De artiesten achter Mexicaanse narcomuziek weten wel héél goed wat er speelt

Het nummer begint met lieflijk getokkel. Wie geen Spaans spreekt, denkt door die gitaar en het zachte gezang aan een vrolijk lied, een liefdesballade misschien. Maar schijn bedriegt, blijkt als je de teksten vertaalt.

Het terrein bewaken. De pest buiten houden. Geen P1’s, Geen Rusos. De Guzmáns respecteren elkaar. Een JGL. En de loop van mijn gereedschap.

Voor Mexicanen en kenners van de Mexicaanse drugskartels is duidelijk waar de groep Lox Proximos over zingt in ‘Ni P1, Ni Rusos’. P1 en Los Rusos zijn groeperingen van kartelbaas Ismael ‘El Mayo’ Zambada. De Guzmáns zijn hun grote vijand. Al jarenlang vechten zij om de macht over lucratieve smokkelroutes in het noorden, naar de VS. Die gevechten vertaalt Los Proximos voor het grote publiek.

Het is een voorbeeld van corridos tumbados, traditionele Mexicaanse liedjes in een urban jasje gestoken, met drugs, wapens en geweld als onderwerp. Het is op dit moment een van de meest populaire muziekgenres in Noord-Amerika, met name onder jongeren. Moderne corridos kennen invloeden uit de hiphop, reggaeton en trap. Een cocktail van opzwepende beats, aanstekelijke melodieën en rauwe teksten. De populariteit van corrido-artiesten als Peso Pluma, vaandeldrager van het genre, is terug te zien in de cijfers: deze 25-jarige Mexicaan was in de VS vorig jaar de meest op YouTube gestreamde artiest, nog voor Taylor Swift. En op Spotify stond hij in de wereldwijde top-10.

Maar het succes van het genre heeft een keerzijde. De artiesten, het geweld dat ze bezingen en hun banden met de georganiseerde misdaad zijn Mexicaanse autoriteiten in toenemende mate een doorn in het oog. Zo sprak toenmalig president López Obrádor zich vorig jaar fel uit tegen de verheerlijking van misdaad door Peso Pluma: in zijn grote hit ‘El Azul’ zegt hij dat het bloed van drugsbaron ‘El Chapo’ door zijn aderen stroomt. Het toonaangevende muziekfestival Viña del Mar in Chili weerde Peso Pluma zelfs vanwege zijn nummers over de misdaad. De Mexicaanse feeststad Cancún ging eind vorig jaar nog een stap verder en verbood alle concerten met corridos tumbados, omdat ze misdaad en drugs zouden verheerlijken.

https://www.youtube.com/watch?v=1fa_npv6y9I&ab_channel=RanchoHumilde

In opdracht van drugshandelaren

Corridos, meerstemmige akoestische ballades, met gitaren en blaasinstrumenten, vertellen al meer dan tweehonderd jaar het verhaal van Mexico; de armoede van het platteland, de avonturen van cowboys, over de heroïek, tragiek en schoonheid van het land. En in dat verhaal valt niet te ontkomen aan de georganiseerde misdaad, legendarische narcos (drugshandelaren) en hun daden. Corridos met die thematiek heten ook wel narcocorridos.

Wie bijvoorbeeld naar de muziek van Los Proximos luistert, krijgt een inkijkje in de wereld van de drugskartels. In een video op hun Facebook-pagina zingen ze over drugshandelaren en hun familie, beroemde gevechten en het werk van de sicarios, huurmoordenaars.

Onze realiteit is dat narcos ook onderdeel zijn van ons leven

Gerardo Zayas Huerta
zanger van Los Proximos

Gerardo Zayas Huerta, zanger van Los Proximos, vindt het niet nodig om zijn muziek narcocorridos of corridos tumbados te noemen. Hij ziet weinig verschil met de traditionele liedjes: ook die bezingen het rauwe leven in Noord-Mexico. „In het noorden van Mexico groeien we op met deze muziek. We leren zo meer over Mexico dan in de boeken op school. Onze realiteit is dat narcos ook onderdeel zijn van ons leven. Maar corridos gaan over veel meer dan alleen geweld”, zegt Zayas Huerta tegen NRC.

