Aan wie denk je bij ‘liegende politici’? „Trump”, zegt Caroline van der Plas van BBB, dinsdag in een gang van de Tweede Kamer. „Als ik hem hoor zeggen dat immigranten katten en honden eten, denk ik: waar ben je in godsnaam mee bezig. Of dat Kamala Harris geestelijk gestoord is.”
In New York, op vrijdagmiddag 27 september, zijn Trump en de Oekraïense president Zelensky op weg naar hun afspraak in de Trump Tower. Het verkeer wordt stilgelegd, toeristen maken foto’s van een stoet gepantserde, geblindeerde auto’s en een ambulance. In een boekhandel op Lexington Avenue zie ik die middag On Lying and Politics liggen, van de Duits-Amerikaanse filosoof Hannah Ahrendt. Ze beschrijft hoe er in dictaturen altijd wordt gelogen en laat zien hoe leugens ook democratieën onderuit halen. Het is van begin jaren zeventig en het komt vast door Trump dat het nu zo prominent te koop ligt: naast de kassa.
In Den Haag, merk ik als ik rondvraag, denken politici bij ‘liegen in de politiek’ ook bijna altijd meteen aan Donald Trump. Al noemt Stephan van Baarle van Denk als eerste Mark Rutte en daarna de Israëlische premier Benjamin Netanyahu. In een debat over visserij, donderdagmiddag, appt Laura Bromet van GroenLinks-PvdA: „Cor Pierik.” Pierik, Tweede Kamerlid van BBB, heeft volgens Bromet gelogen over de Suzuki-vlieg en het misbruik van landbouwgif in de kerstenteelt. Al denkt ze wel dat hij misschien zegt wat hij heeft gehoord van „mensen die hij vertrouwt”. „Onzin doorvertellen, dat gebeurt hier aan de lopende band.”
Iets níet vertellen, vinden de Haagse politici die ik ernaar vraag, is geen liegen. Maar verder? Marieke Koekkoek van Volt zegt dat ze in debatten weleens heeft „gebluft” met cijfers. „Ik heb mijn medewerker meteen daarna gevraagd of het klopte. Dat was zo.” Volgens Nicolien van Vroonhoven van NSC zijn er „allemaal gradaties”. „Ik vind spinnen al naar, ook omdat ik het zelf niet kan: de waarheid zo verdraaien dat die jou gunstig gezind is.” Ze weet nog, zegt ze, hoe hard het aankwam bij Wouter Bos van de PvdA toen CDA-leider Jan Peter Balkenende in 2006 tegen hem zei: u draait en u bent niet eerlijk. Van Vroonhoven was in die tijd nog Tweede Kamerlid van het CDA. „Liegen”, zegt ze, „is voor een politicus het allerergste dat je naar je hoofd geslingerd kunt krijgen.”
En dus wil zij niet zeggen aan wie ze denkt bij ‘liegen in de politiek’. Trump? Ze aarzelt „Ik vind het lastig te beoordelen of hij zelf gelooft in wat hij zegt. Maar ik denk dat je kunt zeggen dat hij feitenvrij debatteert.”
Op de roltrap van de Tweede Kamer zegt PVV’er Barry Madlener, minister van Infrastructuur en Waterstaat, dat hij zoiets nooit zal zeggen over Trump. Sterker nog: Madlener denkt zelf ook dat er immigranten zijn die honden en katten eten. „Maar als Trump zegt dat álle immigranten dat doen, is hij ongenuanceerd.”
