In de eerste duizend dagen van een kind, vanaf de conceptie, wordt de basis gelegd voor een gezond leven. Een duik in de geschiedenis laat dat opnieuw zien. Kinderen die in het Verenigd Koninkrijk werden verwekt en geboren toen suiker op de bon was, kregen later minder vaak diabetes type 2 en hoge bloeddruk dan kinderen van na september 1953, schrijven onderzoekers deze week in Science.
Hoe bewijs je dat weinig suiker in het begin een leven lang doorwerkt? Amerikaanse onderzoekers vonden in de UK Biobank een bijzonder aanknopingspunt: ruim 60.183 Britten die geboren waren tussen oktober 1951 en maart 1956. Daar konden ze twee groepen van maken: mensen die verwekt waren in de duizend dagen vóór het einde van het suikerrantsoen en mensen die na juni 1954 geboren waren.
Dat leverde een quasi-experiment op dat in de huidige wereld praktisch onuitvoerbaar is. Toen Britten suiker alleen op de bon konden krijgen, consumeerden volwassenen gemiddeld 41 gram suiker per dag, zo ongeveer wat de Wereldgezondheidsorganisatie nu aanbeveelt. Zodra suiker in het VK onbeperkt te koop was, verdubbelde de consumptie van toegevoegde suikers bijna van de ene dag op de andere. Kinderen renden letterlijk met hun spaarpot naar de snoepwinkel toen het eenmaal mocht. De extra calorieën die Britten na afschaffing van de rantsoenering aten en dronken, kwamen voor driekwart uit suiker.
Diabetes en hoge bloeddruk
Omdat beide groepen van andere producten, zoals boter, nauwelijks meer gingen eten, en andere ziektes over de hele linie ongeveer evenveel voorkwamen, konden de onderzoekers de extra gevallen van diabetes en hoge bloeddruk overtuigend toeschrijven aan de hogere suikerconsumptie van zwangere vrouwen en de jonge kinderen na 1953.
Van de zestigduizend deelnemers hadden rond hun zestigste vierduizend mensen diabetes type 2 en twintigduizend een hoge bloeddruk, een voorspeller voor hartinfarct en beroerte. Het risico op deze ziektes neemt voor iedereen toe met de leeftijd, maar het verschil tussen de rantsoenbaby’s en de suikerbaby’s werd goed zichtbaar toen ze tegen de zestig liepen.
Suikerrantsoenering in de eerste duizend dagen verkleinde het risico op diabetes type 2 op zestigjarige leeftijd met 35 procent. Het risico op hoge bloeddruk was 20 procent kleiner dan in de suikergroep. Als ze diabetes kregen, was dat bij de rantsoenbaby’s gemiddeld vier jaar later dan in de suikergroep, een hoge bloeddruk kwam twee jaar later.
Hoe langer kinderen waren blootgesteld aan het rantsoen, hoe beter. Vooral baby’s die van zes tot twaalf maanden weinig suiker hadden gekregen, bleken later beter beschermd. Maar zelfs als ze alleen in de baarmoeder aan het rantsoen waren blootgesteld, was het risico op ziektes op latere leeftijd kleiner.
Lees ook
De eerste duizend dagen beïnvloeden het hele leven
Wie twijfelt over het nut van een suikertaks of een verbod op kindermarketing voor snoep, zou eens goed naar die eerste duizend dagen moeten kijken, suggereren de auteurs tussen de regels door. Waarbij ze aanstippen dat wie al jong veel suiker krijgt, vaak een zoete smaak houdt en ook vaker overgewicht ontwikkelt.
Hongerwinter
Het belang van de eerste duizend dagen is eerder in Nederland op vergelijkbare wijze aangetoond. Tessa Roseboom, hoogleraar vroege ontwikkeling en gezondheid in het Amsterdam UMC, onderzocht Nederlanders die in de hongerwinter van 1944-’45 verwekt waren. Bij hen was het juist ondervoeding waardoor ze later in het leven een groter ziekterisico hadden. „Te weinig bouwstenen hebben een negatief effect, maar veel suiker dus ook”, zegt Roseboom. „Dit nieuwe onderzoek bevestigt hoe belangrijk voeding in de eerste duizend dagen is. Organen, voedselvoorkeuren en stofwisseling worden in deze periode gevormd.”
De studie toont volgens Roseboom ook aan hoe groot de invloed van beleid is. „Je hoort vaak dat gezonde voeding je eigen verantwoordelijkheid is. Maar wat je in je eerste duizend dagen eet, is niet je eigen keuze. Als de overheid de volksgezondheid wil bevorderen en mensen een goede kans wil geven gezond op te groeien, zijn maatregelen nodig om een gezonder voedselaanbod af te dwingen, zoals een suikertaks.”
Roseboom refereert aan het kinderrechtenverdrag: bij alle beslissingen die kinderen aangaan moet hun belang vooropstaan. „De overheid neemt veel beslissingen voor de korte termijn, deze studie laat zien dat de consequenties decennia kunnen doorwerken.”
