De Europese Unie heeft zijn begroting steeds slechter op orde. De Europese Rekenkamer, de onafhankelijke toezichthouder, constateert in zijn nieuwe jaarverslag dat het aantal fouten bij de uitbetaling van EU-gelden afgelopen jaar opnieuw is toegenomen. Voor de Rekenkamer is dat reden om de EU-begroting af te keuren.
Het is al het vijfde jaar op rij dat de Europese Rekenkamer een afkeurend oordeel velt over de EU-begroting. De Rekenkamer ziet bovendien dat het aantal fouten in de EU-begroting in al die jaren verder is gegroeid. Het foutenpercentage is opgelopen van 3 procent in 2021 naar 4,2 procent in 2022 tot 5 procent in 2023.
,,Dit is echt hoog’’, zegt Stef Blok, ex-minister voor de VVD en nu namens Nederland lid van de Europese Rekenkamer. „Bij één of twee procent accepteren we: waar gewerkt wordt, worden fouten gemaakt. Maar bij een percentage boven de twee procent zeggen we dat niet meer.”
Als de Rekenkamer fouten constateert, wil dat niet automatisch zeggen dat sprake is van fraude of verspilling. Wel betekent het dat de vooraf vastgestelde regels voor uitbetaling niet – of niet volledig – zijn gevolgd.
„Tussen de projecten die de regels niet correct gevolgd hebben, kunnen fantastische projecten zitten die voor de Europese belastingbetaler goed zijn uitgepakt’’, aldus Tony Murphy, de voorzitter van de Rekenkamer. „Evengoed zijn er projecten waarbij keurig de regels worden gevolgd, maar die niet het gewenste resultaat opleveren.’’
Lastig te controleren
Als verklaring wijzen de auditors van de Rekenkamer naar het groeiende aantal ‘ingewikkelde’ posten op de EU-begroting. Klassieke uitgaven als landbouwsubsidies, vastgesteld per hectare, zijn makkelijk vooraf vast te stellen en achteraf te controleren. Dat is lastiger als het gaat om onderzoeksgeld of de personeelskosten bij een groot regionaal project, of als uitgaven zijn gekoppeld aan specifieke voorwaarden, zoals hervormingen.
Een andere factor die het groeiende aantal fouten kan verklaren is de timing. De begroting van de Europese Unie wordt iedere zeven jaar vastgesteld, de huidige cyclus loopt van 2021 tot 2027. Naarmate het einde in zicht komt en bestaande potten geld nog moeten worden uitgegeven, sluipen er meer fouten in de goede besteding.
Dat is ook te zien bij het coronaherstelfonds, dat in 2020 tijdens de pandemie werd opgericht om in zes jaar tijd de Europese economie weer op gang te helpen. Inmiddels is de helft van die tijd om, maar is slechts een derde van het geld uitgegeven. De Rekenkamer houdt er om die reden ook rekening mee dat het aantal fouten dit jaar wederom hoger ligt. De druk om geld uit EU-begroting en het herstelfonds tijdig uit te geven, loopt immers op.
Het jaarverslag verschijnt op een moment dat de discussie over de toekomst van de EU-begroting losbrandt. De Europese Commissie wil in de toekomst nog meer hervormingen koppelen aan uitgaven, naar het voorbeeld van het coronaherstelfonds.
Het zal niet altijd eenvoudig zijn zulke uitgaven goed te controleren, aldus Stef Blok. Eerder dit jaar concludeerde de Rekenkamer al dat uitgaven uit het herstelfonds die als klimaatfinanciering in de boeken belandden, in de praktijk lang niet altijd zo groen bleken te zijn. ,,Het zijn geen onmogelijke vragen, maar we moeten wel goed opletten.”
Tim Merlier heeft de negende etappe in de Tour de France gewonnen. Hij was de snelste in een massasprint in Châteauroux, voor Jonathan Milan en Arnaud de Lie. De etappe werd gekleurd door Mathieu van der Poel. Na een hele dag in de aanval, samen met zijn ploeggenoot Jonas Rickaert, werd de Nederlander pas in de laatste kilometer teruggegrepen door het peloton.
