De terroristische aanval van Hamas op Israël van 7 oktober 2023 was natuurlijk verschrikkelijk en tartte elk voorstellingsvermogen. Israël heeft zich, vanuit het recht zichzelf te verdedigen, voorgenomen om met militair geweld Hamas te vernietigen. De strijd in Gaza heeft sindsdien de circa twee miljoen inwoners van Gaza veel leed gebracht. De recente Israëlische aanvallen op Hezbollah in Libanon vergroten het leed in het Midden-Oosten.
Afgelopen week zijn er, weliswaar kleinschalig, Israëlische acties geweest tegen de United Nations Interim Force in Lebanon (Unifil), de VN-troepenmacht in Zuid-Libanon. Vrijdag riep de Israëlische premier Benjamin Netanyahu op tot een terugtrekking van Unifil. Dat is een slecht idee en de VN moeten voet bij stuk houden in deze situatie.
Het aanvallen van blauwhelmen door vechtende partijen is niet nieuw. Ik heb het zelf in twee VN-missies meegemaakt. In Srebrenica werd deze door de VN verklaarde safe area in juli 1995 op brute wijze aangevallen door de Bosnisch-Servische strijdkrachten. In Mali, waar ik Force Commander was, waren het vooral jihadistische of terroristische groeperingen die blauwhelmen aanvielen met irreguliere strijdmethodes zoals geïmproviseerde explosieven. In beide missies lieten de aanvallende groeperingen zich niet veel gelegen aan humanitair oorlogsrecht. Israël, als stabiele democratische staat, loopt het risico zich te scharen in een discutabel rijtje.
Nietsontziende strategie
De oproep van Netanyahu tot terugtrekking van Unifil is wellicht niet verrassend. Het past in het beeld van een ogenschijnlijk nietsontziende strategie. De blauwhelmen zitten de Israëlische operaties in de weg en bovendien zullen ze wellicht als pottenkijkers worden gezien.
Sinds het uitbreken van de oorlog in Gaza is duidelijk dat Israël het humanitaire oorlogsrecht tart. Ziekenhuizen, scholen, hulpverleners zijn helaas al slachtoffer geworden van Israëlisch militair geweld, met vele onschuldige slachtoffers tot gevolg. Daar waar het humanitair oorlogsrecht juist gaat over het beschermen van personen die niet, of niet langer, deelnemen aan de gewapende strijd, zoals burgers en gewonde of gevangengenomen strijders. Het doel ervan is om militaire noodzaak en humaniteit in evenwicht te brengen. Het aanvallen van een onpartijdige VN-troepenmacht hoort daar ook bij.
Het Israëlische recht op zelfverdediging staat niet ter discussie
Gemandateerd door de VN-Veiligheidsraad zag Unifil sinds 1978 aanvankelijk toe op de aftocht van de Israëlische troepen uit Libanon, het herstellen van de vrede en veiligheid in het grensgebied en het geven van bijstand aan de Libanese regering bij het herwinnen van haar gezag in Zuid-Libanon. Na de Israëlische inval in juni 1982 paste de Veiligheidsraad het mandaat van Unifil aan de gewijzigde omstandigheden aan. De Unifil-troepen moesten zich concentreren op de bescherming van de bevolking en op humanitaire hulpverlening aan de tienduizenden Libanese en Palestijnse vluchtelingen. Door de Israëlische aanval van toen stond Unifil ook onder druk, maar het mandaat riep nadrukkelijk op de posities te handhaven.
Lees ook
De relatie tussen Israël en de VN heeft flinke klappen gekregen
Het nu terugtrekken van Unifil zou om meerdere redenen een slecht idee zijn en een verkeerd signaal geven. Ten eerste zou deze missie die onder andere gemandateerd is om bescherming te bieden aan vluchtelingen, juist die vluchtelingen maar ook de overige bevolking in Zuid-Libanon aan hun lot overlaten. Ten tweede zou terugtrekking een knieval zijn voor de Israëlische escalerende agressie. Het Israëlische recht op zelfverdediging staat niet ter discussie, maar het eerdergenoemde tarten van het humanitaire oorlogsrecht lijkt steeds verder te gaan en de internationale gemeenschap lijkt niet in staat dat een halt toe te roepen. Het handhaven van Unifil in al haar posities zou een symbolische grens trekken.
Het handhaven van Unifil geeft Guterres nu een ander middel dan alleen woorden
Ten derde zou een terugtrekking afbreuk doen aan de rol en positie van de Verenigde Naties. Hierbij zijn twee elementen van belang. Allereerst kan de organisatie in de ogen van Israël in het conflict niet veel goed doen. Secretaris-generaal António Guterres is door Israël recent zelfs tot persona non grata verklaard omdat hij in de ogen van Israël niet hard genoeg de Iraanse aanval op Israël heeft veroordeeld. Daarvoor had Guterres al meermaals Israëlische kritiek te verduren gekregen, daar waar hij juist probeert op te roepen tot de-escalatie en aandacht voor het humanitaire leed in een situatie waar elk uitzicht op een duurzame vredesoplossing ontbreekt. Het handhaven van Unifil geeft Guterres nu een ander middel dan alleen woorden.
Geen afbreuk
Een tweede element is het aanzien van de VN-vredesmissie in het algemeen. Dat staat onder druk, onder andere door de terugtrekking uit Mali, eind 2023 op verzoek van de Malinese regering, die pijnlijk was voor de VN. Hoewel die missie niet vlekkeloos was , maakten deze VN-militairen het verschil door de bescherming die zij boden aan de bevolking, vooral in gebieden waar het jihadisme terrein wint. De effectiviteit van Unifil staat ook ter discussie maar dat mag geen argument zijn in de huidige situatie, alleen al vanwege de humanitaire situatie.
In een veranderende wereld waarin vrede meer dan ooit op het spel lijkt te staan, is de Veiligheidsraad van dezelfde VN nog steeds de enige instantie die besluiten kan nemen op gebied van vrede en veiligheid. De internationale gemeenschap, ook verenigd in de VN, kan zich geen afbreuk hieraan veroorloven. Het handhaven van Unifil is ook daarom de enige juiste optie.
