Langzaamaan wordt duidelijk wat voor grandioze omkoperij er heeft plaatsgevonden in Moldavië, vorige week, bij het referendum over het EU-lidmaatschap. Alleen al bij één bank, Promsviazbank, vond de politie bewijs van 138.000 overschrijvingen aan kiezers die beloofden om ‘nee’ te stemmen – ofwel, 9 procent van alle Moldaviërs die hebben gestemd. En dit is nog maar één van de banken die lokale ronselaars in opdracht van Moskou hebben gebruikt om de uitslag te manipuleren. In totaal zijn er (naast omkoperij met cash) zo’n 300.000 overschrijvingen gedaan. Intussen is een aantal lokale ronselaars opgepakt.
Kiezers die door deze ronselaars zijn omgekocht, hebben boetes gekregen die hoger zijn dan het smeergeld dat ze kregen. En hoe komt de politie op het spoor van die overschrijvingen? Hier wordt het verhaal nog gekker. Wat blijkt: de ronselaars hadden hun persoonlijke gegevens, met bankrekeningnummers, aan hun Russische opdrachtgevers gegeven om de transacties op te kunnen zetten. De Russen hebben deze gegevens misbruikt om enorme leningen bij de banken voor zichzelf los te peuteren. Op naam van de ronselaars, uiteraard. Toen die ontdekten dat ze waren getild, liepen ze naar de politie.
Wordt Moldavië, dat toch met een minieme meerderheid (50,4 procent) ja zei, lid van de EU? Zeg nooit ‘nooit’ in deze turbulente wereld, maar voorlopig lijkt het er absoluut niet op. Europees Commissievoorzitter Ursula von der Leyen zei dat Moldavië „temidden van Russische hybride tactieken toont dat het onafhankelijk en sterk is en een Europese toekomst wil.” Maar achter de schermen was men in Brussel even geschokt over de uitslag als in Chisinau. De botte, vulgaire manier waarop Moskou alle betrokken Moldaviërs een poot heeft uitgedraaid (kiezers en ronselaars), is een waarschuwing: veel Moldaviërs mogen de EU prefereren, maar Moskou zal het ze beletten. Elke verdere stap richting Brussel zal Moskou hen betaald zetten. En een volgende keer – zie Oekraïne – misschien niet alleen in pecuniair opzicht. In Georgië speelt dit weekend hetzelfde.
Toch komt de Moldavische uitslag de EU ook goed uit. Sinds de Russische invasie in Oekraïne in 2022 zegt men vaak dat EU-uitbreiding nu „geopolitiek” is. Dat is onzin. Uitbreidingen waren altijd geopolitiek: bedoeld om instabiliteit aan de EU-buitengrenzen te voorkomen. Dáárom vond de grote uitbreiding met tien landen in 2004 plaats. Niet alleen omdat een grotere interne markt goed was voor Philips en Unilever, zoals Nederlandse politici altijd zeiden, maar vooral om te voorkomen dat zwabberende landjes die achter het IJzeren Gordijn vandaan kwamen, failed states zouden worden die de EU zouden destabiliseren. Die geopolitieke overweging strandt nu op Russische intimidatie en oorlogsdreiging, en op de EU’s eigen principe dat het geen landen binnenlaat met grensgeschillen.
Maar de „uitbreidingsmoeheid” van na 2004 is evenmin verdwenen. Kijk maar naar de zes landen op de Westelijke Balkan die ook al jaren in de wachtkamer zitten: Russische inmenging is daar nu, op wat vlaggenzwaaierij na, marginaal. Deze zes worden omringd door EU-landen – het is een ‘binnenzee’ in de EU. Er wonen 17 miljoen mensen, meer niet. Maar de 27 slagen er niet in om hen binnen te halen. Er is altijd wel iemand met een veto. Op de Balkan kun je het cynisme over de EU van de muren schrapen.
Dus wat doet Brussel, om zijn directe omgeving op de rails te houden en te zorgen dat die niet in Chinese fuiken loopt? Back to the basics: economie en handel inzetten. Voor de Balkan is er het ‘Berlijnproces’, om een EU-compatibele regionale markt op te zetten. Deze zes worden het lage-lonengebied van de EU, koloniaal bijna. Oekraïne zit deels al op de interne markt, door het Associatieverdrag. Dat wordt langzaam uitgebreid – roaming, het Europese elektriciteitsnet op, enzovoort. Van de Moldaviërs heeft zeker de helft een Roemeens paspoort. Ook dat opent perspectief. Langzaam worden zo de banden aangetrokken. Het is verre van ideaal. Maar meer zit er voorlopig niet in.
