Tv-recensie | Jinek loodst Joost Klein met tact door het interview – maar wat er nou precies is gebeurd blijft onduidelijk

Wie herinnert zich nog de beruchte beschimping van fluitist/dirigent Frans Brüggen (1934-2014)? In 1969 merkte hij op dat „elke noot tot en met Mozart die het Concertgebouworkest speelt, van a tot z gelogen is!” Uit dat gevoel ontsproot het op authentieke instrumenten spelende Orkest van de 18de Eeuw, dat ook tien jaar na Brüggens dood nog springlevend is in het streven naar frisse én historisch geïnformeerde uitvoeringen. De samenstelling van het orkest zie je daarbij langzaam verjongen: achter een krimpend aantal lessenaars duiken de grijze en witte kuiven op van musici die al sinds de oprichting bij het orkest betrokken zijn.

Op de donkerende dagen voor Allerzielen maakt het Orkest van de 18de eeuw een uitverkochte tournee met Mozarts Requiem. Nieuwe trend? Ook de Nederlandse Bachvereniging toert deze week rond met een Allerzielen-programma. De vrolijk stemmende aanblik van een uitpuilend Vredenburg met – op de timing van het applaus afgaand – deels nieuw en jonger publiek, zette in elk geval aan het denken. Een paar keer per seizoen een klassieke superhit als drempelverlager en steunpilaar voor kwetsbaarder, avontuurlijker programmering – waarom niet?

Dirigent Daniel Reuss memoreerde in een korte toespraak Gustav Mahlers aforisme dat „traditie het doorgeven van het vuur is, niet de aanbidding van de as” en koppelde daar het nieuwtje aan dat concertcentrum TivoliVredenburg woensdag de instrumenten van de failliet verklaarde Utrechtse Muziekschool heeft gekocht. Leerlingen kunnen hun lessen voortzetten in hetzelfde gebouw, dat door de docenten nu direct van de gemeente wordt gehuurd. Ook dát is werken aan het publiek van de toekomst.

Transparantie en theater

Het Requiem werd voorafgegaan door twee instrumentale canon-krakers. Mozarts Veertigste symfonie en de Ouverture Die Zauberflöte werden gespeeld zonder dirigent en met leidende rol van concertmeester Alexander Janiczek. De energieke Janiczek serveert Mozarts meest dramatische momenten graag met een flinke schep jus, maar hij houdt de totaalklank overal doorzichtig. En, opvallend, ondanks de verjonging heeft het Orkest van de 18de Eeuw zijn zoevend luxueuze limousineklank behouden.

Ook de – snelle – uitvoering van het Requiem wordt daardoor op warme handen gedragen. Cappella Amsterdam telt hiervoor 32 zangers, relatief veel. Dirigent Daniel Reuss kan met die zangers en de musici lezen en schrijven en dat betaalt zich uit in geconcentreerde ontspanning.

Reuss’ aanpak is het tegenovergestelde van plechtstatig en gedragen. Zijn energie volgt de tekst. Het „vreselijke vuur” dat de schuldenaren wacht (‘Confutatis maledictis’) vonkt met knetters, de menselijke roep om mededogen klinkt engelachtig zoetgevooisd. En tijdens het ‘Pie Jesu’ schiet er, ook zo raak getimed, toch een brok in je keel – hoe goed je de noten ook kent. Ave Verum Corpus, met de zangers in u-vorm om het orkest heen, is de volmaakte afsluiter: zinderend van warmte en intensiteit, maar eerder medemenselijk dan devoot.

Delen

Mail de redactie

Terecht hebben de coalitiepartijen besloten het noodrecht niet te zullen misbruiken voor de invoer van strengere asielregels. Tot die conclusie komen zij rijkelijk laat. Pas na weken van onenigheid, waarin met woorden werd gegoocheld, onderling werd gedreigd en premier Dick Schoof moest bemiddelen over iets dat zich al in het hoofdlijnenakkoord aandiende als pijnpunt, is een ‘compromis’ bereikt.

Staatsnoodrecht is bedoeld voor échte crises, voor ‘buitengewone omstandigheden’ als een oorlog, een overstroming of een pandemie. Niet voor „een ervaren crisis”, een gevoel dat is aangewakkerd door retoriek van politici. Er ís geen asielcrisis.

Maar wie nu opluchting voelt, moet zich ernstig achter de oren krabben. Politiek is misschien de val van dit kabinet voorkomen, of uitgesteld tot een volgende crisis. Staatsrechtelijk is de boel gered – als het kabinet met een wetsvoorstel komt, zijn de volksvertegenwoordigers aan zet. Zoals het hoort.

Wat overblijft, is echter een voorstel dat misschien minder extreem lijkt maar het wel degelijk is. De asielnoodmaatregelen die nu op tafel liggen, zijn grotendeels dezelfde als in het hoofdlijnenakkoord van juli. Zij zijn juridisch onhaalbaar, en moreel onwenselijk.

Zo schuift de democratische ondergrens in Nederland op, gepresenteerd als compromis van een man die – zo werd her en der smalend geconcludeerd – toch „de ruggengraat van een banaan” blijkt te hebben. Maar die toch zijn zin krijgt.

Neem de wens om delen van Syrië veilig te verklaren. Daar zijn, zo meldde het kantoor van de VN-gezant voor Syrië woensdag nog: „Alle ingrediënten aanwezig voor een militaire, humanitaire en economische storm in een al verwoest Syrië, met gevaarlijke en onvoorspelbare gevolgen voor burgers”.

Of neem het plan om ongedocumenteerde asielzoekers vast te zetten. Als zij nergens voor zijn veroordeeld, is dat vrijheidsontneming en in strijd met het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. Praktisch punt: het detentiecentrum in Rotterdam weigert nieuwe opnames, meldde NRC eerder deze maand. De capaciteit van het centrum is verkleind door het kabinet, en er is personeelsgebrek.

