Gast Peter Pannekoek begon woensdag in De Avondshow met Arjen Lubach alvast het decor te slopen. Tot afgrijzen van de gastheer trok hij twee balken los. Lubach geschokt: „Maar we moeten nog een show morgen!” Pannekoek had ook een tas met afscheidscadeaus meegenomen: een behangrol met het hoofd van Ivo Niehe erop, een opblaaspop van Jan Slagter. „Namens de hele NPO” stak Pannekoek bovendien naar Lubach zijn middelvinger op.
Na tien succesrijke jaren vertrekt Arjen Lubach met zijn satirische tv-programma bij de publieke omroep. Deze donderdagavond is de laatste uitzending. Van 2014 tot en met 2021 maakte Lubach wekelijks Zondag met Lubach. Daarna maakte hij drie jaar de dagelijkse Avondshow. Zijn programma werd bekroond met de Zilveren Nipkowschijf en de Gouden Televizier-Ring. Vorige week kreeg Lubach de Lof der Zotheidspeld van de Erasmus Universiteit.
De populaire shows waren essentieel voor de publieke omroep: Lubach vermengde op hoog niveau amusement en humor met nieuws en opinie, met soms zelf een oproep tot actie. Kijkers vonden dit een aantrekkelijke vorm van nieuws consumeren: je kreeg er goede grappen en een mening bij. En je kon ook nog zelf wat doen. Dat de informatie niet objectief was, strekte juist tot aanbeveling. Het was überhaupt bijzonder dat Lubach zo’n jong publiek wist te bereiken op de steeds grijzer wordende zender NPO1. Dat kon mede doordat hij zijn programma met succes opgeknipt via YouTube en andere sociale media verspreidde.
Lubach (Groningen, 1979) is naast programmamaker ook schrijver, cabaretier, en dj. Zijn opstap naar de tv maakte hij na het succes van zijn satirische online videorubriek Bureau Renkema. Verder maakte hij losse rubrieken voor andermans programma’s, als de Rapservice van Koefnoen. Hoe zwaar, ingewikkeld of saai een onderwerp ook was, Lubach wist er een begrijpelijk en aantrekkelijk item van te maken, waar je ook nog lekker verontwaardigd van kon worden. Zo maakte hij vernietigende items over Gaza, het klimaat, Groningse aardbevingen, de vleesindustrie en de plannen van Geert Wilders (#hoedan?).
The Netherlands second
Lubach was invloedrijk, vooral binnen het links-liberale volksdeel. Met zijn beroemdste video, een reclame in Trumpstijl voor ‘America First, The Netherlands Second’, wist hij zelfs de VS te bereiken. In 2015 instigeerde hij een burgerinitiatief om zichzelf tot ‘Farao der Nederlanden’ te laten kronen – een creatieve kritiek op de monarchie die serieus door de Tweede Kamer werd behandeld. In 2018 begon hij de boycotactie ‘Bye Bye Facebook’ en steunde hij een raadgevend referendum tegen de Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten (Wiv). Tijdens de coronacrisis maakte hij het item ‘De Fabeltjesfuik’ over de algoritmes van sociale media die mensen een online omgeving van desinformatie in drijven.
Zijn eigen wekelijkse show was geïnspireerd door de Amerikaanse late night shows van Jon Stewart en vooral John Oliver, die topsatire leveren maar ook dienen als een belangrijke nieuwsbron. Van zijn Amerikaanse voorbeelden leerde Lubach om de hele show uit te laten schrijven door een bekwaam schrijversteam, met weinig ruimte voor improviseren zoals andere Nederlandse shows dat gewoon zijn te doen. Ook begon hij net als zijn voorbeelden met een openingsmonoloog waarin hij snel het nieuws doornam, om vervolgens diverse onderwerpen in aparte items uit te diepen, om te eindigen met een interview.
Slechte interviewer
Dat laatste onderdeel was altijd het zwakste. Onlangs ontving hij bijvoorbeeld de Amerikaanse acteur Jeff Goldblum en kreeg er geen enkele vraag tussen. Bij Peter Pannenkoek gebeurde dat eigenlijk weer, maar een goeie ontregelende gast kon Lubachs beperkte interviewvaardigheid ook ten goede draaien. In de dagelijkse show was de spoeling überhaupt dunner dan in de wekelijkse die eraan voorafging. Items met andere komieken, als Diederik Smit, Tex de Wit, Jonathan van het Reve en Soumaya Ahouaoui bleven achter bij zijn solo-onderdelen.
Woensdag kreeg Lubach van Peter Pannekoek ook als afscheidscadeau een mok van RTV Noord-Holland, „namens je nieuwe werkgever”. Pannekoek: „Ik had een grotere omroep verwacht.” Lubach: „Ik ook.” Die mok was een verwijzing naar Lubachs toekomstplannen. Niemand gaat er namelijk vanuit dat Lubach daadwerkelijk stopt. Aannemelijker is dat hij bij een van de commerciële omroepen onderdak zal vinden, waarschijnlijk bij RTL of Videoland. Waarom Lubach weggaat bij de VPRO is niet duidelijk.
Bij een presentatie van RTL vorige maand in Hoofddorp was de verwachting dat Lubach als nieuwe RTL-ster gepresenteerd zou worden. Dat gebeurde niet. In plaats daarvan werd Thomas Erdbrink gepresenteerd – ook een kopstuk van de publieke omroep die overstapt.
