De Oekraïense president Volodymyr Zelenksy heeft er maanden óver gesproken en woensdag heeft hij het dan eindelijk gedeeltelijk onthuld: zijn overwinningsplan. „Als het wordt gesteund kan de oorlog volgend jaar beëindigd worden”, zei hij tijdens de presentatie in het Oekraïense parlement. Een belangrijke troef in de strategie: lidmaatschap van de NAVO.
Het plan, dat Zelensky deze donderdag ook zal toelichten op een EU-top in Brussel, omvat een aantal onderdelen. Zo wil hij de oorlog naar Russisch grondgebied brengen, herhaalt hij de wens dat de restricties die gelden op het gebruik van westerse wapens tegen doelen in Rusland opgeheven worden en vraagt hij om steun bij het versterken van de Oekraïense krijgsmacht.
Daarnaast vraagt hij om de opbouw van een niet-nucleaire afschrikkingsmacht op Oekraïens grondgebied. Hoe dat er precies uitziet, is geheim.
Zelensky biedt zijn partners in ruil aan om de grondstoffenrijkdom van Oekraïne gezamenlijk te exploiteren. En na de oorlog zou Oekraïne een aantal taken van het Amerikaanse leger in Europa kunnen overnemen.
Maar met stip bovenaan de lijst staat de lang gekoesterde wens lid te worden van de NAVO. Oekraïne diende al in september 2022 een aanvraag in voor lidmaatschap, maar tot nu toe hielden de NAVO-bondgenoten beleefd en met veel warme woorden de boot af.
Eerder onbespreekbaar
Iedereen is het er bij de NAVO over eens dat Oekraïne niet kan toetreden tijdens de oorlog. Dat is alsof je een verzekering sluit voor een brandend huis, zeggen ze op het NAVO-hoofdkwartier. Wel is het denkbaar dat Oekraïne al tijdens de oorlog wordt uitgenodigd om lid te worden, maar dat de toetreding zelf op de lange baan wordt geschoven. Een formele uitnodiging tijdens de oorlog zou in elk geval een belangrijke morele steun zijn voor Oekraïne.
De NAVO is afgelopen jaren steeds een stapje opgeschoven. Zowel in de jaren voor als in de periode kort na de grootschalige Russische inval in 2022 was lidmaatschap onbespreekbaar. Op de top in Vilnius in 2023 werd Oekraïne aan de borst gedrukt, maar waren Berlijn en Washington tegen al te verstrekkende beloften. Op de NAVO-top in Washington, afgelopen zomer, werd de formule gekozen dat Oekraïne op weg is naar lidmaatschap en dat dat proces „onomkeerbaar” is. De NAVO spreekt dan graag over een brug naar lidmaatschap: een onverwoestbare en goed verlichte brug.
Secretaris-generaal Mark Rutte van de NAVO sprak woensdag op een persconferentie behoedzaam over Zelensky’s plan. Hij zei dat het veel militaire en politieke componenten bevat die met Oekraïne besproken moeten worden „om te zien wat we kunnen doen en wat we niet kunnen doen.”
De NAVO spreekt graag over een onverwoestbare en goedverlichte brug naar lidmaatschap
Rutte onderstreepte dat de NAVO intussen nog steeds vierkant achter Oekraïne staat en veel doet om het land te steunen. Dit jaar moet die steun optellen tot 40 miljard dollar. Hij zei er ook van overtuigd te zijn dat Oekraïne ooit lid zal zijn van de NAVO, maar over hoe en wanneer wilde hij niet speculeren.
Het is, zegt een NAVO-bron, nu al voorspelbaar dat in de aanloop naar de volgende NAVO-top, komende zomer in Den Haag, gediscussieerd zal worden over een uitnodiging tot lidmaatschap. Polen en de Baltische landen zullen zich er sterk voor maken dat Oekraïne dan een formele uitnodiging krijgt. Maar er is ook verzet. Slowakije heeft zich al uitdrukkelijk tegen lidmaatschap uitgesproken.
Welk gebied?
Lidmaatschap van de NAVO is de belangrijkste veiligheidsgarantie die Oekraïne kan krijgen. Vervolgens is dan wel de vraag over welk gebied zich de NAVO-garantie uit zal strekken. Het Oekraïense grondgebied van voor de Russische annexatie van de Krim in 2014? Of geldt de garantie alleen voor het grondgebied waarover Oekraïne controle heeft? Want, hoe groot is de kans dat Oekraïne het door Rusland bezette gebied zal heroveren? Steeds meer mensen beginnen te beseffen dat dat niet realistisch is, zegt een NAVO-bron.
Zelensky zei woensdag overigens dat het afstaan van grondgebied nu beslist niet aan de orde is. Rusland heeft ongeveer 20 procent van Oekraïne onder controle.
Het doel van het overwinningsplan is, zegt Zelensky, om Oekraïne zó sterk te maken dat Rusland zich gedwongen ziet om naar de onderhandelingstafel te gaan. Probleem daarbij is dan wel dat Poetin de oorlog, naar eigen zeggen, onder andere is begonnen om te voorkomen dat Oekraïne ooit lid wordt van de NAVO.
Lees ook
Oekraïne hoort thuis in NAVO
