Wat vindt NRC | Overheid laat kans op ultraveilige publieke bank liggen

Deze maand is het zestien jaar geleden dat ABN Amro midden in kredietcrisis voor een kleine 17 miljard euro werd genationaliseerd om te voorkomen dat de bank failliet ging en het betalingsverkeer voor miljoenen klanten plat zou gaan. En het was ruim elf jaar geleden dat de staat voor nog eens 4 miljard het noodlijdende SNS Reaal moest redden van de ondergang. De bank en de verzekeraar bleken destijds onvoldoende bestand tegen de gure wind op de financiële markten. De belastingbetaler betaalde de prijs.

Beide nationalisaties waren deze weken weer in het nieuws. De staat maakte bekend het overheidsbelang in ABN Amro, na al die jaren is dat nog altijd ruim 40 procent, af te bouwen naar rond de 30 procent. De Volksbank, erfopvolger van SNS Reaal, is nog steeds voor 100 procent in staatshanden. Maar ook daarvan is besloten dat het de komende jaren ofwel onderhands wordt verkocht, ofwel naar de beurs gaat. Minister van Financiën Eelco Heinen (VVD) toont zich zo de liberaal die hij graag zegt te zijn: banken horen niet in staatshanden. De verkoop zal met een boekverlies eindigen.

Niet geheel verrassend steunen de besturen van ABN Amro en Volksbank de minister voluit in zijn verkoopplannen. Minder overheidsbemoeienis betekent voor hen ook meer (financiële) ruimte. Wel is er enige terughoudendheid bij de Volksbank over een scenario waarin de bank in delen verkocht zou worden. En bij ABN vrezen ze te worden overgenomen door een grote buitenlandse partij. Maar verder: leve de markten!

Voor burgers is dit niet per se goed nieuws. Het Nederlandse bankenlandschap kent al jarenlang weinig diversiteit. Elke bank biedt min of meer dezelfde producten aan, elke bank heeft min of dezelfde apps, rentes verschillen nauwelijks, het is allemaal koekoek één zang. Nog twee van zulke concurrenten erbij vergroot de uniformiteit alleen maar.

Daarbij was een van de lessen van de kredietcrisis dat de financiële sector weliswaar op de vrije markt opereerde, maar per saldo een publieke rol vervulde. Het betalingsverkeer is immers een nutsfunctie, vergelijkbaar met elektriciteit en water. En dat juist die cruciale functie in de economie in de crisis bijna werd meegesleurd als gevolg van hebzucht en winstbejag van de commerciële banken, voelde verre van veilig.

Begin 2019 publiceerde de Wetenschappelijke Raad voor Regeringsbeleid (WRR) het rapport Geld en schuld. De publieke rol van banken. De WRR adviseerde daarin onder meer de oprichting van een publieke bank waar mensen geheel risicovrij een spaar- en betaalrekening kunnen openen. Deze bank zou volledig gedekt moeten worden door centralebankreserves. Zo ontstaat een veilig alternatief voor commerciële banken.

De bankensector wist niet hoe snel ze uit lijfsbehoud afstand moest nemen van het rapport. Een ultra-veilige staatsbank zou per definitie betekenen dat de private banken minder veilig waren, met alle commerciële risico’s van dien. Het plan verdween in een la.

Terwijl het zo dichtbij was dankzij de deelnemingen in ABN Amro en Volksbank. In die zin laat het ministerie van Financiën een unieke kans liggen de burger daadwerkelijk een veilige haven te bieden binnen de ruige commerciële geldwereld. Een bank die indirect de andere banken ook veiliger zou maken, omdat zij zich gedwongen zouden zien hun buffers op te hogen om klanten te overtuigen dat hun geld bij hen ook veilig was. Stabiliteit en veiligheid hebben een prijs. Maar alles beter dan paniekerige reddingen met miljarden belastinggeld midden in de volgende crisis.

