Na de eerste keer dat de toen 26-jarige Viktoria Rosjtsjyna was vrijgekomen na een korte periode van Russische gevangenschap, smeekte haar vader haar om zichzelf niet opnieuw in gevaar te brengen. „Vika, ik kan gewoon je salaris betalen, ga alsjeblieft niet naar het front!”
Maar de Oekraïense journalist was onwrikbaar. Ze wilde verslag doen van de Russische bezetting en reisde via Rusland naar de Donbas. Op 3 augustus vorig jaar zei ze telefonisch tegen haar vader dat ze was aangekomen. Daarna werd het angstvallig stil.
Donderdag bleek dat Rosjtsjyna’s vader kortgeleden hoorde dat zijn dochter is overleden in Russisch gevangenschap. Ze stierf volgens de Russische autoriteiten op transport van de gevangenis in de Russische havenstad Taganrog naar Moskou. Ze stond op de lijst voor een gevangenenruil, en zou binnenkort terug naar huis komen, stelt de Oekraïense militaire inlichtingendienst.
In de brief over haar overlijden, die het Russische ministerie op 19 september aan haar ouders stuurde, stond geen informatie over de omstandigheden rondom haar dood. Wel zal haar lichaam bij de eerstvolgende doden- en gevangenenuitruil worden overgebracht naar Oekraïne.
De prijswinnende oorlogsjournalist Rosjtsjyna is 27 jaar geworden.
Koppig
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2024/10/11200310/Viktoria-Roshchyna.jpg)
„Niets was belangrijker voor mijn dochter dan journalistiek”, zei Rosjtsjyna’s vader een jaar geleden tegen de Amerikaanse nieuwswebsite Daily Beast. Oekraïense collega’s plaatsten hun herinneringen in rouwberichten online. „Vika was niet te stoppen – dat gaf ons hoop”, schreef de oprichter van het Oekraïense Public Interest Journalism Lab, Natalia Hoemenjoek. „Zij pakte de zwaarste onderwerpen aan. Deze keer bleek het kwaad sterker.”
Rosjtsjyna werkte al acht jaar in de journalistiek en freelancete voor prominente Oekraïense en buitenlandse media zoals Pravda, Hromadske en RFE/RL. Voor de oorlog was ze vaak in rechtbanken te vinden, na 24 februari 2022 trok ze naar de plekken waar de Russische invasie op zijn lelijkst was.
Als zij besloot een onderwerp aan te pakken, liet ze zich nergens door ontmoedigen, herinneren haar collega’s. „Het was niet makkelijk om met Vika te werken,” schrijft Taras Ilkiv, hoofd van de nieuwsafdeling van de Oekraïense omroep NV. „Het eerste dacht ik dacht toen ze voorstelde naar [de bezette havenstad] Marioepol te reizen, was om nee te zeggen. Dat ik zo’n reportage niet zou afnemen en dat ze dan niet zou gaan”. Maar, besluit Ilkiv, „ik kende je al goed genoeg om te weten dat je hoe dan ook zou gaan. Het was te belangrijk voor je om te laten zien hoe ons volk onder bezetting leeft.”
In maart 2022 was ze voor het journalistieke platform Hromadske in een dorpje in haar thuisregio Zaporizja dat constant onder Russisch vuur lag. „Ik was op weg naar Novoselivka, in de regio Zaporizja, toen onze auto plotseling recht op een colonne Russische tanks inreed. Ze openden het vuur op ons. De chauffeur en ik lieten de auto achter en renden het veld in. We haastten ons naar een verlaten huis, wachtten een tijdje en later werden we opgevangen door een lokaal echtpaar. Terwijl we ons in de kelder verstopten voor de grad-raketten, werd er ingebroken in de auto.„
Kort daarna namen de Russen haar voor het eerst gevangen.
„Ik ben nooit bang geweest om de waarheid te vertellen”, zei ze nadat ze in 2022 een internationale prijs won voor haar moed. „Ik zie het niet eens als moed, maar als mijn professionele plicht.” De uitreiking in de Verenigde Staten liet ze aan zich voorbijgaan — in Oekraïne was ze harder nodig.
