„Cursor is géén public relations-vehikel voor de universiteit, net zoals het geen promotieplatform is voor welk deelbelang dan ook.”
Het staat er zwart op wit en laat aan duidelijkheid niets te wensen over: de redactie van Cursor, het universiteitsblad van de TU Eindhoven, laat zich niet langer weerhouden van kritische stukken schrijven over de eigen onderwijsinstelling. In een nieuw redactiestatuut staat beschreven dat Cursor onafhankelijk blijft opereren, een jaar nadat bekend was geworden dat de redactie door de universiteit onder druk was gezet.
Vorig jaar schreef redacteur Bridget Spoor met toenmalig hoofdredacteur Han Konings een artikel over de vermeende belangenverstrengeling van de nieuwe TU/e-rector Silvia Lenaerts. Over dat artikel bracht de eigen redactieraad ondanks uitgebreid weerwoord van Lenaerts tweemaal een ,,dringend negatief,, advies uit.
Lees ook
TU Eindhoven zet hoofdredacteur universiteitsblad uit functie, magazine gaat uit protest op zwart
Het artikel „zou onnodig beschadigend kunnen zijn”, stond in een van die adviezen. Ook zou het niet stroken met het toenmalig redactiestatuut, omdat daarin stond dat redacteuren ,,rekening moeten houden met de missie, doelstellingen en belangen van de universiteit”.
Vooral toenmalig hoofdredacteur Konings werd onder druk gezet, ook al bij een eerder artikel van Spoor (over sociale onveiligheid op de campus), dat door die druk niet werd gepubliceerd. Een „arbeidsconflict” met de universiteit maakte van Konings volgens een onafhankelijke onderzoekscommissie, vorig jaar aangesteld na melding van Spoor over censuur, extra vatbaar voor druk. De hoofdredacteur werd vervolgens door het bestuurscollege weggestuurd, omdat hij volgens het college slecht zou functioneren, waarna de redactie van Cursor de website op zwart zette.
Het rapport dat de onderzoekscommissie in maart afrondde, vloeide voort uit een klokkenluidersmelding die Spoor bij de universiteit deed. Ook was Spoor naar de Volkskrant gestapt, die het conflict tot landelijk nieuws maakte.
Lees ook
Journalistiek platform TU Delft haalt artikel offline na juridische druk eigen universiteit
Censuur
De onafhankelijkheid van hogeschool- en universiteitsbladen is al jaren een bron van zorg. Eerder dit jaar schreef NRC over Delta, het journalistieke platform van TU Delft dat een artikel over sociale onveiligheid onder druk offline haalde. Kort daarvoor sprak de Nederlandse Vereniging van Journalisten (NVJ) van een „zorgelijke trend van censuur”. In 2018 stelde het Interstedelijk Studenten Overleg (ISO) na een inventarisatie ook al dat de vrije pers binnen universiteiten en hogescholen wordt bedreigd.
De Kring van Hoofdredacteuren van hogeschool- en universiteitsmedia heeft eind april aan het ministerie van Onderwijs gevraagd om de onafhankelijkheid van hun bladen wettelijk vast te leggen. „Onderwijs en wetenschap hebben een publieke functie en worden betaald uit publieke middelen. Daarom moeten hogescholen en universiteiten democratisch gecontroleerd worden. Dat kan alleen als hoger onderwijsmedia echt onafhankelijk zijn”, zei voorzitter Willem Andrée, tevens hoofdredacteur van Resource (het blad van Wageningen University & Research) deze week tegen het Hoger Onderwijs Persbureau.
Iemand moet kunnen beoordelen of hoor en wederhoor is toegepast. Dat kun je niet vragen aan een hoogleraar chemische biologie
In Eindhoven is een jaar later de rust teruggekeerd. Erkenning voor Spoor kwam op 15 maart, toen de redacteur van Cursor in een hotel het onderzoeksrapport in handen kreeg dat haar klacht gegrond verklaarde. „Ik dacht dat ik in elkaar stortte. Er waren zoveel emoties die mij aanvlogen”, vertelt ze nu.
Spoor las in het rapport dat geen sprake was van „stelselmatige censuur”, maar dat de redactie wel te veel onder druk stond. En dat sprake was van „een schending van de interne regels ten aanzien van het vrijelijk journalistiek functioneren van de redactie”.
Wijzigingen
Dat moet nu tot het verleden behoren. De twee belangrijkste wijzigingen in het nieuwe redactiestatuut, zegt interim-hoofdredacteur Roy op het Veld, betreffen de geschrapte passage over de „belangen van de universiteit” en de omschrijving van de rol van de redactieraad, eerder nog „een door het college van bestuur ingesteld adviesorgaan voor uitgever en hoofdredacteur”, nu een orgaan dat volledig ter dienst staat van Cursor. Als klankbord en alleen nadat een artikel gepubliceerd is.
Ook krijgt die nieuwe redactieraad een steviger journalistieke inbreng. Voorheen moest Frank Janssen, lid van de raad van toezicht van Omroep Brabant, daarvoor zorgen. „Die had ervaring met de journalistieke sector, niet in de journalistiek”, zegt interim-hoofdredacteur Op het Veld, die onder anderen twee „journalistieke zwaargewichten” heeft gestrikt, die binnenkort officieel worden benoemd. „Als je overhoopligt met een bron, moet iemand kunnen beoordelen of hoor en wederhoor is toegepast. Dat kun je niet vragen aan een hoogleraar chemische biologie.”
Nu alleen de handtekening van het bestuur onder het nieuwe redactiestatuut ontbreekt, een „formaliteit” volgens alle partijen, is de onafhankelijkheid van Cursor op papier verzekerd. Al was de boodschap al eerder doorgedrongen, merkte Op het Veld. „Het bestuur heeft zich heel terughoudend opgesteld. De voorzitter [Robert-Jan Smits] zei tegen mij: je krijgt de vrije hand.”
Op een verzoek tot reactie op de vernieuwingen verwijst een woordvoerder van de TU naar een persbericht over het nieuwe statuut waarin staat dat het bestuur „sterk [hecht] aan de journalistiek onafhankelijke werkwijze”.
Lees ook
Bestuur hoger onderwijs schiet vaak met ‘grofste geschut’ op onwelgevallige artikelen
Vangnet
Redacteur Bridget Spoor bleef over gevoelige kwesties schrijven. Ze werd niet teruggefloten, maar haar vertrouwen in de universiteit bleef lange tijd beschadigd. Toen ze het onderzoeksrapport in handen kreeg, viel haar op dat vijf passages zwart gelakt waren. Daarom spande Spoor een kort geding aan tegen de TU Eindhoven, dat ze heeft ingetrokken nadat afgelopen maand een schikking werd getroffen. De universiteit heeft de passages vrijgegeven en haar juridische kosten vergoed.
Om haar journalistieke werk veilig te kunnen doen, is het nieuwe redactiestatuut een belangrijke stap. „Ik had erg behoefte aan dat nieuwe statuut, als vangnet. Als ik dit lees, heb ik veel meer het gevoel dat wij ons werk mogen doen zoals dat ook van ons verwacht wordt.”
Of vakgenoten van Spoor elders in het land ook kunnen terugvallen op een stevig statuut, wordt binnenkort duidelijk. Naar aanleiding van de kwestie rondom Cursor publiceert de Kring van Hoofdredacteuren van hogeschool- en universiteitsmedia binnenkort de resultaten van een onderzoek naar de redactiestatuten, liet voorzitter Andrée aan het Hoger Onderwijs Persbureau weten.
Lees ook
De docent waarschuwde voor zijn ‘dekoloniale benadering’, de universiteit greep in