Delen

Mail de redactie

Eind jaren tachtig pendelden twee mannen een nacht lang heen en weer tussen Den Haag en Scheveningen. Robert Serry zag het nog zo voor zich: hij en zijn (inmiddels overleden) medediplomaat Max van der Stoel, samen op de fiets. In een Haags hotel bevond zich Yossi Beilin, toenmalig minister van Financiën in het Israëlische kabinet-Shamir. In het Scheveningse Carlton Beach Hotel zat ondertussen de Palestijne diplomaat Afif Safieh, toenmalig vertegenwoordiger van de Palestijnse Bevrijdingsorganisatie. Een ontmoeting was uitgesloten: de Israëlische wet verbood direct contact met de PLO. En toch wilden ze praten. Dat lukte in de vorm van proximity talks. In het geheim tastten ze die nacht de mogelijkheden voor vrede af door boodschappen door te geven aan twee Hollanders op tweewielers.

Serry, Beilin en Safieh blikten terug op hun toenaderingspoging in Brug over de breuklijn 2 (BNNVARA). Deel 1 werd uitgezonden in december vorig jaar, niet lang na de aanval van Hamas op Israël die een nieuw hoofdstuk opende van een jarenlang conflict. De verdeeldheid dreunde (en dreunt) door tot in Nederland. Voor columnist Natascha van Weezel en programmamaker Sinan Can (naast collega’s ook vrienden) vormde dat aanleiding om juist te pleiten voor verbinding en wederzijds begrip.

Waar ze toen zochten naar bruggenbouwers in Nederland, trokken ze voor het tweede deel ook naar Israël, op zoek naar de zachte krachten binnen een steeds hardere strijd. Waarom ze niet een soortgelijk bezoek aan Gaza brachten laat zich raden: Israël blijft daar aanvallen uitvoeren die enorme aantallen burgerslachtoffers eisen, en laat bovendien buitenlandse journalisten Gaza niet binnen. Van de journalisten die zich wél in Gaza bevinden, zijn er – voor zover we weten – al 130 gedood.

Toch komen (onder meer via videoverbinding) ook Palestijnse bruggenbouwers aan het woord, onder wie Safieh en advocate Hiva Husseini. Die laatste zet zich samen met Beilin onvermoeibaar in voor vrede in het Midden-Oosten. Beilin: „Vredesovereenkomsten worden altijd gesloten na de vreselijkste oorlogen.” Al bestaat vrede uit meer dan alleen verdragen sluiten en resoluties formuleren, benadrukt Husseini. „Het gaat om acceptatie. Om accepteren dat de ander bestaat en ook emoties heeft, net als jij. Als we het rationele en emotionele combineren, geeft dat ons de kans te genezen.”

Hoop

Er waren meer momenten van hoop. Een burgemeester van een dorpje waarin Joden en Palestijnen “intentioneel samenleven”. Vredesactivisten die zelf vrienden en familie zijn verloren op 7 oktober, maar geen heil zien in wraak. Stemmen die luid roepen om vrede. Maar de beelden van bombardementen en trillende kinderen zijn er ook. Onverbiddelijk hard spatten ze van het scherm, je veilige woonkamer binnen. Je kunt je ogen dichtdoen, je tv uitzetten, maar daarmee maak je niet ongedaan dat de scènes zich in het echte leven hebben afgespeeld. Dat ze eindigden met de dood van een vijfjarig kind. „De achteloosheid waarmee het allemaal gebeurt”, zegt Beilin. „Israël verliest zijn gevoeligheid voor mensenlevens.”

Vóór en na het programma waren op verschillende zenders de updates te zien over de Giro555-actie waarmee geld werd ingezameld voor oorlogsslachtoffers in het Midden-Oosten. Ook die actie verdeelde Nederland: een avondvullende uitzending kwam er niet, bedrijven en BN’ers hielden zich stil. Toch werd er ruim 15 miljoen ingezameld, voornamelijk afkomstig van particulieren. In het callcenter maakten de Joodse Noa en moslima Selma de voorlopige eindstand bekend. Samen met nog twee leeftijdsgenoten startten ze de verbindingscampagne Deel de Duif, waarmee ze verbinding zoeken tussen Nederlandse jongeren. Bruggenbouwers zijn er altijd. Blijf alsjeblieft naar ze luisteren.

Delen

Mail de redactie