Het kabinet wil dat rechters hogere maximumstraffen kunnen opleggen bij harddrugscriminaliteit. Dat staat in een wetsvoorstel van minister David van Weel (Justitie en Veiligheid, VVD) waarmee de ministerraad maandag instemde. De minister moet het wetsvoorstel nog indienen bij de Tweede Kamer.
Het gaat om straffen voor het bezit van ‘grootschalige hoeveelheden’ harddrugs (Van Weel sprak maandagavond bij de talkshow Bar Laat over 500 gram of 1000 pillen) en voor de handel in en productie en in- en uitvoer ervan. Op harddrugsbezit staat nu een maximum celstraf van zes jaar, dit moet acht jaar worden. Daarnaast wil de minister de maximum celstraf voor handel en productie van harddrugs verhogen van acht naar twaalf jaar, en die voor drugssmokkel over de grens van twaalf naar zestien jaar.
De huidige maximumstraffen zijn vastgelegd in de Opiumwet en stammen uit 1976 (voor handel, productie en smokkel) en 2006 (voor bezit). Het Openbaar Ministerie (OM) zit bij zaken tegen drugscriminelen met zijn strafeis steeds vaker tegen die maxima aan, schrijft het kabinet. Een woordvoerder van het ministerie van Justitie en Veiligheid voegt daaraan toe dat dit type criminaliteit „in ons land afgelopen decennia ernstigere vormen [heeft] aangenomen, terwijl de wet daar niet helemaal in is meegegroeid”.
Verdienmodel
Door het OM en de rechters ruimte te geven om zwaarder te straffen hoopt het kabinet Nederland minder aantrekkelijk maken voor drugscriminelen. „Drugshandel is hét verdienmodel van de georganiseerde misdaad”, aldus minister Van Weel. „Van de productie van synthetische drugs in Nederland tot de doorvoer van cocaïne naar de rest van Europa. We willen dit verdienmodel doorbreken en waar dat nodig is harder kunnen straffen.”
Nieuw is het plan niet. Al in 2021 riep de Tweede Kamer het kabinet via een motie op te onderzoeken of Nederland met zwaardere straffen minder aantrekkelijk kon worden voor drugscriminelen. Het plan belandde in het coalitieakkoord van het kabinet-Rutte IV. In juli 2023 schreef toenmalig minister van Justitie en Veiligheid Dilan Yesilgöz (VVD) in een Kamerbrief dat ze met de zwaardere straffen een voorbeeld wilde nemen aan Italië, waar de Siciliaanse maffia sinds de jaren negentig hard wordt aangepakt.
Maar heeft zo’n harde aanpak in Nederland hetzelfde effect? Bob Hoogenboom, emeritus hoogleraar Forensic Business Studies aan de Nyenrode Universiteit, is kritisch. „Sinds de kabinetten-Rutte investeren we in Nederland in repressie, terwijl we bezuinigen op preventie. Tegen beter weten in, want uit vijftig jaar wetenschappelijk onderzoek blijkt dat repressief beleid – meer politie, langere straffen – geen effect heeft op de aard en omvang van georganiseerde misdaad in een samenleving. Het zorgt voor meer corruptie, voor beter georganiseerde bendes, en het kost de samenleving miljarden. Het is puur voor de bühne, symboolpolitiek in optima forma.”
Lees ook
Het dilemma in IJmuiden: pak je één dealer op, dan begint de rest een drugsoorlog
Terwijl er wel degelijk effectief beleid mogelijk is, zegt Hoogenboom. „In Nederland hebben we in de jaren tachtig en negentig grote stappen gezet in de aanpak van drugscriminaliteit. Niet via het strafrecht, maar door beter gezondheidsbeleid. Denk aan methadonbehandelingen, voorlichting, en het testen van pillen op festivals. Maar door deze ‘strafrechtelijke roes’ dreigt dat succes naar de achtergrond te verdwijnen.”
Het ministerie van Justitie en Veiligheid wilde maandagavond niet reageren op de citaten van Hoogenboom.