„Jonas [Rickaert] had een droom om ooit eens op het tourpodium te staan […] dus daar ging ik hem mee helpen vandaag”, zegt Van der Poel achteraf tegen de NOS. Zelf geloofde hij er naar eigen zeggen „niet echt” in dat hij de etappe kon winnen. Rickaert is beloond met de ‘prijs voor de strijdlust’, en verschijnt daarmee op het podium in Châteauroux. „Uiteindelijk kopen we er niet veel voor behalve dat we Jonas’ droom hebben laten uitkomen”, zegt Van der Poel.
Van der Poel en Rickaert begonnen direct na de start van de 174 kilometer lange etappe aan hun ongebruikelijke aanval. De voorsprong van het tweetal van Alpecin-Deceuninck liep op naar ruim vijf minuten. Van der Poel reed zelfs virtueel in de gele trui, die hij eerder deze Tour al vier dagen droeg. De ploeg van Jonathan Milan, leider in het puntenklassement, was lange tijd de enige die probeerde het tweetal terug te pakken. Pas in de tweede helft van de etappe sloten andere sprintersploegen aan bij de achtervolging.
Met nog zes kilometer te gaan liet Van der Poel zijn ploeggenoot achter om vervolgens pas 750 meter voor de eindstreep ingehaald te worden door het peloton. De etappe gaat, mede door de rugwind, de geschiedenisboeken in als de op één na snelst verreden Touretappe ooit. Onderweg moest de Portugese klassementsrenner João Almeida, die vrijdag zijn rib brak bij een valpartij, de Tour verlaten. Daarmee is geletruidrager Tadej Pogacar zijn belangrijkste ploeggenoot kwijt.
Het is een doos vol kleurige kralen waaruit het onmogelijk kiezen is. North Sea Jazz lijkt de laatste paar jaar een stapje terug te hebben gedaan in het aantal in het oog springende wereldsterren, maar het blijft een festival dat bezoekers muzikaal graag voor dilemma’s stelt. Veters vast en rennen, ruim 150 optredens, 17 podia in en rond Rotterdam Ahoy. Snel iets meepikken van Sheila E. om daarna nog iets te kunnen zien van gitarist Julian Lage. Of toch Judith Hill aan het werk zien, en weten dat je de zaal van legende Herbie Hancock dan niet meer in komt? In kleinere zalen zong het rond over artiesten als Ganavya, Aja Monet en de prachtige compositieopdracht van saxofonist Kika Sprangers met het Nederlands kamerkoor.
Mooi en hoopvol was het hoeveel artiesten op het podium – van Celeste tot Jacob Collier of het Maas-zaal plat spelende Ezra Collective – zeiden ooit legendarische NSJ-shows als voorbeeld te hebben gekeken, om er nu eindelijk zelf te staan. North Sea Jazz verandert, op zowel de podia als in de gangen; en het publiek beweegt op de stroom mee.
Het is onmogelijk alles te zien. Tien echte North Sea Jazz-momenten van de vrijdag en zaterdag:
Concert van Celeste op North Sea Jazz.
Foto Andreas Terlaak
1Celeste
Diep raakt ze, echt diep. De Britse zangeres Celeste schuurt en streelt tegelijk, zaterdagavond. Haar stem is bitterzoet en bluesy, rauw en nasaal – een expressief instrument waarmee ze onmacht, verlatingsangst en de zoektocht naar rust blootlegt. Ze spuugt haar woorden haast uit, met wijd uitgestrekte armen en trillend lichaam. Even later slaat de sfeer abrupt om in een uptempo rocknummer, scherp en direct. Het publiek in de volgepakte Maas-zaal houdt de adem in. Dit is Celeste in haar nieuwe glorie: open, intens, niet langer ongenaakbaar, maar kwetsbaar en krachtig tegelijk.
