De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) weet al bijna twee jaar dat vlees van runderen die grazen in het Verdronken Land van Saeftinghe aan de Westerschelde te veel PFAS bevat. Dat blijkt uit interne documenten waaruit de Zeeuwse krant PZC vrijdag citeert.
De NVWA oordeelde destijds dat het vlees van de Zeeuwse buffels „in beginsel ongeschikt [is] voor menselijke consumptie”. Het vlees van waterbuffels in Saeftinghe bleek na een bemonstering in opdracht van de NVWA in december 2022 volgens onderzoekers van Wageningen University & Research (WUR) „zeker niet” te voldoen aan de normen voor PFOS (een type PFAS) die in 2023 van kracht zouden worden.
De buffels in Saeftinghe worden beheerd door de stichting Free Nature, die ook in andere Nederlandse natuurgebieden zogeheten ‘grote grazers’ laat lopen. De ‘zoutminnende’ flora zou aan vlees een zilte smaak geven. Free Nature laat sinds december 2022 geen buffels uit Saeftinghe meer slachten. Het vlees van schapen en andere koeien die ook buitendijks in Saeftinghe grazen, is sindsdien ongehinderd verhandeld. Of dat vervuild was, is niet vast te stellen.
Behalve Free Nature zijn er twee Nederlandse en drie Belgische pachters. Voor Het Zeeuwse Landschap, eigenaar van Saeftinghe, fungeren de dieren als natuurlijke grasmaaier in het brakwaterschorrengebied.
Wildernisvlees
De Zeeuwse krant PZC verkreeg de documenten via de Wet open overheid (Woo). Het Woo-verzoek werd gedaan door Annemieke van Straaten die zich als burger al langer richt op wat zij „misstanden bij natuurorganisaties” noemt. Zij bracht eerder aan het licht dat het vlees van dieren die het jaar rond grazen in uiterwaarden langs de grote rivieren en in de Oostvaardersplassen – zogeheten ‘natuurvlees’ of ‘wildernisvlees’ – dusdanig was verontreinigd met dioxine (geen PFAS), dat het niet langer verhandeld mocht worden.
Op 21 oktober kreeg ze, anderhalf jaar na haar verzoek aan de NVWA over Saeftinghe, de documenten. Diezelfde week bleek na onderzoek van de Vlaamse toezichthouder FAVV dat het vlees van een koe van een Vlaamse pachter in Saeftinghe vier maal te veel PFAS bevatte. De NVWA zou ook daarvan al sinds augustus op de hoogte zijn geweest. De betrokken bedrijven hebben daarop een voorlopig verbod gekregen om vlees van hun dieren in de handel te brengen.
Een NVWA-woordvoerder zegt onderzoek te toen naar „wat er met wie is gedeeld” na het ‘buffelonderzoek’. De dienst onderzoekt ook of vlees van dieren van de Nederlandse veehouders in Saeftinghe te veel PFAS bevat. Saeftinghe wordt twee keer per dag deels bevloeid door de Westerschelde. Het water is zo vervuild door PFAS dat het eten van vis en schaaldieren uit de Westerschelde wordt ontraden. Voornaamste bron van de PFAS is 3M, een bedrijf in Antwerpen dat afvalwater op de rivier loost.
‘Geen directe gevolgen’
Volgens directeur Roeland Vermeulen heeft zijn stichting Free Nature natuurorganisatie Het Zeeuwse Landschap, die de eigenaar is van Saeftinghe, op de hoogte gebracht van de testuitslagen. Die melding gebeurde volgens hem via „lokale terreinbeheerders” (boswachters) en zou „niet op directieniveau [zijn] doorgedrongen”, zegt hij desgevraagd.
Rob van Westrienen, directeur van Het Zeeuwse Landschap, zei vrijdag tegen de krant PZC „van niets” geweten te hebben. „Als wij eerder hadden geweten dat de PFAS-waarden zo hoog waren dat het vlees niet geschikt was voor consumptie, hadden wij daar natuurlijk actie op moeten ondernemen.” Hij eiste na de Belgische melding al diepgravend onderzoek.
De NVWA-woordvoerder zegt de zorgen te begrijpen, „maar PFAS heeft geen directe gevolgen voor gezondheid”. De NVWA schreef in september wel dat het consumeren van met PFAS verontreinigd „wildernisvlees afkomstig van Nederlandse uiterwaarden” langs de rivieren al snel kan leiden tot het opnemen van „de maximale veilige inname”. „Voor kinderen kan de inname van PFAS uit dit vlees mogelijk tot gezondheidsrisico’s leiden”, dus de NVWA-analyse.
Het Zeeuwse provinciebestuur is boos zo laat geïnformeerd te zijn. Het maakt zich ernstige zorgen over de gezondheidsrisico’s, schrijft het in een brandbrief aan minister Femke Wiersma (Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur, BBB), die verantwoordelijk is voor de NVWA.
