De Nederlandse Autoriteit Persoonsgegevens (AP) staat alleen in haar strenge uitleg van de Europese privacywet AVG. Het Europese Hof van Justitie heeft besloten dat er wel degelijk louter commerciële redenen kunnen zijn om een inbreuk te maken op de privacy van burgers. De AP wilde dat uitsluiten.
Dat blijkt uit een arrest van het Europese Hof van Justitie in Luxemburg van afgelopen vrijdag. Daarin velt het Hof een oordeel over hoe een Europese wet moet worden geïnterpreteerd. Deze uitspraak is gedaan op verzoek van de rechtbank Amsterdam in een slepende rechtszaak tussen de Koninklijke Nederlandse Tennisbond (KNLTB) en de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) over handel in gegevens van tennissende Nederlanders. Mede op basis van deze bindende uitspraak van het Europese Hof moet de Nederlandse rechtbank nu nog zelf tot een oordeel komen.
Opbrengsten
Aanleiding voor het hele proces is onenigheid over een boete van 525.000 euro die de AP in 2020 heeft opgelegd aan de tennisbond vanwege het verkopen van persoonsgegevens van leden van de bond. Die boete vecht de bond aan.
Leden van tennisverenigingen zijn verplicht ook lid van de KNLTB. Die heeft, zonder daarvoor om toestemming te vragen, de persoonsgegevens van leden verkocht aan een gokbedrijf en aan een moederbedrijf van een online winkel met tennisartikelen, zodat die de leden konden benaderen met reclame. In het geval van de verkoop aan de Nederlandse Loterij Organisatie BV (NLO), de grootste aanbieder van kansspelen en casinospelen in Nederland, ging het om namen, adressen, geboortedata, (mobiele) telefoonnummers en e-mailadressen. De telefoongegevens werden verkocht voor een belactie van NLO via callcenters.
De KNLTB betoogt een ‘gerechtvaardigd belang’ te hebben voor deze datahandel, namelijk de tennissport in Nederland. Met de opbrengsten kan de bond weer leuke dingen doen voor tennissende leden. De AP legt de privacywet anders uit en zegt dat zo’n commercieel belang geen grondslag kan vormen die datahandel mogelijk maakt. „De burger staat voorop, vandaar onze principiële interpretatie van de wet waarin organisaties bijvoorbeeld nooit zonder toestemming persoonsgegevens van mensen mogen verkopen, alleen omdat ze daar geld mee kunnen verdienen”, mailt een woordvoerder van de AP in reactie op de uitspraak. „Dat is wat ons betreft nog steeds hoe het zou moeten zijn.” Omdat de ‘juridische realiteit’ anders is, zal de AP haar uitleg daarop aanpassen.
‘Eerste hoepel’
Het is voornamelijk een academische kwestie die de toezichthouder heeft proberen te voeren, zegt hoogleraar gegevensbescherming en privacyrecht Anna Berleevan de Open Universiteit. De interpretatie van de AP zou je kunnen zien als ‘wenselijk recht’, maar dat is niet hetzelfde als ‘geldend recht’ en dat is wat een toezichthouder moet toepassen. In de praktijk maakt het vermoedelijk ook weinig verschil. Het Hof heeft zich nu uitgesproken over de eerste stap in een drietrapsraket. Er volgen er nog twee en het lijkt Berlee sterk dat de tennisbond de rechtbank ervan kan overtuigen dat het recht heeft op deze manier van gegevensverwerking.
Lees ook
Beschermt de Autoriteit Persoonsgegevens privacy, of verstoort ze de vrije markt?
Zowel de AP als het Europese Hof stellen namelijk duidelijk dat voor een beroep op die commerciële belangen heel strikte voorwaarden gelden. Een bedrijf of organisatie moet bijvoorbeeld aantonen dat die commerciële doelen niet op een andere manier kunnen worden bereikt.
En vervolgens moet een rechter dat commerciële belang nog afwegen tegen het privacybelang waar inbreuk op wordt gemaakt. Hoe het Hof daar naar kijkt spreekt ook uit de uitspraak. Het wijst op het risico op gokverslaving van tennissers door marketing van een gokbedrijf. „Niet alle marketing en datahandel is nu opeens toegestaan”, benadrukt Berlee. „Helemaal niet. Je bent door een eerste hoepel van drie. Maar bij die tweede en derde ligt de lat flink hoog als je alleen een zuiver commercieel belang hebt.”
Die duiding geeft de AP zelf ook: „Uit de uitspraak van het Hof van Justitie volgt dat bij de tweede en de derde voorwaarde de belangen van de burger zwaar wegen. De AP zal hier scherp op blijven toezien.” Een belangrijk punt in de uitspraak van het Hof is ook wat mensen redelijkerwijs kunnen verwachten dat met hun gegevens gebeurt, wijst de woordvoerder van de AP. „En verwacht jij als lid van een tennisvereniging dat de tennisbond onder meer jouw telefoonnummer verkoopt aan een loterij?” De interpretatie daarvan is nu aan de Amsterdamse rechtbank.