Tamelijk onverwacht wordt Celeste een adembenemende ster op North Sea Jazz. Wat een vocale kracht demonstreerde ze op het randje van het podium, zo dichtbij en persoonlijk dat het bijna ongemakkelijk werd. Gekleed in een hoofdtooi van veiligheidsspelden met een sluier en donkere, uitgeveegde zwarte oogmake-up, straalde ze broze intensiteit uit die deed denken aan Billie Holiday, Nina Simone en Amy Winehouse, met wie ze ook haar melancholische diepgang deelt. Celeste is niet langer de zangeres die zich achter perfectie verschuilt. En dus klinkt haar muziek steviger dan ooit, een retrosoulrock Woodstock gevoel. Een Bond-sfeer in ‘This Is Who I Am’, oude hit ‘Love Is Back’ klinkt optimistisch, bijna retro. Het absolute hoogtepunt? De titelsong ‘Woman of Faces’ gaat voluit en wordt emotioneel uitgekleed tot op het bot.
Sheila E. op North Sea Jazz.
Foto Andreas Terlaak
2De vader van Sheila E.
Wij leerden Sheila E. via Prince kennen, maar in Rotterdam staat ze naast een man die ze nóg beter kent: haar vader Pete E(scovedo). Een lekker losse percussionist – speelde met Tito Puente en Santana – die fier rechtop staand uitermate goed meekan met de denderende funktrein van zijn dochter. In Europa optreden was een bucketlist-item dat hij twee dagen voor zijn negentigste (!) verjaardag kan afstrepen, in een show vol aanstekelijke, dik aangezette latin funk. „I’m happy to be here. I’m happy to be anywhere at ninety!”
Jacob Collier op North Sea Jazz.
Foto Andreas Terlaak
3Zingen met Jacob Collier
Onderdeel zijn van het publiekskoor van Jacob Collier. Dat wil je niet per se, maar zie het maar eens te weerstaan als iedereen om je heen op zijn subtiele vingeraanwijzingen al in verschillende toonsoorten ‘Here Comes the Sun’ meezingt. De Brit toont zich deze editie een van de meest bezielde huisartiesten – niemand weet publiek zo intensief bij zijn optredens te betrekken als hij. Naast zijn concerten met band en het Metropole Orkest, ontstonden er muzikale kettingen in de geest van Bobby McFerrin’s circle singing in het publiek.
Jazzlegende Herbie Hancock op North Sea Jazz.
Foto Andreas Terlaak
4De springende jazzlegende Hancock
Een sterrenstelsel aan jazztitanen dooft langzaam uit – des te meer wil men de laatsten nog zien. Herbie Hancock is er nog, en hoe: 85, vitaal, scherp, met gevoel voor show. De zaal stroomt over, tot ver buiten de dichte deuren. Hancock speelt frisse arrangementen van zijn klassiekers: ‘Actual Proof’ met de Headhunters, ‘Footprints’ eert zijn overleden vriend Wayne Shorter. Maar een hoogtepunt is de opgefriste hit ‘Rock It’. Als Hancock zijn campy keytar om zijn schouders gooit en samen met gitarist Lionel Loueke springend losgaat, lijkt hij plots weer die jonge jazzgod van toen.
DeWolff heeft hun bingokaart met festivals wel zo’n beetje vol. DeWolff kan overal. Maar als ze bij North Sea Jazz het podium opkomen zit de charismatische frontman Pablo van de Poel in een rolstoel. Een Kurt Cobaintje? Nee: hij is in Groningen van een podium gelazerd en scheurde zijn enkelband, maar rockt (en rollt) niet minder. Hilarisch hoe hij door twee man over het podium heen en weer wordt geracet tijdens zijn gitaarsolo’s.
Eerbetoon aan Wayne Shorter op North Sea Jazz. Op de foto dirigent Clark Rundell, bassist John Patitucci en drummer Terri Lyne Carrington.
Foto Andreas Terlaak
6Ode aan Wayne
De in 2023 overleden Wayne Shorter zette bij het componeren geregeld CNN aan. De wereld staat in brand. Zijn antwoord was ontsnapping, voor zijn jazzensembles mét symfonieorkest schreef hij stukken die eerder reizen leken dan composities: naar verre planeten, naar binnenwerelden. Het Rotterdams Philharmonisch Orkest, voor het eerst duikend in Shorters abstracte maar gelaagde muzikale taal, klinkt aanvankelijk wat aftastend. Toch ontstaat er onder leiding van dirigent Clark Rundell een spanningsveld, geholpen door Shorters bandleden en bevriende musici als Terri Lyne Carrington. Dat in dit eerbetoon de partituur leidt, schept afstand. Maar als saxofonist Tineke Postma voor de solo haar ogen sluit weet je: dit voert terug op herinneringen.
