‘Heel intiem, het draait om de muziek. Een beetje die Tiny Desk-setting, weet je wel?”, zegt presentatrice Veronica van Hoogdalem in een vol kantoortje van Omroep Zwart in de Houthavens in Amsterdam, ter voorbereiding op een draaidag van muziekprogramma Podium Zwart. Tiny Desk Sessions is een Amerikaans programma van omroep NPR, dat mateloos populair is op YouTube. Het concept is eenvoudig: op het kantoor van de omroep spelen artiesten en hun band een paar nummers. Zo werkt het ook bij Podium Zwart, al gaat het hier om meer dan de muziek zelf, en zenden ze zowel uit op lineaire televisie als op sociale media. Deze vrijdag begint het vijfde seizoen.
Podium Zwart staat hoog in aanzien bij de vaderlandse r&b- en hiphopwereld. Zo stelde rapper Fresku de release van zijn album uit zodat het tegelijkertijd zou vallen met ‘zijn’ uitzending van Podium Zwart en zijn er de afgelopen seizoenen grote namen te gast geweest, die door het ‘witte’ Hilversum nog vaak over het hoofd gezien worden: gevestigde artiesten als Pete Philly, Willem en Flinke Namen, wisselen zich af met de grootste opkomende artiesten, zoals Josylvio, Kalibwoy en Sor. Onder andere Sophie Straat, Glennis Grace, Ploegendienst en zelfs jazzgigant Gregory Porter passeerden de revue. Ondanks dat aanzien haalde het programma vorig jaar een bescheiden 77 duizend kijkers per aflevering. Hoelang het nog te zien zal zijn, is nog de vraag: Omroep Zwart moet voor het eind van 2025 nog 63.000 betalende leden vinden om in het bestel te mogen blijven.
Hiphop heeft, ondanks de internationale grootte van het genre, weinig plek op lineaire tv. Er is wel hiphop op tv geweest, vooral op MTV en TMF (dat stopte in 2011), waar Van Hoogdalem ook presentatrice was. Ze vertelt: „TMF was een veilige plek voor artiesten, want de hele reden van ons bestaan was muziek uitzenden. Maar toen TMF verdween, was er niemand die in dat gat wilde springen. Niemand wilde echte muziektelevisie maken, en al helemaal geen hiphop. Als het al op tv was, was het een minuutje bij De Wereld Draait Door.”
Vanwege de jonge doelgroep is Podium Zwart ook online aanwezig met uit hun programma’s geknipte video’s. Op YouTube heeft de ‘Unplugged’-show van de Rotterdamse Nana Fofie de meeste views (835.000), andere video’s behalen er zo’n 50.000. Zo is een waardevol archief ontstaan: de optredens die artiesten bij Podium Zwart geven zijn unieke, akoestische shows, met gastoptredens van opkomende talenten. Ieder seizoen van Podium Zwart is een soort dwarsdoorsnede van de staat van de Nederlands hiphopscene.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2024/10/31141458/data123805749-5d7ccc.jpg)
Reality en muziek
„De hele dag?”, reageert rapper Bokoesam (Samuel Sekyere) in het kantoortje verbaasd op de vraag hoe lang de opnames duren. Hij is de hoofdpersoon van deze aflevering (die op 29 november te zien is). Van Hoogdalem legt lachend uit: „Ja, jij komt binnen, we filmen de interviews, terugblik, vooruitblik, je weet wel. We doen wat spelletjes, eten samen met de hele crew en dan vanavond de show. Reality en muziek tegelijk.” Bokoesam kinkt instemmend: „Als ik tussendoor m’n zoontje van voetbal kan halen, zeg ik let’s go.”
Hiphop is breder dan ooit – Bokoesam brak door als lid van hiphopgroep New Wave (dat in 2016 de Popprijs won) maar maakt tegenwoordig dancehall en reggae. „De muziek van mijn vader”, zegt hij in de spiegel van de visagist. Zijn nieuwe album, Nachtvlinder II, komt op vrijdag 1 november uit.
Podium Zwart is uniek omdat het zowel op lineaire tv een breder publiek bereikt, als online de liefhebbers. Maar dat maakt het programma ook een beetje gek: de hiphop en r&b-scene speelt zich eigenlijk geheel online af.
Bokoesam geeft weinig om lineaire tv, maar: „Podium Zwart is een mooie plek om de diepte in te gaan. Fijn dat het publiek mijn gedachten achter de muziek te horen krijgt. Soms wil je niet alleen maar korte TikTok-filmpjes, maar meer context. Mainstream media slaan vaak de plank mis met hiphop”, zegt hij, „ook daarom is Podium Zwart van belang. Het gaat tegen die Hilversumse stereotypes in.”