Dat het merendeel van zijn nummers over georganiseerde misdaad gaat, is vanwege het verdienmodel dat er voor hem achter zit. „Ik word benaderd door mensen om te schrijven over hun leven of gebeurtenissen. Dat zijn ‘gewone’ mensen, maar vaak ook narcos. Ik ga met ze zitten, ze vertellen mij wat er in de tekst moet staan, en ik maak een lied. Dat is mijn werk. Ik moet ook mijn geld verdienen.” Voor veel Mexicaanse gangsters is het terugluisteren van hun eigen daden in een klassieke corrido de ultieme eer, zegt Zayas Huerta.

Nieuwsbulletin voor het volk

Corridos kwamen op ten tijde van de Mexicaanse onafhankelijkheidsoorlog met Spanje, aan het begin van de negentiende eeuw. Zoals troubadours ontwikkelingen aan het hof bezongen, vertelden corrido-zangers over hoe Mexicaanse generaals successen boekten tegen de Spaanse kolonisten.

De rol van corridos als nieuwsbulletin werd nog groter tijdens de Mexicaanse Revolutie een eeuw later. Het genre groeide uit tot de muzikale stem van het volk, waarin ook het wel en wee van boeren, vrouwen en arbeiders werd verteld – en van smokkelaars en drugshandelaren.

Narcocorridos bestaan al bijna een eeuw. Veel muziekexperts beschouwen een in 1931 opgenomen nummer als de eerste narcocorrido: ‘El Pablote’, over een morfinesmokkelaar uit de grensstad Ciudad Juárez. In het lied gaat het over de dood van de toenmalige Mexicaanse ‘koning van de morfine’.

Pablote greep naar zijn gezicht en viel gewond neer. De 45ste kogel doorboorde zijn borst. En bijna meteen viel hij dood op de grond.

In de jaren zeventig en tachtig werd het genre echt groot, mede dankzij namen als Los Tigres del Norte en Los Tucanes de Tijuana. Deze laatste band, afkomstig uit de staat Sinaloa in het noordwesten, heeft tientallen miljoenen streams op Spotify en is meermaals genomineerd voor een Grammy.

Los Tucanes de Tijuana, gefotografeerd in de studio in 2003, bestaan al sinds 1987. Ze mochten vijftien jaar lang niet meer in thuisstad Tijuana optreden nadat ze in 2008 tijdens een concert een groet brachten aan twee beroemde narcos.
Foto Gilles Mingasson/Getty Images

Banden met kartels

Mexicaanse narcos komen ook veel aan bod in de corridos van de Tucanes: een van hun eerste nummers gaat over kartelleider Hectór Palma, die samen met ‘El Chapo’ Guzmán het Sinaloakartel oprichtte. Een ander nummer gaat over de opkomst van ‘El Chapo’ zelf.

El Chapo kocht met zijn macht grote bazen, dat is waarom in het hele land de wet hem nooit vond.

„Het belangrijkste aan een goede corrido is een goed verhaal. Dat kan over alles zijn. Je moet het zien als entertainment”, zegt Mario Quintero, oprichter en zanger. NRC heeft hem aan de telefoon als hij in de studio zit. De kritiek van autoriteiten dat zijn muziek mogelijk jongeren beïnvloedt om zelf de misdaad in te gaan, wuift hij weg. „Corridos zorgen niet voor misdaad, de misdaad zorgt voor corridos, wij zetten de realiteit op muziek. Onze muziek heeft geen invloed. Als iemand zich laat beïnvloeden door narcocorridos, dan ligt dat aan zijn opvoeding. Corridos komen dan wel uit Mexico, maar over de hele wereld bestaan muzieksoorten waarin over geweld en misdaad wordt gezongen. Moeten we dat dan ook allemaal verbieden?”

Corridos zorgen niet voor misdaad, de misdaad zorgt voor corridos, wij zetten de realiteit op muziek.

Mario Quintero
Oprichter en zanger Los Tucanes de Tijuana

Mexicaanse en Amerikaanse autoriteiten zien er geen onschuldig entertainment in, zeker niet in het geval van de Tucanes. De groep mocht vanaf 2008 vijftien jaar lang niet meer optreden in grensstad Tijuana, omdat de bandleden tijdens een concert publiekelijk een groet aan twee beroemde narcos brachten. Ze werden zelfs verdacht van banden met kartels, nadat ze in 2009 het nummer ‘El más bravo de los bravos’ uitbrachten, over een commandant van het Sinaloa-kartel. Want volgens de autoriteiten bleek uit dat nummer dat de groep over informatie beschikte die zelfs de politie niet had.