Concert van Judith Hill
Foto Andreas Terlaak
7Het mysterie van de Congo
De Congo-tent is een beetje mysterieus: verscholen in een verre hoek achter de grootste podia. Maar als je de hoek omgaat weet je meteen of het áán is daar, dan puilt het uit en dromt de massa zich tussen de terrasstoeltjes om erbij te zijn. Zo was het vrijdag bij de funkrock van Judith Hill, voormalig Michael Jackson- en Prince-protegé met een ontzettend krachtige stem, waarvoor je een paar extra haringen in de tent zou willen slaan. Of een dag later bij de Spaanse hiphopflamenco van Queralt Lahoz, die haar stem mooi laat slangen als Rosalía, en dan weer een vette trap-beat opzoekt. En anders bij echte dansbands Ghost Note en Steam Down. De Congo blijkt ook dit jaar vaak dé plek waar het gebeurt.
Aja Monet op North Sea Jazz.
Foto Andreas Terlaak
8Jazzactivisme van Aya Monet
Lange rijen voor dichter, performer, activist Aya Monet zijn logisch, ze is on fire. Met lange blauwe dreadlocks staat ze strijdbaar achter een desk vol bloemen, haar jazzband onderstreept haar woorden. De bevlogen poëzie stuitert alle kanten op: urgent, overvol, soms wat veel tegelijk. Er passeren tientallen thema’s, soms in één gedicht: racisme, feminisme, nood in Gaza, Soedan, en hoe de zorg voor de aarde veel te vaak over het hoofd wordt gezien. Maar ook: de zoete, wellustige liefde, als echtgenoot, drummer Justin Brown – „to whom I make love every night” – aansluit.
Mary J. Blige op North Sea Jazz.
Foto Andreas Terlaak
9De tijdmachines van Mary J Blige en Maxwell
Twee keer jaren negentig top-r&b op North Sea Jazz, maar wel wisselend van kwaliteit. De niet altijd toonvaste, soms zelfs schreeuwerige Mary J. Blige blijkt het meest in die tijd blijven hangen, met een band vol spierbundels, dansers met Backstreet Boys-pasjes, en gare visuals. Goed voor de tijdmachine, maar het wordt cringe als ze beelden laat zien van de gevolgen van klimaatverandering, en meteen erna een video van hoe ze zelf in haar privéjet stapt. Alles „for the fans”, zei ze.
Maar Maxwell stond écht voor zijn fans: een batterij blazende ventilatoren die zijn wapperjas een uur lang horizontaal liet staan. „De meesten van jullie heb ik in 1996 ontmoet.” Heerlijke smelt-en-glij bij tophit ‘Ascension (Don’t Ever Wonder)’.
10De klimaathamer van Anohni
Dolende visjes, een depressieve inktvis, kaal koraal. Het zijn treurige beelden die de Engelse zangeres Anohni heeft meegenomen, waarmee ze inslaat op haar publiek. „Hopelessness, I feel the hopelessness”, zingt ze. Haar kracht zit in haar sterke, ijlhoge en soulvolle stem en in de veelzijdige band The Johnsons, maar ook in de herhaling waarmee ze er op blijft hameren: de catastrofe komt sneller dan je denkt. Een artiest die je niet meteen verwacht hier, maar met de sterke boodschap (ondanks de blazende airco…) en onmiskenbare muzikaliteit een erg goede match.
Voor de Johan Cruijf ArenA verzamelen zich duizenden in rood en zwart-geklede fans. Ze noemen zichzelf ‘stays’. De K-popband Stray Kids, bestaande uit acht Koreaanse jongens, trapte vrijdagavond hun allereerste Europa tour af in Amsterdam. Het is de eerste K-popband die in de Arena speelt, en het concert is al lange tijd volledig uitverkocht.