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2024/10/31141502/data123805788-c119f2.jpg)
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2024/10/31141454/data123805721-98b15a.jpg)
Foto’s: Simon Lenskens
Vers fruit en gembershots
Waar vroeger programma’s over muziek als Toppop en de Soundmixshow miljoenen kijkers trokken, domineren de afgelopen twintig jaar competitieve muziekprogramma’s als The Voice of Holland en het Eurovisie Songestival de kijkcijfers. Volgens Jaap Kooijman, hoofddocent media en cultuur aan de UvA, is dat logisch: „Door nieuwe media en streamingdiensten hoeven we niet meer te wachten op programma’s die ons de weg wijzen of op de videoclips van TMF of MTV. We kijken en luisteren zelf wanneer we willen op YouTube of Spotify. Televisie heeft dus niet zozeer zijn rol verloren, maar we consumeren gewoon heel anders.”
Artiest en producer Kans (Randall Felter), die met Bokoesam is meegekomen, heeft inmiddels honger gekregen en trekt een lade open: er komen rijen oranje en rode blikjes frisdrank en zakjes chips tevoorschijn. Op verschillende plekken liggen manden vers fruit, de koelkast puilt uit van de gembershots. „Die honing gaat sowieso mee, dit is overheidsgeld! Mama we made it!”, grapt Bokoesam met Kans terwijl hij een gembershot neemt. Hij is al een tijd geleden gestopt met drank en drugs om zich volledig te focussen op zijn gezin, zijn muziek en zijn lijf. Een optreden bij de publieke omroep lijkt voor veel artiesten, ondanks de scepsis, toch nog steeds succes te symboliseren.
„We zenden nog steeds op de lineaire tv uit omdat we de pluriformiteit in het publieke bestel willen behouden en om bruggen te bouwen”, zegt Veronica van Hoogdalem op de bank waar ze zojuist nog Bokoesam het hemd van het lijf vroeg. „Hiphop werd in Hilversum lang afgedaan als een soort simpele jojo. Terwijl: hiphop is één van de grootste genres ter wereld en geen enkele rapper in Nederland is hetzelfde. Ik denk dat het belangrijk om dat op tv te laten zien – al is het alleen maar om die vooroordelen te ontkrachten. Toen Bokoesam met New Wave de Popprijs won, klonk er boegeroep en liepen mensen de zaal uit. Het zou geen echte muziek zijn. Dat is nog geen tien jaar geleden, hè.”
Bruggen bouwen
„Het werkt bovendien twee kanten op: veel artiesten kijken argwanend naar Hilversum, omdat ze het gevoel hebben niet serieus genomen te worden. Mooi aan Podium Zwart is dat we gewoon tegen die artiesten kunnen zeggen: oké, we duiken in jóuw wereld, jij hoeft je niet aan ons aan te passen. En bruggen gaan twee kanten op: ik wil deze artiesten ook laten zien dat tv-makers wél te vertrouwen zijn. Dat de makers oprecht zijn, zonder dubbele agenda.” Daarna, lachend: „En dat ons adresboekje reikt verder dan Volendam.”
Tussen het kauwen op naturelchips door stelt producer Kans in het tot huiskamer omgebouwde kantoor: „Hiphop heeft tv en mainstream media niet nodig. We doen alles via internet, en dat werkt. Alleen: sociale media zijn leuk, maar missen de diepgang. Het gaat kapot snel online, je mist er de experts, de gatekeepers, de mensen die je de weg wijzen van, dit is goed, dit is niet goed. Dit moet je luisteren, dit niet. Ook daarom is het goed dat Podium Zwart er is.”
Mediawetenschapper Kooijman, die een boek schreef over TMF: „Lineaire televisie is alleen allang niet meer de enige plek voor gatekeeping, die functie van tv veranderde al met de opkomst van kanalen als TMF, die 24 uur per dag muziek uitzonden. Gatekeepen van muziek gebeurt ook online volop: streamingdienst Spotify doet dat bijvoorbeeld met playlists als New Music Friday, waarin zij bepalen welke nieuwe muziek de moeite waard is.”
,,De manier waarop we cultuur consumeren is simpelweg veel meer gefragmenteerd geraakt dan vroeger. We zitten niet meer met miljoenen tegelijk op hetzelfde moment achter hetzelfde medium. We kijken in onze eigen tijd op ons eigen medium naar onze eigen voorkeuren. Dat is niet erg, maar we moeten anders kijken naar wat ‘televisie’ betekent. Voor mij is YouTube ook televisie.”
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data124073228-dc8801.jpg|https://images.nrc.nl/3Ejq_Usp3VUbieZya2FeAydEhsU=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data124073228-dc8801.jpg|https://images.nrc.nl/IuiViZ5hjoq7Gmjya4iKkrbI6jo=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data124073228-dc8801.jpg)
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data124073198-f6aa58.jpg|https://images.nrc.nl/ml-_BnfHy7VKy9AUuF3K1mmYuqE=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data124073198-f6aa58.jpg|https://images.nrc.nl/sAQgXN2Zk5k1-3sKTV-3kDTCOKo=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data124073198-f6aa58.jpg)
