, en ze stond op het punt om door te leren om verpleegkundige te worden.” Bovendien, zegt Williams, „moeten we doen wat we kunnen om te voorkomen dat dit meer vrouwen overkomt”.

Cynisch gezegd is het bekend worden van Thurmans vermijdbare dood een cadeau geweest voor de campagne van Kamala Harris. Sinds zij Joe Biden verving, is het recht op abortus hét verkiezingsthema van de Democraten, die het in de kiezersgunst van Donald Trump verliezen op de thema’s migratie en economie. Thurmans moeder, Shanette Williams, reist nu met Harris door het land om over haar dochter te praten.

Abortus was altijd een steen des aanstoots voor de religieuze, rechtse minderheid in Amerika, maar sinds de inperking van het recht op abortus is het juist hét onderwerp op links. Uit kiezersonderzoek blijkt dat 50 procent van de bevolking abortus deze verkiezingen een „heel belangrijk” thema vindt, onder Democraten is dat 67 procent. En vrouwen onder de dertig noemen abortus het meest bepalend voor hun stem, en een reden om Republikeinen te wantrouwen. Mede door deze kwestie lijken de presidentsverkiezingen van dinsdag de diepste kloof ooit te gaan veroorzaken tussen het stemgedrag van mannen en dat van vrouwen.

Democraten vrezen dat na winst van Trump de rechten van vrouwen – en mannen – om over hun voortplanting te beslissen nog verder zullen worden uitgehold. Trumps running mate J.D. Vance heeft eerder gepleit voor een landelijk abortusverbod. Anti-abortusorganisaties proberen de abortuspillen te verbieden die vrouwen makkelijk over staatsgrenzen heen kunnen bestellen. Er zijn zorgen dat de morning-afterpil of zelfs anticonceptie moeilijker te verkrijgen zullen worden. En dat in sommige staten niet alleen artsen, maar ook vrouwen voor abortus zullen worden vervolgd.

Amber Thurman met haar zesjarige zoontje. Deze foto’s van haar Facebookaccount zijn gebruikt met toestemming van hun familie.

Babysterfte neemt toe

De inperking van het recht op abortus in 21 staten maakt de levens van vrouwen ingewikkelder en kwetsbaarder. De nieuwe wetten vormen een enorm obstakel voor vrouwen die geen eigen auto hebben, niet zomaar een dag werk kunnen missen of hun kinderen moeilijk elders kunnen onderbrengen (de meeste vrouwen die een zwangerschap afbreken zijn al moeder). Intussen is het aantal abortussen niet afgenomen. Integendeel, in 2023 werden in de VS ruim een miljoen zwangerschappen afgebroken: een stijging sinds de stap van het Hooggerechtshof.

Eind oktober werd bekend dat in de meest restrictieve staten tegelijkertijd de babysterfte is toegenomen, waarschijnlijk doordat vrouwen worden gedwongen zwangerschappen te voldragen van baby’s die niet levensvatbaar zijn. Vrouwen die in een pril stadium een zwangerschap willen afbreken, kunnen vaak wel aan pillen komen. Vrouwen die graag een kind willen, maar er later in de zwangerschap achter komen dat er iets mis is met de foetus, moeten ver reizen of kunnen geen kant meer op. Door het vertrek van gynaecologen uit de meest restrictieve staten neemt de kwaliteit van de geboortezorg daar bovendien verder af.

In tien staten wordt tijdens de presidentsverkiezingen van dinsdag ook een referendum gehouden over abortus. In de zeven staten waar dit eerder gebeurde, spraken kiezers zich uit vóór het recht op abortus, ook in conservatieve bolwerken als Kansas, Montana en Ohio. In Georgia bestaat de mogelijkheid van een dergelijk referendum niet. En hoewel de staat bepalend kan zijn voor wie er president wordt, maken de Republikeinen er op staatsniveau de dienst uit.

Alle aandacht voor Amber ten spijt, zal er voor vrouwen zoals zij in Georgia dus weinig veranderen – ook niet als Harris wint. Dat beseft ook Cjauna Williams. „Na deze campagne gaat voor anderen het leven weer gewoon door, maar voor Amber niet – en voor ons daarom ook niet. Als de verkiezingen voorbij zijn, worstelen wij nog steeds met het besef dat mijn zusje er niet meer is. En dat haar dood voorkomen had moeten worden. Dit is veel meer dan politiek, het is een kwestie van leven en dood.”

Delen





Mail de redactie