De Nederlandse Kyra (28) staat midden op het plein en deelt ‘freebies’ uit: zelfgemaakte armbandjes en sleutelhangers in het thema van de K-popgroep. „Het uitwisselen van freebies is best wel een cultuur in K-pop. Ik wilde mezelf aansporen om wat extraverter te zijn in de fandom. Nu komen er fans naar me toe en ontmoet ik nieuwe mensen.”
Het Koreaanse fenomeen K-pop (Koreaanse-pop) is sinds een aantal jaar wereldwijd razend populair. De muziekgroepen, zoals BTS en Blackpink, bestaan uit hardgetrainde Koreaanse jongeren, die vaak al van kinds af aan in opleiding zijn om popster te worden. De groepen bouwen een groot deel van hun fanbase op via sociale media, waardoor ook Nederlandse fans ze hebben leren kennen.
De groep Stray Kids haalt zijn populariteit vooral uit de unieke muziekstijl: elektronische hiphop rock-elementen
De groep Stray Kids haalt zijn populariteit vooral uit de unieke muziekstijl: elektronische hiphop met rock-elementen. Daarnaast hebben enkele leden van de groep een internationale afkomst. Twee bandleden spreken vloeiend Engels, wat de fandom toegankelijk maakt voor internationale fans.
Onder de wachtende fans zitten ook de Bulgaarse Kristiana (23), Nia (22) en Miriam (23). Ze hebben net bij de merchandise-tent een ‘lightstick’ gekocht, die 75 euro kost. „Iedereen heeft zo’n lightstick. Je kunt ze tijdens het concert verbinden met een app en de lampjes in de lightstick zullen dan mee veranderen met de lichten op het podium. Het maakt het heel leuk om te juichen en te dansen, en het geeft een gevoel van verbondenheid met alle fans in het stadion”, vertelt Kristiana.
De meiden zijn naar Amsterdam gekomen, omdat Stray Kids in slechts vijf Europese steden optreedt. „Het is heel bijzonder dat ze nu in Europa zijn. Ik ben al tien jaar fan, maar dit is de eerste keer dat ik naar hun concert kan”, zegt Miriam. Ook de Poolse Natalia (26) is naar Nederland gereisd voor de band. „Stray Kids komt met hun tour niet in de buurt van Polen. Nu reis ik naar meerdere steden voor de concerten. Ik was nog nooit in Amsterdam geweest.”
Hoge energie
Dat de show in Amsterdam speciaal is, is te merken aan de hoge energie van de band en de fans. Gedurende het ruim drie uur durende concert, zingen fans hard, gillen ze wanneer hun favoriete bandlid op het scherm verschijnt en doen ze de danspasjes mee. De choreografie van Stray Kids wordt alleen maar energieker. In het toegift staan de bandleden op verhoogde karren, die de arena rondrijden. Fans op de tribune rennen naar voren als de karren dichtbij komen. Tijdens een wedstrijd om wie het luidste publiek kan zijn, laat Stray Kids de arena galmen van het schelle geluid. Het doet denken aan de boyband-gekte van onder meer One Direction.
Concert van Stray Kids in Amsterdam. Foto Vincent van den Boogaard
En dat terwijl in Korea juist strenge regels gelden tijdens de K-pop concerten. Daar wordt van fans verwacht dat ze stil zijn en op hun plek blijven zitten, luidt de Koreaanse ‘concert etiquette’. Na het eerste nummer is de hele tribune van de Amsterdamse arena al gaan staan, maar bandleider Bang Chan wijst de fans op de etiquette: „Laten we allemaal even gaan zitten, zodat iedereen het nog kan zien”, zegt hij.
Toch genieten de bandleden duidelijk van het enthousiasme van de fans. De online fandom bestempelt het concert als de meest energieke van de tour. Als toeschouwer van het concert is het ook moeilijk om niet aangestoken te worden door de Stray Kids-waanzin.
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data134904795-e3f120.jpg|https://images.nrc.nl/EI7192mR2K5p2kO92SPYx5JyC8Y=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data134904795-e3f120.jpg|https://images.nrc.nl/khS33S8GH7aqi36Cl5iSHFQ3Zcs=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data134904795-e3f120.jpg)
