Dat anabole steroïden schadelijk zijn voor de gezondheid is bekend. Gebruik ervan, wijdverbreid in de krachtsportwereld, kan leiden tot hart- en vaatproblemen, leverfalen, verminderde vruchtbaarheid, depressiviteit en puisten. Maar het is erger: hersenen kunnen ervan krimpen, bleek volgens Nieuwsuur (NOS/NTR) uit „nieuw onderzoek” van Noorse onderzoekers.
Ook andere media pakten het nieuws op, zoals Dagblad van het Noorden. In een bericht op de site van de NOS staat dat de Dopingautoriteit „extra voorlichting” gaat geven over anabole steroïden „nu uit nieuw onderzoek blijkt dat ze nog schadelijker zijn dan gedacht”.
Maar welk nieuw onderzoek? En hoe nieuw is dit? In 2017 hadden Noorse onderzoekers al bevindingen gepubliceerd over „significant kleinere neuro-anatomatische volumes” bij gebruikers. Dit is hetzelfde Noorse team dat ook woensdagavond in Nieuwsuur genoemd werd.
Nieuwsuur baseerde zich op een reportage van wetenschapsprogramma NTR Focus, die donderdagavond werd uitgezonden. Daarin zien we dat wetenschapper Astrid Bjørnebekk afbeeldingen voor zich heeft van hersenscans. Het aantal onderzochte gebruikers (43 verslaafd en 38 niet-verslaafd) komt overeen met een onderzoek uit 2019. Uit vervolgonderzoek is gebleken dat hersenen ook nog sneller ouder worden, zegt ze. Daarmee doelt ze op een onderzoek uit 2021 over versnelde hersenveroudering door anabole steroïden. Bjørnebekk meldt aan NRC dat dat de meest recente hersenonderzoeken zijn.
Eindredacteur Robert van Tellingen van NTR Focus laat weten dat „we [het onderzoek] niet presenteren als nieuw” en dat Nieuwsuur „andere afwegingen maakt”. Van Tellingen noemt het onderzoek uit 2021 als basis „en haar onderzoek is voor zover ik begrijp nog steeds gaande”. Nieuwsuur reageerde niet op vragen.
Volgens Van Tellingen was het fenomeen van hersenkrimp voor de Dopingautoriteit ook nieuw. Dat klopt, zegt voorzitter Vincent Egbers. In Nieuwsuur werd hij woensdagavond geïnterviewd. Naast alle bekende klachten van het gebruik van anabole steroïde, zei hij, „moet ik hier nu ook hersenschade aan toevoegen”.
‘Fitness er een beetje bij’
Had dit niet bekend moeten zijn? Desgevraagd zegt Egbers dat de Dopingautoriteit een wettelijke taak heeft om topsport (in wedstrijdverband) dopingvrij te houden. „Oneerbiedig gezegd deden we fitness er een beetje bij”, zegt hij. De gezondheid van beoefenaars van breedtesport „is niet onze kernactiviteit.”
Endocrinoloog Pim de Ronde van het Spaarne Gasthuis, waar de Dopingautoriteit mee samenwerkt, was wel bekend met dit onderzoek. „Het is relevant, zorgelijk en relatief nieuw. De conclusies voegen iets toe aan de lijst van nadelen, dat is heel interessant en moeten we waarderen.” Wel zegt hij dat er nog niet is vastgesteld wat de gevolgen van hersenkrimp zijn. Ook moeten de conclusies in vergelijkbaar onderzoek worden bevestigd.
Volgens De Ronde is het taboe op studies naar effecten op gebruikers internationaal groot en is het lastig om de ethische toets van mensgebonden onderzoek te doorstaan. Dat de Noren het voor elkaar kregen om zoveel mensen te onderzoeken, is bijzonder gezien de strafbaarstelling van gebruik van anabole steroïden in Noorwegen. „Wij hebben dat nadeel hier niet”, zegt De Ronde. „Mensen zijn doorgaans zeer gemotiveerd om mee te doen, omdat ze zelf ook wel willen weten wat de effecten zijn.” Ook in Nederland zijn studies naar de nadelige effecten van anabole steroïden gedaan, maar niet naar hersenschade.
Volgend jaar begint de Dopingautoriteit een campagne tegen het gebruik van anabole steroïden, maar die staat los van dit Noorse onderzoek naar hersenkrimp. De campagne was al in de steigers gezet in samenspraak met het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, zegt Egbers van de Dopingautoriteit. Jaarlijks trekt het ministerie zeven ton uit om bewustzijn rond anabole steroïden te vergroten, bijvoorbeeld door onderzoek.
De helft van dat geld gaat naar het Spaarne Gasthuis. Mogelijk dat ook het hersenonderzoek van de Noren dan door een onderzoeksgroep kan worden overgedaan. Zover is het nog niet, zegt De Ronde. „Maar het is goed dat Nederland vooroploopt met deze subsidie.”
