Christoffel Columbus zou een Spaanse Jood zijn, maar bewijs ontbreekt

Christoffel Columbus, de man die in 1492 Amerika ‘ontdekte’, was een Sefardische Jood afkomstig uit Spanje. Deze opmerkelijke claim deed José Antonio Lorente, een medisch-forensisch expert van de Universiteit van Granada, afgelopen zaterdag in de documentaire Colón ADN. Su verdadero origen (Het dna van Columbus. Zijn echte afkomst) op de Spaanse zender RTVE. In het tv-programma presenteerde Lorente het resultaat van twintig jaar onderzoekswerk.

Over de afkomst van Columbus vindt al lange tijd discussie plaats. De zeeman zou misschien wel afkomstig zijn uit Spanje, Griekenland, Frankrijk of zelfs Schotland. De wetenschappelijke consensus is echter dat hij rond 1450 geboren werd in de Italiaanse havenstad Genua. Lorente meent nu bewijs gevonden te hebben dat de wieg van Columbus verplaatst naar Spanje.

Het praalgraf van Christoffel Columbus in de kathedraal van Sevilla.
Foto: Richard Brocken/ANP

Genetische code

Voor zijn onderzoek gebruikte hij botmateriaal uit het praalgraf van Columbus in de Catedral de Santa María de la Sede in Sevilla. Het was niet zeker of de botten in dit graf daadwerkelijk van Columbus waren, maar Lorente concludeerde na vergelijking met dna uit botmateriaal van Columbus’ broer en zoon dat het skelet in Sevilla inderdaad van de ontdekkingsreiziger is. Hierna kon hij op zoek naar diens voorouders.

Hoe gaat zulk onderzoek in zijn werk? De genetische code van ieder mens ligt opgeslagen in zijn dna. Dit pakket is niet statisch: het muteert van voortplanting op voortplanting. Wie uit archeologisch materiaal – botten of tanden – dna weet te isoleren en dat vergelijkt met een database met de genetische codes van andere mensen (dood en levend) kan terug rekenen wat de stamboom van de stoffelijke resten in kwestie is.

Volgens Lorente bevat het dna van Columbus’ zoon – en dús dat van Columbus zelf – duidelijke aanwijzingen voor een Joodse komaf. Ook suggereert het dna een familieverleden in het westelijk deel van het Middellandse-Zeegebied.

Omdat er in die regio vooral in Spanje Joden voorkwamen – en niet in Italië – komt Lorente tot de conclusie dat Columbus een Sefardische Jood was. (Sefarad is de Hebreeuwse aanduiding voor het Iberisch schiereiland). Pikant: in 1492, het jaar dat Columbus aan wal ging op de Bahama’s, verdreven koning Ferdinand en koningin Isabella alle joden uit Spanje.

Geheim

Collega’s begroetten de ontdekking van Lorente met stevige scepsis, omdat zijn data geheim blijven. In een artikel in de krant El Pais spreekt Rodrigo Barquera, werkzaam bij het Max Planck Instituut voor Evolutionaire Antropologie in Leipzig – hét centrum voor de bestudering van historisch dna, zijn verbazing uit over deze gang van zaken. „Het is normaal dat je een artikel naar een tijdschrift opstuurt, waar een redacteur het naar drie onafhankelijke reviewers doorstuurt die bekijken of het wetenschappelijk valide is. Als dat zo is, wordt het gepubliceerd en kan de rest van de wetenschappelijke gemeenschap beoordelen of ze het ermee eens zijn. Dat is hier allemaal niet gebeurd.”

Lorente laat in een reactie weten dat hij niet van plan is zijn data te delen voordat hij zijn onderzoek naar de familie van Columbus helemaal heeft afgerond.