Dat laatste geldt ook voor de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) die volgens de voorstellen geen permanente verblijfsvergunningen meer mag uitdelen, maar alleen tijdelijke. De overwerkte dienst moet die elke drie jaar gaan toetsen in plaats van vijf jaar. Moet gezinshereniging gaan tegenhouden (ook een burgerrecht). De achterstand bij de dienst is al maanden hoog: het aantal aanvragen in behandeling (49.470 in september) is aanzienlijk hoger dan het aantal beslissingen. Al die mensen wachten in een asielzoekerscentrum of in de noodopvang.

De spreidingswet die is bedoeld om Ter Apel en Budel eindelijk te ontlasten, wordt ingetrokken. Minister Marjolein Faber (Asiel en Migratie, PVV) zei deze week nog tegenover RTL Nieuws dat deze lijkt te werken, gemeenten zijn inderdaad bezig asielzoekerscentra in te richten. Dat maakt kennelijk niet uit.

Dit is geen compromis. Dit is de crisis die er is – de schrijnende opvangcrisis – verergeren. Decennia van verwaarloosd en onvoorspelbaar asielbeleid doorzetten. De terechte zorgen van burgers over een tekort aan woningen, over moeizame integratie, en over een falende en niet luisterende overheid, met symboolpolitiek camoufleren. Dit compromis valideert louter de ideeën die de PVV initieert. Dat is schadelijk.

Delen

Mail de redactie

Het nieuws dat Nederland toch meedoet aan het Eurovisie Songfestival kwam woensdagavond niet als een verrassing. Dat Joost Klein niet nog een keer zijn land zal vertegenwoordigen was wel nieuws. De zanger zat bij talkshow Eva (NPO 1) om erover te praten. Joost Klein werd in mei gediskwalificeerd voor de finale van de zangwedstrijd, hij zou zich agressief hebben gedragen tegen een cameravrouw. Avrotros was zo boos over de uitsluiting, die in veler ogen onterecht was, dat ze lange tijd in het midden liet of Nederland volgend jaar mee zou doen.

„Het doet me pijn om niet te gaan maar ik denk dat het beter is. Voor iedereen”, zei Klein bij Eva. Hij geloofde niet dat de EBU, de organisator die hem uitsloot, echt veranderd was. Verder voelde hij veel pijn en schaamte over de diskwalificatie: „Ik ben gewoon kapot.” De derde reden: hij kreeg doodsbedreigingen. Klein had zijn sidekick Gover Meit (Donny Ronny) meegebracht, die aanvulde dat er „een probleem is met puur zijn, en in het tv-stramien zitten”.

Klein is een wonderlijke, enigszins onaangepaste man die best moeilijk te interviewen is. Hij geeft ze dan ook zelden. Presentatrice Eva Jinek loodste hem er met tact doorheen. Mensen vertrouwen haar, en terecht. Maar ook Jinek lukte het niet om uit Klein te krijgen wat er in mei achter de schermen van het Songfestival precies gebeurd was. Het stelde niets voor, wilde hij nog wel kwijt, maar dat hij geen uitleg gaf, vergrootte alleen maar de mystificatie. Onbevredigend.

Zelfonderzoek

Welkom in Europa. Ikenna Azuike bezoekt in de zesdelige documentaire De Afro-Europeaan (NPO 2) Afrikaanse gemeenschappen in Europese steden. Net als in het boek Afropean van Johny Pitts wil hij zo een ander beeld van Europa geven, een aanvulling op het overwegend witte beeld. Verder is dit een zelfonderzoek: door zich steeds aan te passen aan de dominante witte cultuur, voelt Azuike dat hij een deel van zijn persoonlijkheid verwaarloosd heeft. De Afro-Europeaan is een hybride, wat een verrijking kan zijn, maar wat ook verscheurd kan voelen.

Vorige week begon de tv-maker dicht bij huis, bij de Nigeriaanse Britten waar hij er zelf een van is. Deze week was hij bij de Kaapverdische Portugezen. Ze hebben zelf met vereende krachten hun huizen in Lissabon gebouwd, maar de overheid dreigt ze steeds te slopen.

De Afro-Europeaan is een essentiële aanvulling op het aanbod aan reisprogramma’s, omdat ze uitgaat van het zwarte perspectief. Ik had dan ook uitgekeken naar de serie. Maar ik kom er niet in. Dat komt door de vertelvorm. Azuike en de geportretteerden blijven zelf op de achtergrond, dominant is de voice-over. Hierin vertelt regisseur Soraya Pol uitgebreid het verhaal, in de derde persoon, in een literaire stijl. Deze vorm werd eerder gebruikt door Jurjen Blick in De Hokjesman en Stuk, tv-programma’s waar Pol ook aan meewerkte. De bedachtzame voice-over kan een documentaire optillen, maar creëert ook veel afstand.

Neemt niet weg dat er ook deze aflevering veel prachtige, schrijnende scènes te zien zijn. Dit keer veel aandacht voor de verbindende kracht van muziek en van culturele evenementen. Maar ook voor het lot van migranten: behandeld worden als tweederangs burgers, hard werken voor weinig geld, en de pijn van het afgesneden zijn. Dat is wat de zeer diverse groep van Afro-Europeanen verbindt.

Azuike gaat in Lissabon op zoek naar belangrijke volksmusici. De Funaná-accordeonist Julinho vindt hij in zijn weelderige volkstuin. Percussionist Lela blies de traditionele parade Kola San Jon nieuw leven in. Maar Lela heeft een beroerte gehad. Zwijgend in zijn rolstoel aanschouwt hij het feest en ondergaat het eerbetoon.

Delen

Mail de redactie