Het najaar is financieel lekker begonnen voor een hoop werkenden in Nederland. Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) meldt donderdagochtend op basis van nieuwe cijfers dat de cao-lonen afgelopen kwartaal flink zijn gestegen, gemiddeld met 6,8 procent, ten opzichte van hetzelfde kwartaal een jaar geleden.
Dat is net zo’n hoge stijging als in het laatste kwartaal van vorig jaar, aldus het CBS, en dat was toen al de scherpste stijging in ruim veertig jaar tijd (collega Jan Benjamin schreef daar destijds dit stuk over).
Zo’n driekwart van alle werkenden in Nederland valt onder een cao, en het CBS heeft nu de salarisstijgingen binnen 95 procent van de cao’s in kaart gebracht – het gaat dus om miljoenen werkenden die het qua beloning een stukje beter krijgen. Meteen wel een kanttekening hier: gecorrigeerd voor inflatie is die loonstijging alweer een stukje minder indrukwekkend, want dan blijft er nog maar een gemiddelde loonstijging over van 3,1 procent. Meer loon is natuurlijk leuk, maar als het leven ook een stuk duurder wordt ben je niet altijd enorm veel beter af.
Vooral in de particuliere sector zijn de lonen de afgelopen drie maanden het hardst gestegen, zo blijkt, gemiddeld met 7,3 procent. Dan moet je bijvoorbeeld denken aan de horeca. De gemiddelde salarisstijging bedroeg daar zelfs 10,8 procent, mede als gevolg van de verhoging van het wettelijk minimumloon eerder dit jaar.
De lonen bij de overheid stegen iets minder hard, met 5,4 procent (maar daar was de stijging in het recordkwartaal een jaar geleden weer het hoogst). In de derde ‘hoofdcategorie’ die het CBS noteert, ‘gesubsidieerde instellingen’ (voornamelijk zorginstellingen stegen de lonen met gemiddeld 7,1 procent. in het onderwijs was de stijging afgelopen kwartaal het laagst, 2,1 procent. Maar die sector noteerde vorig kwartaal al een loonstijging van 10 procent.
Een deel van de verschillen heeft logischerwijs te maken met het moment waarop nieuwe cao’s ingaan. Sommige sectoren, zoals het onderwijs, zijn er dus al eerder op vooruit gegaan en profiteren nu minder. Andere hadden afgelopen kwartaal kennelijk nog wat te goed.
„Nou en?”, antwoordde toenmalig president Donald Trump toen op 6 januari 2021 een medewerker de eetkamer bij het Oval Office binnenliep om te vertellen dat zijn vicepresident Mike Pence gevaar liep en geëvacueerd moest worden. Het is een van de nieuwe details uit het document van speciaal aanklager Jack Smith, dat woensdag in de Verenigde Staten werd vrijgegeven. Het gedetailleerde stuk van 165 pagina’s, deels zwart gelakt, gaat in op de ‘6 januari-zaak’ en Trumps pogingen om zijn verkiezingsnederlaag van 2020 ongedaan te maken. Smith wil met het document aantonen dat de oud-president wel kan worden vervolgd voor zijn rol in de Capitoolbestorming.
Op 1 juli oordeelde het federale Hooggerechtshof namelijk dat ook ex-presidenten enige immuniteit tegen strafvervolging genieten voor wat ze hebben gedaan in de tijd dat ze nog in functie waren. Trump won met die uitspraak tijd, omdat de 6-januari-zaak die Smith tegen hem had geopend daarmee werd terug verwezen naar een lagere rechtbank. Smith wil nu aantonen dat Trump niet als (uittredend) president handelde, maar als presidentskandidaat en dus als privépersoon. Het is aan federaal rechter Tanya Chutkan om te beoordelen of ze daarin mee gaat.
De stukken die door Chutkan zijn vrijgegeven, onthullen meer details over de gang van zaken rondom de bestorming van het Capitool. „Toen de beklaagde de presidentsverkiezingen van 2020 verloor, nam hij zijn toevlucht tot misdaden om te proberen in functie te blijven”, schrijft Smith onder meer.
Druk op Mike Pence
Behalve de niet-daadkrachtige en weinig empathische reactie op het levensgevaar voor Pence, wordt ook omschreven hoe hij zijn vicepresident onder druk zette om de uitslag niet officieel te maken. Op 1 januari 2021 zou hij tegen Pence hebben gezegd dat mensen hem zouden haten en „denken dat je dom bent” als hij de goedkeuring van de verkiezingsuitslag op 6 januari niet zou tegenhouden. Het bericht dat hij over Pence plaatste op social media – waarin hij zei dat Pence niet de „moed” had gehad om „ons land en onze grondwet te verdedigen” – was niet de-escalerend, maar „de boodschap van een boze kandidaat bij wie het besef doordrong dat hij zijn macht ging verliezen.”
Trump werd aan alle kanten gewaarschuwd dat hij de procedure niet kon stopzetten, maar hij negeerde dat „omdat details er niet toe deden” citeert Smith Trumps toenmalige medewerkers. Tegen zijn dochter Ivanka en schoonzoon Jared Kushner zou hij volgens een medewerker van het Witte Huis gezegd hebben, dat „het niet uitmaakt of je de verkiezingen hebt gewonnen of verloren. Je moet nog steeds keihard vechten”.