Zanger Quintero werd in 2013 in de VS opgeroepen als getuige in een spraakmakende strafzaak tegen een leider van een ander Mexicaans kartel. Quintero zou in opdracht van dat kartel een nummer over de man hebben geschreven, en mogelijk belastende informatie over hem hebben. Los Tucanes de Tijuana kreeg afgelopen jaar een boete van 50.000 dollar na een optreden in de door geweld geteisterde stad Chihuahua, omdat ze volgens de gemeente geweld goedpraatten.

Wikipedia voor de misdaad

Het is niet vreemd dat autoriteiten de immens populaire corridos-groepen onder een vergrootglas leggen. Juist doordat zangers worden betaald door kartels, hebben ze unieke toegang tot de gesloten onderwereld. Op Mexicaanse nieuwssites worden corridos regelmatig geciteerd als het over kartels en hun leden gaat, of er wordt naar verwezen, als een muzikale Wikipedia voor de misdaad.

Men kan er aanwijzingen in vinden over de verblijfplaatsen van beruchte narcos, over hun misdaden en plannen. Nadat agenten half september de gevreesde en mysterieuze huurmoordenaar ‘El Piyi’ aanhielden, schreef de krant Milenio dat de politie tijdens onderzoek naar corridos luisterde om meer over hem te weten te komen. Onder anderen Peso Pluma noemt de narco meerdere keren in zijn teksten.

https://www.youtube.com/watch?v=4cyRzNkpNQc&ab_channel=PesoPluma

Volgens Juan Carlos Ramírez-Pimienta, een Mexicaans-Amerikaanse onderzoeker van corridos aan de San Diego State University, zijn er zeker banden tussen de muziekwereld en narcos, maar heeft verbieden geen zin. „Uiteindelijk is dit wat de muziekindustrie wil horen. De verhalen gebeuren in Mexico, maar de industrie zit in de VS en Europa”, zegt Ramírez-Pimienta. Hij betwijfelt of de muziek mensen kan beïnvloeden of aanzetten tot crimineel gedrag, zoals sommige critici waarschuwen. „Al die miljoenen fans in het Westen, zijn die dan ook crimineel?”

De kloof tussen hoe autoriteiten de muziek zien en hoe fans de muziek beleven is een decennia-oud conflict dat in alle muziekgenres voorkomt, zegt hij. „Het is als met de gangsterrap in de jaren negentig. Die werd pas echt groot toen witte mensen in middenklassewijken de muziek ook begonnen te luisteren. Toen leerde de hele wereld over hoe gewelddadig de ghettos waren, en zochten autoriteiten een zondebok, om niet te hoeven toegeven dat deze muziek het product van hun eigen beleid was.”


5 opvallende corridos

Door veel mensen gezien als de eerste narcocorrido ooit geschreven, over een drugshandelaar in Ciudad Juárez. Het leven van deze Pablote wordt beschreven in het lied, evenals de gewelddadige manier waarop er een einde komt aan zijn leven.

Het nummer van de iconische Mexicaanse corridogroep Los Tucanes De Tijuana zorgde ervoor dat ze werden onderzocht door de Amerikaanse autoriteiten: volgens de VS toonde de band met de teksten uit het nummer aan over informatie te beschikken die zelfs inlichtingendiensten niet hadden.

Zanger El Komander was één van de bekendste makers van narcocorridos, tot hij eind dit jaar ineens aankondigde alleen nog liefdesliedjes te gaan maken.
Foto Luis Ortiz/ Clasos/ LatinContent via Getty Images

El Komander is een van de bekendste zangers van narcocorridos in Mexico, en Mafia Nueva een van zijn grootste hits. Nadat hij uit steeds meer steden werd geweerd vanwege zijn mogelijke banden met de georganiseerde misdaad, besloot hij eind dit jaar te stoppen met narcocorridos. Hij zingt nu alleen nog liefdesballades.

P1 en Los Rusos, twee bendes gelieerd aan het Sinaloakartel. Momenteel zijn deze twee groeperingen verwikkeld in een oorlog met andere bendes binnen het Sinaloakartel, en in deze corrido zingen Los Proximos over deze strijd.

Dit nummer staat op het nieuwste album van Peso Pluma. De Mexicaanse artiest zingt in het nummer hoe „Piyi goed voor de familie en de ouderen zorgt”. ‘El Piyi’ werd in september opgepakt in Sinaloa, de thuisstaat van het Sinaloakartel, waar hij meevocht in een interne oorlog tussen twee facties van het gevreesde kartel.