Ook liet Trump zich in die tijd adviseren door mensen buiten de regering, onder wie zijn voormalig spindoctor Steve Bannon, en niet door zijn ministers. Volgens Smith toont ook de organisatie en de financiering van de toespraak die Trump hield in de vroege middag van 6 januari (‘Marcheer naar het Capitool’) dat hij als privépersoon handelde.
Speciaal aanklager Jack Smith wil aantonen dat Trump wel degelijk kan worden vervolgd voor zijn rol in de Capitoolbestorming. Foto Jonathan Ernst/Reuters
Veel feiten uit Smiths tekst waren bekend, maar hij koos na de uitspraak van het Hooggerechtshof voor andere bewoordingen om de aanklacht kracht bij te zetten. Op deze manier wil hij het „misdadige gedrag” van Trump alsnog voor de rechter krijgen.
‘Vernietigend non-antwoord’
De timing van het vrijgeven van het document is saillant. Tijdens het verkiezingsdebat tussen de vicepresidentskandidaten, afgelopen dinsdag, ging het ook over januari 2021. Trumps running mate J.D. Vance wilde vooral de aandacht vestigen op de geweldloze machtswisseling van 20 januari. Wat er daarvoor was gebeurd, negeerde hij.
Ook wilde Vance niet reageren op de vraag van Tim Walz of Trump de verkiezingen had verloren. „Ik wil graag naar de toekomst kijken”, antwoordde Vance. „Dat is een vernietigend non-antwoord”, repliceerde Walz. Deze uitwisseling werd op veel nieuwszenders al gezien als een veelzeggend moment, en dat was nog voordat rechter Chutkan de documenten publiek maakte.
De advocaten van Trump probeerden de publicatie van het document tegen te houden. Inmiddels is Trump zelf met een reactie gekomen: Smith is gestoord, werkt voor presidentskandidaat Kamala Harris en president Joe Biden, en het naar buiten brengen is een welbewust getimed complot tegen hem. Wanneer Chutkan beslist of de vervolging van Trump mag doorgaan, is onduidelijk – dat zal niet voor eind oktober zijn.
Lees ook
De hoofdrolspelers in Trumps zaak: zes medeplichtigen, een strenge rechter, een ervaren aanklager en een bekende getuige
De een klampt zich vast aan de kleurrijke verhalen van oma, de ander barst in tranen uit op een Balinees vliegveld, en een derde spant zich in om doorwerkend trauma te ontmantelen. In de podcast Radio Pedis spreken Neal Petersen en Malou Holshuijsen jonge Nederlanders over hun wortels in Indonesië. Al na de eerste afleveringen is duidelijk: er is geen eenduidige ervaring op deze generatie te plakken. Er zijn wel degelijk overeenkomsten: de meesten hebben te maken gehad met een vorm van discriminatie, of verbazen zich over een gebrek aan kennis over dit deel van de Nederlandse geschiedenis – ook bij henzelf.
Maar er zijn ook grote verschillen tussen de gasten. In hoe het koloniale verleden doorwerkte in hun opvoeding bijvoorbeeld (spreek je je uit of hou je je in?), in de beleving van die wortels (ben je trots, in tweestrijd, voel je überhaupt connectie?), of in hun verwachtingen van de toekomst (kijk je terug of vooruit?). Radio Pedis is een uitgelezen kans om te leren wat lang niet altijd in schoolboeken staat: een veelstemmige blik op Nederlandse geschiedenis.
Wat als je negen levens had, zoals volgens sommigen een kat heeft? Zou je andere keuzes maken? Andere kansen krijgen? Tot andere inzichten komen? De Vlaamse acteur Yassine Ouaich is als kind al bezig met deze vraag. Als Vlaming met een Marokkaanse achtergrond, leert hij al jong, word je continu geconfronteerd met anders zijn. Anders dan je ouders, die niet altijd weten of begrijpen hoe je je dagen vult, en anders dan op school, waar ze vragen „hoe doen jullie dat thuis?” Het pad dat voor je ligt, ziet hij, is bezaaid met onbegrip, misverstanden, en specifieke verwachtingen. Toch moeten er vele manieren zijn om het te bewandelen: via zijpaden of omwegen, langs valkuilen en obstakels, met of zonder masker.
Was het Ouaich anders vergaan, vraagt hij zich af, als hij in de voetsporen van imam Khalid Benhaddou, kunstenaar Jaouad Alloul of voetbalster Ibtissam Bouharat was getreden? Als hij de stappen van regisseur Adil El Arbi of schrijfster Aya Sabi had gevolgd? De podcast De 9 levens van Yassine is een speels en fascinerend gedachte-experiment, dat tien boeiende levens (inclusief dat van Ouaich zelf) kwetsbaar dichtbij brengt en dat prikkelt om je eigen levenskeuzes nog eens onder de loep te nemen.
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data122588296-847524.jpg|https://images.nrc.nl/xdCNr_z0lk6bjTB6PWzqEk98pmk=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data122588296-847524.jpg|https://images.nrc.nl/u0e-KwAg9mTf1ABFAoiDmz8JJII=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data122588296-847524.jpg)
